مجلس ایران؛ بعد از هشت سال ریاست هاشمی رفسنجانی بر قوه مجریه، کشور در سال 76 مهیای انتخاب فرد جدیدی برای پوشیدن قبای ریاست جمهوری شد. هشت سالی که در کنار توسعه و سازندگی، اختلاف طبقاتی در کشور شدت گرفت و مدیران لیبرال پرورش پیدا کردند. اتفاقات دوره هفتم و هشتم ریاست جمهوری نشان دهنده ریشه گرفتن انحرافی در تاریخ ایران است که البته مدت زیادی دوام نیاورد.

تولد یک حزب :

یکی از مهمترین اتفاقات دور دوم ریاست جمهوری آقای هاشمی تشکیل حزب کارگزاران سازندگی در زمستان سال 74 در بحبوحه انتخابات مجلس پنجم بود. حمید رضا ترقی عضو ارشد موتلفه در باره تشکیل کاگزاران در مصاحبه با ویژه نامه روزنامه ایران گفت: "در انتخابات مجلس پنجم، نيروهاي جبهه پيروان خط امام و رهبري در سطح كشور مورد حمايت روحانيت و جامعه مدرسين قرار گرفتند و در مقابل آنها جريان کارگزاران سازندگي قرار گرفت. شكل‌گيري جريان كارگزاران به اين شكل بود كه آقاي‌هاشمي رفسنجاني به عنوان رئيس جمهور وقت، در مذاکره با جامعه روحانيت مبارز و جبهه پيروان خط امام و رهبري از آنها خواست تا تعدادي از نامزدهاي اين جريان را در فهرست مورد حمايت خود براي مجلس قرار دهند اما جبهه پيروان خط امام و رهبري و جامعه روحانيت علي‌رغم بحث‌ها و مذاکرات فراوان، در مورد اين تعداد از نامزدهاي كارگزاران به توافق نرسيدند زيرا آنها را خارج از چارچوب معيارها و شاخص‌هاي خود مي‌دانستند. بنابراين يک رقابت سياسي بين دو جريان کارگزاران و جبهه پيروان خط امام به وجود آمد و بر همين اساس گروه کارگزاران طي بيانيه‌اي رسمي اقدام به تشکيل حزب کارگزاران کرد.

از آنجايي که تعدادي از اعضاي اين حزب را وزيران تشکيل مي‌دادند، مقام معظم رهبري طي تذکري به دولت از دخالت وزرا در انتخابات مجلس جلوگيري و تأكيد کردند که اين کار به مصلحت نظام نيست. پس از آن جريان کارگزاران که از ائتلاف با جبهه پيروان خط امام و رهبري نا اميد شده بود، تصميم گرفت حزب خود را از طريق معاونين وزراي دولت ساماندهي کند و به اين ترتيب وارد صحنه انتخابات مجلس پنجم شد. طي اين انتخابات اعضاي حزب کارگزاران به همراه گروهي که جناح چپ را تشکيل مي‌دادند تشکيل ائتلاف دادند. در نهايت مجلس پنجم با يک اکثريت از جبهه‌ پيروان خط امام و رهبري و اقليتي از حزب کارگزاران و جناح چپي‌ها که تعدادشان حدوداً به 100 تا 150 نفر مي‌رسيد تشکيل و آغاز به کار کرد."

اما هاشمی رفسنجانی ماجرا را به گونه دیگری تعریف می کند: در انتخابات مجلس پنجم در شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز تصمیم گرفتیم که برای تهران ترکیبی از دو جریان چپ و راست آن روز را بیاوریم ولی در جلسه ای در غیاب من که به دلیل مشغله های ریاست جمهوری ام نتوانسته بودم شرکت کنم، تصمیم گرفته بودند که فقط افرادی که نام آنها در در لیست جامعه روحانیت قرار میگیرد راستی ها باشند. در آن وقت دکتر حبیبی از طرف بخشی از کابینه نزد من آمد و گفت که وزرا معتقدند اگر لیست جامعه جامع نباشد ما خودمان لیست می دهیم و من نیز به آقایان جامعه گفتم که نمی توانم جلویشان را بگیرم. لذا بیایید تا مصوبه را اجرا کنیم اما قبول نکردند و کار به داوری کشید و من به آقای ناطق نوری گفتم که نزد مقام معظم رهبری برود تا هر چه ایشان گفتند آن جور عمل کنید ناطق نوری پس از دیدارش با مقام معظم رهبری به من اطلاع داد که ایشان به سه دلیل موافق است که آنها لیست بدهند که از جمله آن دلایل یکی کمک به پررونق شدن انتخابات بود و دیگری اینکه بالاخره سلیقه ها مختلف است. پس از اینکه آقای ناطق نوری صحبت های مقام معظم رهبری را به من اطلاع داد من هم گفتم خوب دیگر من دخالتی نمی کنم لذا بعد از اینکه جواب آقا رسید این آقایان هم اولین بیانیه را با نام کارگزاران منتشر کردند که در کشور تاثیر زیادی گذاشت.

بازگویی این ماجرا توسط ناطق نوری نشان می دهد هاشمی تمام واقعیت را نگفته است: یقینا در مورد این جریان، قبلا برنامه ریزی و مطالعه شده بود زیرا یک حزب به این زودی تشکیل نمی شود و نمی تواند به این سرعت آنچنان سریع وارد میدان شود و تبلیغات گسترده ای راه بیندازد. آقای هاشمی در یک مقطعی، به من گفتند: فائزه دختر ایشان را هم در لیست بگذارید. من گفتم اصلا جامعه روحانیت با این تفکر نمی سازد، بالاخره جریان اصولگرایی و تفکر مذهبی جامعه بسیاری از شعارهای این آقایان را قبول ندارند. در واقع هر چه از این ماجرا گذشت بیشتر روشن شد که طرح این نامزدها اصولا بهانه ای برای اعلام موجودیت کارگزاران بود.

هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری:

هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری با اتمام دوره هاشمی همراه بود به همین دلیل از سال ۱۳۷۳ معاون حقوقی و پارلمانی هاشمی، عطاءالله مهاجرانی طی یك مصاحبه مطبوعاتی (ایران نیوز ۸ آبان ۱۳۷۳) خواستار تداوم حضور هاشمی در مقام ریاست‌جمهوری شد. اما مقام معظم رهبری طی اشاره‌هایی با این تحركات مخالفت كردند. از جمله در ۱۲ خرداد ۱۳۷۴ طی پیامی به مناسبت افتتاح مجلس پنجم فرمودند: «هم در وضع كنوني كه دولت خدمتگزار ... در حال انجام وظیفه است و هم در دولت بعدي كه به فضل و هدایت الهي مسؤولیت اداره اجرایي كشور بر دوش شخصیت برجسته و برگزیده دیگری خواهد بود، همواره مجلس محترم باید همچون چشمي تیزبین و مغزی مصلحت شناس و سرانگشتي گره گشا عمل كند.»

در هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ، ۲۳۸ نفر به عنوان داوطلب ثبت نام كردند كه از مهم‌ترین شخصیت‌های مطرح و مخالف در آن «حبیب الله پیمان» عضو گروهك جنبش مسلمانان مبارز بود. «اعظم طالقانی» دختر ایت الله طالقانی نیز در این انتخابات داوطلب شد. شورای نگهبان پس از بررسی پرونده داوطلبان، چهار نفر شامل آقایان محمدی ری‌شهری، رضا زواره‌ای، علی اكبر ناطق‌نوری و سید محمد خاتمی را واجد صلاحیت تشخیص داد. 

وضعیت احزاب و گروه ها:
ماه ها پیش از انتخابات ریاست جمهوری جامعه روحانیت مبارز تشکیل جلسه داد و 14 نفر حاضر در جلسه به اتفاق آرا ناطق نوری را به عنوان کاندیدای خود معرفی کردند. هاشمی رفسنجانی نیز در این دوره در جامعه روحانیت مبارز حضور داشت و حجه الاسلام والمسلمین تقوی عضو جامعه روحانیت مبارز به خبرگاران گفت: هاشمی از ناطق نوری حمایت کرده است. اما حزب مطبوع هاشمی ( کارگزاران) در آن زمان نگاه دیگری داشت. در واقع در این سال ها تحلیل رفتارهای سیاسی هاشمی در حفظ دو سوی جریان های سیاسی به وضوح قابل مشاهده است. درواقع رقابت انتخاباتی هفتم نه بین دوجناح یا دوجریان که بین مردان هاشمی بود و در نهایت برآیند کار در هر صورت به نفع او تمام می شد.

ناطق نوری یک چهره آشنا و نزدیک برای هاشمی بود و خاتمی نیز وزیر فرهنگ و ارشاد دولت سازندگی بود تنها مسئله ای که پیش آمد این بود که نگاه منفی جامعه به پای جریان راست و ناطق نوری گذاشته شد و این گونه خاتمی توانست وجهه ای تحول گرا و روشنفکر از خود نشان دهد. ری شهری در این میان نماینده جریان سوم بود اگر چه نتوانست آن گونه که باید پرچم این گروه را به دوش کشد. هاشمی در این دوران تلاش می کرد خود را فردی فرا جناحی نشان دهد. خاتمی با اینکه وزیر ارشاد دولت سازندگی بود اما با نشان دادن چهره ای منتقد نسبت به فضای بسته دولت سازندگی و دادن شعارهای روشنفکرانه و آزاد اندیشانه توانسته بود چهره جذابی را برای خود به وجود آورد.

در آخر گروه های مختلف سیاسی مثل مجمع روحانیون مبارز، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، دفتر تحکیم وحدت، کارگزاران سازندگی و ملی‌مذهبی‌ها از خاتمی حمایت کردند.

نتایج انتخابات:

 سرانجام در 2 خرداد 76 انتخابات ریاست جمهوری هفتمین دوره ریاست جمهوری با مشارکت بالای مردم برگزار شد. در اين دوره 36466487 نفر واجد شرايط شركت بودند كه از اين تعداد 29145745 نفر شركت نمودند كه معادل 79.92% بود. و در نهایت سید محمد خاتمی با 20 میلیون رای در انتخابات پیروز شد.

1. حجه الاسلام خاتمي با 20138784 رأی (69%)
2.  حجت الاسلام ناطق نوري با 7248317 رأی
3.  محمد ري شهري با 744205 رأی
4. سید رضا زواره اي با 772707 رأی

حكم تنفيذ حجت الاسلام خاتمي در 12 مرداد 76 از سوي مقام معظم رهبري صادر شد. در این مراسم رهبر معظم انقلاب با قدر دانی از مردم به خاطر حضور با شکوه خود در انتخابات بیان کردند: آنچه من به مسؤولان دولتِ آينده و رئيس جمهور عزيز - كه بحمداللَّه خودشان هم به اين نكات توجه دارند - از باب تذكّر عرض مى‌كنم اين است كه اوّلاً، همه سعى ما بايد اين باشد كه اين ملت را بشناسيم. ثانياً، خواسته‌ها و نيازهايش را برآورده كنيم. اين ملت، حقّ عظيمى بر گردن ما دارد. اين ملت است كه كشور را حفظ كرده است و اين ملت است كه به حقيقت، آيتِ قدرتِ پروردگار است.

 ایشان در باره رعایت عدالت اجتماعی فرمودند : عزيزان من! نظام اسلامى، نظام سرمايه‌دارى نيست. من چهارسال قبل، در همين جا - در روز تنفيذ - همين موضوع را به حضّارى كه بودند، عرض كردم و گفتم: «نظام ما، نظام سرمايه‌دارى نيست. نظام سرمايه‌دارى، به جمعِ ثروت، به رونق اقتصادى و به مجموع در آمد ملى نگاه مى‌كند و برايش مهم نيست كه اين ثروتْ چگونه به دست مى‌آيد، به دست كى‌ مى‌آيد و چند درصد از مردم، چگونه از آن استفاده مى‌كنند! بايد در آمد ملى بالا برود، ثروت زياد شود، تلاش اقتصادى مورد حمايت قرار گيرد؛ كه مورد حمايت هم قرار مى‌دهند. قوانين هم در اين جهت است. قدرت اجرايى هم در اين جهت است. كشورهاى سرمايه‌دارى - آن هم نه همه بلكه بعضى - حداكثر كارى كه مى‌كنند اين است كه بيمه‌ها و تضمين هايى را براى قشرهاى مظلوم و محروم مى‌گذارند، تا حداقلى هم به آنها برسد. اين، نظام سرمايه‌دارى است.»

منابع:

سایت مقام معظم رهبری

خاطرات حجه الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی

خاطرات حجه الاسلام و المسلمین ناطق نوری

رمز عبور ویژه نامه موسسه ایران