مجلس ایران؛ نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری پر بود از نیرنگ ها و توطئه ها در فضای بعد از انقلاب و در شرایطی که هنوز ثبات در کشور حاصل نشده بود. شرایطی که در نهایت، مردم را در دام خود کشید و موجب شد گزینه نامناسبی چون «ابوالحسن بنی صدر» را انتخاب کنند. نگاه دوباره به تاریخ انتخاب رؤسای جمهور می تواند در جلوگیری از اشتباه مجدد موثر باشد.

بررسی شرایط:

13 آبان 1358 سفارت جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام اشغال شد. این حرکت از سوی امام (ره) مورد تایید قرار گرفت اما باعث شد دولت موقت به نخست وزیری مهدی بازرگان که از این موضوع ناخشنود بود استعفا دهد. در حالی که استعفای دولت موقت شرایط کشور را بحرانی تر کرد، وزارت کشور زمان انتخابات ریاست جمهوری را 5 بهمن ماه 1358 اعلام کرد. از اوایل آذرماه بود که چهره ها و گروه های سیاسی برای اعلام کاندیدا به تکاپو افتادند. در اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری 124 نفر ثبت نام کردند که چون هنوز ارکان حکومت به صورت کامل تشکیل نشده بود بررسی صلاحیت این افراد توسط حضرت امام (ره) به مردم واگذار شد.

حضرت امام (ره) در پیامی این امر را بر عهده مردم قرار دادند: "با اينكه در اين دوره به حسب قانون اساسي مصوب از ناحيه ملت، تصديق صلاحيت رييس جمهوري و واجد بودن شرايط او به عهده اينجانب است، به واسطه بعضي مصالح و جـهـات لازم المراعات، از آن جمله وضع استثنايي كه كشور دارد، لازم است در اين امر مهم حـيـاتـي تـاخير نشود. از طرفي شناسايي بيش از يكصد و بيست نفر محتاج به زماني طـولانـي اسـت و تـاخير در اين حال استثنايي به صلاح ملت و كشور نيست. به اين جهت و جـهـات ديـگـر انـتـخـاب امر صلاحيت را به ملت واگذار نمودم كه خود سرنوشت خويش را تعيين نمايند ... اینجانب از مـلت شـريـف ايران تقاضا مي كنم كه در اين امر مهم حياتي سستي و بي تـفـاوتـي نـشـان ندهند و انتظار دارم همانطوري كه با شور و شعف به پاي صندوق هاي راي براي تصويب جمهوري اسلامي رفتند، در اين امر با جديت و علاقه به اسلام شركت كنند كه خداوند متعال با آنان است و پيروزي نصيب ملت شريف مسلمان است."

امام هم چنین در صحبت هایشان خواستار عدم دخالت روحانیون در انتخابات ریاست جمهوری بود که این موضوع موجب شد بسیاری از روحانیون برجسته آن زمان همچون آیه الله بهشتی و حجه الاسلام باهنر از انتخابات کناره گیری کنند. ظاهرا از ناحيه امام، صلاحيت نامزدها مردود اعلام نگرديد، اما از اين رو كميته­ی نظارت بر تبليغات انتخابات به رياست موسوي خوئيني­ها‌، با همكاري وزارت كشور با كسب اجازه از امام (ره) صلاحيت نامزدها را مورد بررسي قرار داد  و 96 نفر در انتخابات به رقابت پرداختند.

احزاب و چهره ها:

در آن زمان حزب جمهوری اسلامی به دلیل نفوذ در میان مردم از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. بعد از عدم حضور آیت الله بهشتی در انتخابات، جلال الدین فارسی از جناح اكثریت راست حزب جمهوری و سید كاظم موسوی بجنوردی نیز از جناح اقلیت چپ حزب مورد حمایت قرار گرفتند. به هرحال در تاریخ 11/10/58 آیت الله بهشتی رسماً جلال الدین فارسی را به عنوان نامزد حزب جمهوری اسلامی برای ریاست جمهوری دوره اول معرفی نمود و در جلسه­ای از طرف تمام اعضای حزب جمهوری اسلامی با وی بیعت كرد.

نهضت آزادی كه بعد از حزب جمهوری، دومین نیروی سیاسی قدرتمند سیاسی کشور به شمار می­آمد، برای بقا در فضای سیاسی خواه ناخواه باید وارد میدان می­شد. اما وقایع 13 آبان  58 و عملكرد هشت ماهه دولت موقت كه منتقدین زیادی داشت مانع از آن بودكه نهضت آزادی این ریسك بزرگ را انجام دهد و رهبر خود را بی دفاع وارد كارزار سهمگین انتخابات سازد. زیرا با شكست مهدی بازرگان قطعاً جایگاه نهضت آزادی تحت تأثیر قرار می­گرفت. با این همه بازرگان علیرغم مخالفت­های برخی اعضای نهضت آزادی تصمیم می گیرد وارد رقابت انتخابات شود، گویا حسن حبیبی همكار قدیمی نهضت آزادی و رئیس كنفدارسیون دانشجویان خارج از كشور  با زیركی خاص و با استدلال­های خود بازرگان را متقاعد ساخت خود را كاندیدای ریاست جمهوری نكند. در آخر کاظم سامی در انتخابات مورد حمایت نهضت آزادی قرار گرفت.

در ابتدا رقابت اصلي بين جلال­الدين فارسي و بني‌صدر بود. اما افراد خاصي از جمله شيخ­ علي تهراني با ارائه ی اسناد و مداركي مدعي شد كه فارسي ايراني نيست. وقتي وزارت كشور از فارسي توضيح خواست، وي گفت كه اجدادش ايراني هستند و حدود صد سال قبل به ايران آمده‌اند ولي با برگه اقامت زندگي مي‌كردند و خود ايشان در مشهد متولد شده و بعد هم به تابعيت ايران در آمده است. اين مطلب در وزارت كشور مطرح شد و در جمع­بندي كه به عمل آمد و با در نظر گرفتن تعابير و حالت‌هاي مختلف ايراني‌الاصل بودن، ايشان ايراني‌الاصل شناخته شد. مراجعات زياد همان اشخاص به دفتر امام موجب شد كه امام (ره) شخصا پرونده ی ايشان را از وزارت كشور بخواهند. هاشمي رفسنجاني و فارسي با پرونده­ی وي خدمت امام (ره) رسيدند. امام پس از شنيدن حرف‌هاي فارسي، فرمودند كه ايشان ايراني­الاصل نيست و اولين رئيس­جمهور ما نبايد شبهه­ی قانوني در موردش باشد.  فارسي همان جا عرض كرد حال كه صلاحديد شما اين است، همين الان استعفاي خود را از نامزدي اعلام مي‌كنم. اين موضوع كه 9 روز قبل از انتخابات مطرح شد به شدت اوضاع را به نفع بني‌صدر تغيير داد. حزب جمهوری نیز بعد از انصراف فارسی در هفته قبل از انتخابات از حسن حبیبی حمایت کرد. جامعتین هم که از فارسی حمایت می کرد بعد از انصراف فارسی در انتخابات وارد مصداق نشد.

احزاب و گروه های دیگری که در انتخابات شرکت داشتند شامل حزب ملت ایران که از داریوش فروهرحمایت کرد، موج سوم جبهه ملی نیز از احمد مدنی حمایت کردند؛ حزب كارگران سوسیالیست بابك زهرایی را به عنوان كاندیدا معرفی نمودند و عده­ای دیگر نیز به عنوان كاندیدای منفرد ثبت نام كردند و در انتخابات شرکت کردند.

میوه ممنوعه:

بنی صدر ششم دی ماه 58 با امام دیدار كرد و پس از این ملاقات رسما آمادگی خود را برای نامزدی ریاست جمهوری اعلام كرد. بنی صدر تظاهر می کرد کاندیدای مورد تایید امام (ره) است. با اعلام آمادگی وی به تدریج گروه ها و شخصیت­های مطرح جامعه به 

حمایت از وی پرداختند. با انصراف فارسی از انتخابات حمایت ها از بنی صدر افزایش یافت. ابوشریف (فرمانده سپاه) و آيت­الله پسنديده برادر امام با انتشار بيانيه‌اي بني‌صدر را جهت سوابق، اصالت و سيادت خانوادگي و تحصيلات عاليه مورد تأييد قرار دادند و حجه­الاسلام و المسلمين اشراقي داماد امام نيز تلويحا از بني‌صدر حمايت كردند. حسین خمينی فرزند حاج آقا مصطفي نيز به تبليغ بني‌صدر مي‌پرداخت. این درحالی بود که صادق طباطبایی برادر همسر سید احمد خمینی نیز در انتخابات شرکت داشت. تعداد افراد و گروه هایی كه تا برگزاری انتخابات از بنی صدر اعلام حمایت كردند به