نماینده؛ چهار سال از دولت سیدمحمد خاتمی با بحران هایی که به گفته خودشان هر 9 روز یک بار اتفاق می افتاد گذشت و زمان انتخابات برای تعیین رئیس جمهور دولت هشتم رسید.انتخاباتی که با گریه و تهدید و اشک شوق همراه بود.

جبهه دوم خرداد:

با پیروزی خاتمی در دوم خرداد 76 جبهه ای با عنوان دوم خرداد با شعار مردم سالاری در صحنه سیاسی کشور ظهور کرد. یکی از ثمره های دوم خرداد برای جریان موسوم به اصلاح طلب سربرآوردن روزنامه های متعددی بود که خیلی زود به روزنامه های زنجیره ای معروف شدند. از خصوصیات بارز مطبوعات زنجیره ای «ساختار شکنی» آنان بود. به گونه ای که برخی کارشناسان مطبوعاتی در این باره می گویند: «مطبوعات زنجیره ای اعتقاد داشتند که  اگر حریم شکنی شان بیشتر باشد میوه ممنوعه شان را زودتر خواهند چید.» در این روزنامه ها اعتقادات مذهبی مردم و حکومت مبتنی بر اسلام به سخره گرفته می شد. شیوه کار این روزنامه ها به گونه ای بود که اگر روزنامه ای توقیف می شد سران پشت پرده با مجوزهای زیادی که گرفته بودند روزنامه دیگری با همان اعضا را فعال می کردند.

یک سال پس از پیروزی خاتمی در انتخابات سعید حجاریان تئوریسین دوم خرداد در گفتگو با روزنامه ایران فتح سنگر به سنگر را به عنوان راهبرد جبهه دوم خرداد اعلام کرد. حجاریان تنها سلاح این نبرد سیاسی را گرفتن کرسی در مجلس و دولت عنوان کرد.  مدیر مسئول روزنامه صبح پس از بیان لزوم ایجاد دوقطبی شدید در فضای کشور راهبرد اصلی جبهه دوم خرداد را قرار دادن خط جبهه در آن سوی خط قوه مجریه اعلام کرد. در راستای ایجاد این دوقطبی، مرعوب و منفعل کردن دستگاه های امنیتی، انتظامی و سپاه پاسداران در دستور کار قرار گرفت. در اواخر سال 76 روزنامه جامعه به مدیریت حمیدرضاجلایی پور و محسن سازگارا پس از تحریف سخنان رحیم صفوی فرمانده سپاه پاسداران در حملاتی بی سابقه او را با خون آشام و صدام مقایسه کرد!

به این ترتیب منفعل کردن دستگاه های امنیتی و انتظامی در دستور کار جبهه دوم خرداد قرار گرفت که در اولین مرحله آن با قتل های زنجیره ای صیانت وزارت اطلاعات بر باد رفت. در مرحله دوم با اتفاقات کوی دانشگاه و 18 تیرماه سال 78 نیروی انتظامی قوت خود را از دست داد. در مرحله سوم با نمایش ترور سعید حجاریان سپاه پاسداران مورد هجوم قرار گرفت. این اتفاقات با خبرسازی های روزنامه های زنجیره ای فضای جامعه را متشنج می کرد.

هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری:

در این دوره 814 نفر برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کردند، که از این میان 10 نفر توسط شورای نگهبان تایید صلاحیت شدند.

محمد خاتمی رئیس جمهور، احمد توکلی سردبیر سابق روزنامه رسالت، علی شمخانی وزیر دفاع، عبد الله جاسبی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، حسن غفوری فرد نماینده مجلس، شهاب الدین صدر نماینده مجلس، علی فلاحیان وزیر اطلاعات دولت هاشمی، مصطفی هاشمی طبا رئیس سازمان تربیت بدنی، محمود کاشانی عضو هیئت مدیره کانون وکلای دادگستری و منصور رضوی عضو شورای شهر تهران در انتخابات با هم رقابت کردند.

خاتمی در ابتدا برای ورود به عرصه انتخابات تردید داشت ولی اطرافیان او و تعدادی از نمایندگان مجلس با نوشتن نامه او را تحت فشار قرار دادند و در نهایت او مجبور به شرکت در انتخابات شد. خاتمی در حین ثبت نام در برابر خبرنگاران، با «چشمانی گریان» ظاهر شد و اطمینان داد که بر عهد پیشین خود با مردم پابرجاست. وی در حین صحبت هایش چندین بار به‌خاطر بغض در گلویش و اشک در چشمانش سخنانش قطع شد. وی در پایان بیت شعری خواند: در عاشقی گریز نباشد زسوز و ساز/ استاده‌ام چوشمع، مترسان زآتشم. بعدها از این بخش از صحبت های خاتمی در تبلیغاتش بسیار استفاده شد. برخی معتقدند نحوه حضور وی در روز ثبت نام تاثیر زیادی بر جلب رای مردم به وی داشت.

ستادهای انتخاباتی خاتمی فعالیت زیادی داشتند. محسن امین زاده ریاست ستاد انتخاباتی خاتمی را بر عهده داشت. رئیس ستاد انتخاباتی جبهه دوم خرداد در گزارش عملکرد آن، از «برپایی ۸۴۰۰ ستاد انتخاباتی، سازماندهی ۱۶۰۰ جلسه سخنرانی، حدود ۶۰۰۰ همایش، انتشار ۷ و نیم میلیون پوستر و تراکت» خبر داد. طبق برآورد مطبوعات آن زمان، این حجم تبلیغات رقمی بیش از ۱۲ میلیارد تومان را شامل می‌شد. هم چنین فیلم انتخاباتی خاتمی که توسط بهروز افخمی ساخته شده بود با نام استاده ام چو شمع بر روی بینندگان تاثیر زیادی گذاشت.

مهم ترین رقیب خاتمی در این انتخابات احمد توکلی بود. توکلی مبنای کار خود را بر روی اقتصاد گذاشته بود و هدف خود را از حضور در انتخابات برون رفت از مشکلات اقتصادی می دانست. وی شعار دولت خود را «دولت پاک برای ملت پاک» اعلام کرد.

احمدتوكلي از كانديداهاي منتقد اين دوره به شمار می آمد. او سياست های كارگزاران و اصلاحات را مورد نقد قرار می داد. در واقع توکلی اگر چه به عنوان ضلع سوم انتخابات و منتقد دو جریان کارگزاران و اصلاحات بود ولی طی دوره های مختلف نتوانست آرای مردم را کسب کند. توکلی می گفت: «تا زمانی که بعضی از مسئولین ما بنز سوار می شوند و در قصر زندگی می کنند، تابستان ها به رامسر و زمستان ها به کیش در ویلای خود زندگی می کنند نمی توانند درد مردم را درک کنند و راهکار ارائه کنند چرا که وقتی مسئول تجمل گرا شد تشخیص مشکلات جامعه تحت تاثیر تمایلات حاکمان قرار می گیرد و و راه حل هایی ارائه می شود که مشخص است نفع مردم در آن کمتر است. چرا که به خاطر مطامع خودشان مجبور می شوند تصمیم گیری درست نکنند.»

رویکرد مهم توکلی همان طور که از صحبت هایش مشخص است توجه به محرومان، پرهیز از اسراف و توجه به عدالت در توزیع بود. این موضوعی بود که در آن سال ها نگاه جدیدی تلقی می شد. فیلم تبلیغاتی توکلی که در آن دختری از نبود اشتغال و فقر گریه می کرد بسیار اثر گذار بود. اما جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، جامعه روحانیت و تشکل‌های همسو با آنها سکوت اختیار کردند. اغلب تشکل‌های راستگرایان به دعوت مردم به شرکت در انتخابات اکتفا کردند.

نتایج انتخابات:

سر انجام در 18 خرداد سال 80 هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد. در این انتخابات، نیز شاهد کاهش محسوس مشارکت مردمی بودیم. به طوری که از ۴۲ میلیون و ۱۷۰ هزار و ۲۳۰ نفر واجد شرایط رای دادن، ۲۸ میلیون و 155هزار و 969 نفر (معادل 76/66 درصد) رای خود را به صندوق انداختند. در نتیجه شمارش آرا، محمدخاتمی با کسب ۲۱ میلیون و ۶۵۹ هزار و ۵۳ رای از مجموع ۲۸ میلیون و ۸۱ هزار و ۹۳۰ رای ماخوذه برای دومین بار به ریاست جمهوری انتخاب شد. احمد توکلی با کسب حدود چهار و نیم میلیون رای نفر دوم و علی شمخانی با کسب حدود هفتصد هزار رای سوم شد. هفت نفر دیگر آرایی کمتر از تعداد آرای باطله داشتند.

در 11 مرداد سال 80 حکم ریاست جمهوری خاتمی توسط رهبر معظم انقلاب تنفیذ شد. آیت الله خامنه ای در این مراسم فرمودند: «اين مراسم، هشتمين مراسمى است كه در آن رئيس جمهور منتخب مردم، به طور رسمى رئيس جمهور مى‌شود و اختيار اداره كشور و زمام امور قوه مجريه را در دست مى‌گيرد. اين را انقلاب به ما داد. البته دستگاه هاى تبليغاتى دنيا با تبليغات بسيار رذيلانه سعى مى‌كنند اين‌گونه وانمود كنند كه حضور مردم و مردم‌سالارى نظام اسلامى، از انتخابات سال هفتادوشش به اين طرف است؛ يعنى مى‌خواهند گذشته انقلاب را نفى كنند! اين هم ادامه همان دشمني هايى است كه هميشه با اين انقلاب داشته‌اند. نه؛ ما ملت ايران در اين بيست‌ و دو سال، هشت مرتبه پاى صندوق انتخاب رئيس جمهور رفته‌ايم و با رأى خود، او را انتخاب كرده‌ايم و نشان داده‌ايم كه در كشور ما به بركت نظام اسلامى، محور تصميم‌گيرى، مردمند و چارچوب تصميم‌گيرى - هم براى مردم و هم براى مسؤولان - احكام و شريعت اسلامى است. اين، وظايف سنگينى را بر دوش همه ما مى‌گذارد.

من از رئيس جمهورى عزيزمان تشكر مى‌كنم كه اين مطالب را - كه حاكى از احساس مسؤوليت است - در نطق خودشان بيان كردند. بله؛ مطلب همين است؛ رئيس جمهور و يكايك اعضاى تصميم‌گير در اين نظام، مسؤولند. اعتبار آنها عبارت از اين است كه به وظيفه خود در مقابل خدا، مردم و قانون اساسى عمل كنند. در نظام اسلامى، اعتبار همه مسؤولان به اين است كه خود را كمربسته دين خدا و مجرى قوانين و متعهد به قانون اساسى بدانند. مردم اين را مى‌خواهند و انتخاب كرده‌اند. اگر كسى قدم را كج بگذارد و از اين راه منحرف شود - چه رهبرى باشد، چه رئيس جمهور باشد و چه ديگر مسؤولان - قبل از آن‌كه ساز و كار اجرايى براى كنار گذاشتن آنها به كار بيفتد؛ چون فاقد شرط مى‌شوند، خودشان منعزل و كناررفته‌اند. بنابراين مسؤوليت، سنگين است.

منابع:

سایت مقام معظم رهبری

خاطرات حجه الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی

خاطرات حجه الاسلام و المسلمین ناطق نوری

رمز عبور ویژه نامه موسسه ایران