26 آذر، روز ملی حمل‌ونقل است. در آذر ماه سال ۱۳۶۲، به دلیل وجود حدود ۱۰۰ فروند کشتی در بندرهای ایران که منتظر تخلیه بار بودند، مشکلات بسياري برای ترابری ایران به بار آمد. رهبر کبیر انقلاب با صدور فرمانی کامیون‌ها و تریلی‌های زیادی را برای تخلیه بارها اعزام نمودند. با این فرمان و اعزام کامیون‌ها، مشکل تجمع کالاهای وارداتی و نوبت‌های طولانی تخلیه کشتی‌ها در بندرهای ایران به مرور تا اندازه‌ای حل شد. ۱۴ سال پس از زمان صدور این فرمان، در سال ۱۳۷۶ به پیشنهاد وزارت راه‌وترابری روز ۲۶ آذر به عنوان روز حمل‌ونقل شناخته شد. در میان نمایندگان مردم در خانه ملت به سراغ دکتر «سیدمهدی هاشمی» رفتیم تا به مناسبت روز حمل‌ونقل با او گفت‌وشنودی داشته باشیم. وی در رشتة عمران تحصیل کرده و زمانی قائم مقام وزیر راه‌وترابری بوده است و هم اکنون ریاست کمیسیون عمران مجلس را به‌عهده دارد.
*جایگاه صنعت حمل‌ونقل را چطور ارزیابی می‌کنید؟
یکی از مهم‌ترین صنایعی که تمامی مردم کشور با آن تعامل دارند، صنعت حمل‌ونقل است. همه با این صنعت اعم از هوایی، ریلی، جاده‌ای و دریایی مرتبط هستند. شاخصة حمل‌ونقل یکی از شاخص‌های پیشرفت کشورهاست و توسط آن درصد رشد و رفاه در کشور را محاسبه می‌کنند.
* وضعیت کنونی حمل‌ونقل ایران در بخش‌های مختلف چگونه است؟ و چه نقاط قوت و ضعفی در این بخش‌ها وجود دارد؟
یکی از پرمصرف‌ترین راه‌های حمل‌ونقل که مورد استفادة عموم مردم است و بیشترین صرفة اقتصادی و ایمنی را نیز داراست، حمل‌ونقل ریلی است. حمل‌ونقل ریلی در سطح دنیا بیشترین اقبال عمومی را دارد؛ اعم از درون‌شهری و برون‌شهری. متأسفانه ما به دلیل اینکه از حداقل زیرساخت‌ها برخوردار هستیم آن‌طور که باید نه در حمل‌ونقل شهری و نه در حمل‌ونقل برون‌شهری نتوانستیم از این صنعت استفاده کنیم. حمل‌ونقل ریلی برون‌شهری تأثیر مهمی در کاهش تصادفات خواهد داشت که متأسفانه ما در این موضوع ضعف جدّی داریم. لازم است علی‌رغم تأکیدها و حمایت‌های انجام شده و منابعی که برای این موضوع پیش‌بینی شده است، به صنعت حمل‌ونقل ریلی (درون‌شهری و برون‌شهری) توجه ویژه بشود. مخصوصاً در حوزة ریلی برون‌شهری -که بارها مورد تأکید و تأیید رهبری هم بوده است- لازم است به‌طور جدّی به آن پرداخته شود. ما بیشترین ضعف را در این مدل از حمل‌ونقل داریم. بیشترین رفاه و تأثیر در بخش ایمنی هم متعلق به این بخش از حمل‌ونقل است.
حمل‌ونقل جاده‌ای در درجة دوم تقاضا و اهمیت قرار دارد؛ اما متأسفانه بخش عمدة غیر ایمن بودن ترددها و حداکثر آسیب انسانی (فوت‌شده و مجروح) در این بخش قرار می‌گیرد. اگر موفق شویم زیرساخت‌های مشابه ریلی را تقویت کنیم، طبیعی است که تلفات در این بخش کاهش چشمگیری خواهد داشت. جان انسان‌ها قابل ارزش‌گذاری نیست. چه‌بسیار افراد نخبه و شخصیت‌هایی در این تصادفات کشته شدند و خسارت‌های زیادی به کشور تحمیل شده است.
ما در این بخش مشکل جاده، وسیلة نقلیه و خطای انسانی را داریم. اگر بتوانیم حتی در این بخش حمل‌ونقل عمومی را توسعه بدهیم می‌تواند در کاهش آسیب‌ها نقش مهمی ایفا کند و ارتقای ایمنی را به دنبال داشته باشد؛ بنابراین ما باید حمل‌ونقل ریلی را در اولویت قرار دهیم و در اولویت دوم حمل‌ونقل جاده‌ای قرار دارد که باید تقویت حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری و برون‌شهری را در دستور کار قرار دهیم.
سومین نوع حمل‌ونقل مورد تقاضا، حمل‌ونقل هوایی است که متأسفانه علی‌رغم اینکه نیروهای متبحر زیادی در سطح کارشناسی این بخش داریم، اما در سطح مدیریتی ضعف جدّی مشاهده مي‌شود. قبل از بحث مدیریتی، مشکل اساسي تجهیزات و امکانات است که عمده آن به دلیل تحریم‌هاست. متأسفانه به دلیل مشکلاتی که در تجهیزات و امکانات این بخش داریم، چنین شرایطی حاکم شده که هزینه‌های زیادی را در این بخش می‌پردازیم. به دلیل عدم حمایت و پشتیبانی بخش دولتی، فشار اصلی به مردم وارد می‌شود تا هزینة چند برابری بخش حمل‌ونقل هوایی را از جیب مردم دربیاورند و این ظلم بزرگی است. حمل‌ونقل هوایی در کشور ما مقرون‌به‌صرفه نیست، از نظر ایمنی هم ایمنی لازم را ندارد و از جهت مدیریتی ما نتوانسته‌ایم سطحی از مدیریت که لازم است را اعمال کنیم. اتفاقی که افتاده این است که در صنعت هوایی همه به یک چشم دیده می‌شوند؛ مناطق محروم و غیرمحروم، هواپیمای کهنه و نو، ایمن و غیر ایمن، مسافر بدون بار و با بار و ... و صرفاً بحث درآمد-هزینه را بر مبنای هزینه‌های شرکت تعیین می‌کنند. اگر شرکتی دچار سوء مدیریت باشد، باید هزینه این سوء مدیریت را هم مردم بپردازند، چرا که آن مدیر نمی‌تواند ایرلاین خود را به‌خوبی اداره کند و هزینه‌های زیادی را تحمیل می‌کند.
در بحث حمل‌ونقل هوایی ما به‌طور جدّی موضوع افزایش بی‌رویة قیمت‌ها را پیگیری می‌کنیم. دولت باید پاسخگوی افزایش قیمت بلیت هواپیما باشد. ما اجازه نمی‌دهیم که دولت هزینه‌هایی که باید بپردازد را به مردم تحمیل کند.
آخرین نوع حمل‌ونقل، دریایی است. در این بخش هم عقب‌ماندگی زیادی داریم. بخش عمده حمل‌ونقل بار در کشور باید روی دو روش دریایی و ریلی تمرکز داشته باشد. ولی متأسفانه بیشترین استفاده در جابجایی بار در حمل‌ونقل جاده‌ای صورت می‌گیرد که این علت یکی از دلایلی است که باعث شده هزینه و تلفات زیادی داشته باشیم. ما باید حمل‌ونقل دریایی را در حوزه‌هاي داخلی و خارجی گسترش بدهیم.
در اکثر کشورهای دنیا بخش قابل‌توجهی از جمعیت کنار آب، سواحل دریاها و رودخانه‌ها مستقر هستند. متأسفانه ما در موضوع توزیع و پراکنِش جمعیتی خوب عمل نکردیم و از طرفی هم حمل‌ونقل دریایی بسیار ضعیفی داریم. حتی در جاهایی که تقاضا هم وجود دارد چه در بار و چه در نفر، این معضل را داریم.
* افزایش قیمت بلیت هواپیما تأثیری بر افزایش ایمنی و کیفیت خدمات خواهد داشت؟
اینها مدعی هستند که ارتباط دارد؛ اما نه ربطی دارد و نه اینکه عملی هست. اگر قرار است ارتقاي ایمنی انجام شود که باید بشود و هزینة این کار بسیار بالاست، با افزایش نرخ بلیت ممکن نیست. درآمد افزایش بلیت در جیب شرکت‌های هواپیمایی می‌رود، برای زیرساخت‌ها هزینه نمی‌شود. نباید این هزینه را به مردم تحمیل کرد. در دوره‌های قبل هم اینها مدعی شدند که می‌خواهند تغییر خدمات و افزایش کیفیت داشته باشند، اما این کار را انجام ندادند. اتفاقی که برای بلیت هواپیما می‌افتد مثل داستان نان است، به خاطر افزایش کیفیت، افزایش قیمت هم دارند ولی کم‌کم کیفیت به حالت قبل برمی‌گردد ولی با قیمت جدید. متأسفانه سوءاستفاده و سوء مدیریت در این بخش زیاد است.
*در حمل‌ونقل جاده‌ای مسائل مختلفی وجود دارد و نهادهای زیادی در این امر دخیل هستند. این مدیریت همه‌جانبه در حوزة حمل‌ونقل کجا باید ایجاد شود؟
این موضوع چندوجهی است؛ مهم‌ترین مسئله این است که این اعتقاد در مدیریت و مسئولین دولتی، غیردولتی عمومی و بخش خصوصی به وجود بیاید. شاید یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند این موضوع را محقق سازد، مطالبة عمومی مردم باشد. اگر مردم نسبت به موضوع حساس شوند و مقابله کنند، همان‌طور که مردم در موضوع خرید خودرو مقاومت کردند و توانستند شرکت‌های خودروسازی را تا مرز زانو زدن پیش ببرند، ولی بعداً با یک اشانتیون مردم را فریب دادند و اجناس خود را با قیمت بالاتر و کیفیت پایین‌تر قالب کردند. این مردم هستند که نقش مهمی در این مسائل دارند. باید مطالبة عمومی در بحث کیفیت شکل بگیرد تا بتوانیم ارتقاي کیفیت را شاهد باشیم.
نظر شما