بخشی از گفتگوی مفصل نماینده با معاون حقوقدانِ رییس جمهور حقوقدان بر سر سمت و سوی دولت و تعریف اعتدال را در روزهای قبل با هم مرور کردیم و خواندیم که «شهیندخت مولاوردی» بر خلاف عده ای از هم کابینه‌ای هایش معتقد بود که اعتدال یک رویکرد و روش است و گفتمان نیست که تعریف، مخاطب، روش و هدف خاصی داشته باشد و البته اعتدال را یک رویکرد و روش در ادامه اصلاح طلبی می دانست.
بخش دیگر گپ و گفت ما مربوط به حوزه استحفاظی ایشان و عملکرد معاونت امور زنان ریاست جمهوری بود. بانوی معاون کابینه تأکید داشت: سمت و سوی حرکتشان به گونه‌ای است که به جایی برسیم که «انقلاب فرهنگی که هدف اصلی انقلاب بود تحقق پیدا کند». و اشاره کرد که در برنامه فرهنگی دولت آمده: «قرار بود انقلاب ما انقلاب نور باشد اما در حال حاضر تبدیل به انفجار تبلیغات شده است.» و البته در خصوص انفجار تبلیغاتی وعده و عیدهای دولت و برنامه‌هایشان نیز پاسخ‌هایی در خور توجه داشت...
مولاوردی نیز با ما هم نظر بود که اثربخشی خاصی را از معاونت زنان شاهد نبوده‌ایم و البته به دیده انصاف حجم عملکرد تیم قبلی را آنچنان می‌دانست که تأکید داشت «هرچقدر بدویم به اندازه دوره قبل نمی توانیم تلاش کنیم». بحث روز و دغدغه عفاف و حجاب، دلواپسی‌های جناب وزیر ارشاد و حتی دلواپسی خانم مولاوردی و ... از جمله اموری بود که در یک سالگی دولت، از معاونت زنان متوقع ارائه برنامه بودیم، که به گفته خودشان متوجه شدیم این معاونت نیز تازه در مرحله برنامه ریزی است و خانم مولاوردی معتقد است به مرور دستشان می آید که باید چه اقدامی انجام دهند...
نماینده: در این چند سال که معاونت امور زنان و خانواده شکل گرفته است، فارغ از آنکه دولت‌ها با چه رویکردی روی کار بودند، فعالیت شاخص و اثرگذاری از این معاونت شاهد نبودیم و به نظر این معاونت بیشتر جنبه تشریفاتی داشته تا اثرگذاری! با این دیدگاه موافق هستید؟ چرا این معاونت به عنوان تنها مرکز متولی امور بانوان اثر گذار نبوده است؟
نکته ای که شما به آن اشاره می‌کنید نکته قابل توجه و درستی است. من هم در سفر استانی که به لرستان رفته بودیم در کار گروه تخصصی زنان و خانواده به این موضوع اشاره کردم. در یک جمع بندی و آسیب شناسی از عملکردی که از بدو تشکیل دفتر امور زنان در دهه هفتاد قابل مشاهده است، به نظر می رسد ساختار کارآمد و موثری را در این حوزه نداشتیم و جایگاهی که بتواند تاثیر گذاری لازم را داشته باشد را شاهد نبوده‌ایم. بیشتر به سمت عملکرد کلیشه‌ای و نمادین رفته‌ایم. توقع و رویکردی که در دستگاه‌های اجرایی وجود دارد آن است که معاون امور بانوان در ایام و مناسبت‌های خاص در یک یا دو عملکرد و اقدام کلیشه ای، صوری و نمایشی فعالیت داشته باشد. این آسیب محدود به دولت یا دولت‌های خاصی نبوده است اما در دوره های خاصی با توجه به در نظر گرفتن شرایط کلی، فضا برای تلاش و فعالیت بیشتری در اختیار این ساختار بوده است اما باز هم نتیجه دلخواه و مطلوب را نتوانستیم به دست بیاوریم.
این آسیب دلایل متعددی دارد. یکی از موضوعات این است که آیا بحث زنان و خانواده با توجه به کمیت و گستره‌ی موضوعات مرتبط با این حوزه، می‌تواند در قالب محدود به یک معاونت مطرح شود؟ دیگر آنکه نیازمند یک عزم ملی در همه ارگان ها و یک توجه همگانی برای بهبود این وضعیت هستیم. که متاسفانه هنوز به این عزم نرسیده ایم. نکته ای که مورد تاکید مقام معظم رهبری هم هست این است که موضوع زنان از موضوعات درجه یک کشور به حساب می آید، اما متاسفانه این درجه اهمیت و در اولویت بودن را نمی بینیم. به عینه شاهد هستیم حتی انتخاب مشاور یا مدیرکل مربوط به حوزه زنان و خانواده در اولویت برنامه های وزرا و یا استاندران نیست. شاید هم با توجه به فوریت هایی که دارند باید به آن ها حق داد و حتما توجیهات خاص خود را دارند ولی به هرحال این مشکل وجود دارد.
عامل دیگر آن است که طراحی ساختار از همان ابتدا یا درست نبوده یا اصول لازم در آن رعایت نشده است. علی رغم ارتقای سطحی که ما در دو ماه پایانی دولت نهم در حوزه معاونت زنان پیدا کردیم، هنوز از یک سازمان برخوردار نیستیم و صرفا در قالب معاونت رییس جمهور طبق اصل ۱۲۴ قانون اساسی فعالیت می کنیم اما سیاست هایی که اینجا گذاشته می شود توسط کدام بازوهای اجرایی باید اجرا شوند و ما با چه میزان اطمینان باید کارهایمان را پیش ببریم؟ واقعا آن ابزار لازم که ثبات داشته باشد را در اختیار نداریم. همه اینها دست به دست هم می دهند که ما بیشتر به سمت فعالیت محوری برویم تا اثر بخشی! ما این فعالیت محوری را به عنوان مثال در هفته زن و دهه فجر می بینیم. امسال چون سال اول بود هرچه تلاش کردیم با یک تغییر نگرش و یک رویکرد جدید، برنامه ها را پیش ببریم بازهم در این چرخه افتادیم و مانند موجی که آدم را با خود می برد در این گرداب افتادیم. عملکردها و مکاتبات بیشتر نشان می دهد که هدف آن است که کمیت را داشته باشیم. یعنی چه تعداد برنامه اجرا شده! حالت رقابتی بین استان ها و دستگاه ها ایجاد شده است. هزار و چند برنامه هم در استانی اجرا شود آیا تاثیری داشته است!؟ یا اینکه کافی بود یک برنامه داشته باشیم اما در آن به سمت حل مسئله برویم و مسئله ای را حل کنیم.
نماینده: عرض بنده هم همین است، این همه برنامه بدون هیچ اثرگذاری ضرورت دارد؟
ما در نشست های ماهانه خود با مشاوران وزرا و دستگاه های اجرایی و همینطور در سفر های استانی و برنامه هایی که برای سازمان های غیر دولتی داریم و نشست های استانی که در حال تدارک آن هستیم برنامه داریم که به سمت حل مسئله برویم. اصلا ضرورتی ندارد ما هزاران برنامه داشته باشیم بدون آنکه نتیجه ای حاصل شود. ما باید به سمت یک یا دو اقدام هدفمند برویم و به عنوان مثال از هفته زن امسال تا سال آینده برنامه ریزی داشته باشیم و آن دو اقدام را به نتیجه برسانیم. به بیانی از فعالیت محوری به سمت اثر بخشی برویم.
نماینده: چه اندازه عزم دولت را در این زمینه جزم می دانید؟ به موانع در این راه اشاره کردید و اینکه دولت هنوز سازمانی را برای امور بانوان قرار نداده و همچنان در حد معاونت محدود هستید اما به نظر اگر به واقع عزم دولت در این زمینه جزم باشد در همان جلساتی که با مشاوران وزرا دارید می تواند اقداماتی که به نظر ضروری هستند، اجرایی شوند.
متاسفانه ارائه کارنامه و گزارش عملکرد در این سال ها تبدیل به یک مسئله شده است. یعنی فقط کمیت و تعداد برای ارزیابی ها در نظر گرفته می شود. این مسئله برای ما دارد مشکل زا می شود. حرکت از فعالیت محوری به اثر بخشی، از ظاهر به معنا، از باید به باور و از تبلیغ به تعمیق از برنامه های فرهنگی دولت تدبیر و امید است.
نماینده: در این حدود یکسال از شروع فعالیت که درواقع یک چهارم از فرصت دولت نیز سپری شده، تا چه اندازه در این مسیر قدم برداشته اید؟
اینکه واقعا در عمل با چه شکلی و با چه ساز و کاری به سمت این هدف حرکت کنیم، بسیار مهم است. ما به سهم خود تلاش هایی را شروع کرده ایم. ولی در این یک سال به هیچ وجه من راضی نیستم چون هم زمان کافی را نداشته ایم و عزم ملی و به صورت نسبی عزم در دور و بری های خود و دستگاه هایی که با آنها همکاری می کنیم هم بوجود نیامده است. اما سمت و سوی حرکت ما این است که به جایی برسیم که انقلاب فرهنگی که هدف اصلی انقلاب ما بود تحقق پیدا کند. در همین برنامه فرهنگی دولت اشاره شده که قرار بود انقلاب ما انقلاب نور باشد اما در حال حاضر تبدیل به انفجار تبلیغات شده است.
نماینده: به انفجار تبلیغات اشاره داشتید، در دولت یازدهم علی رغم به قول شما انفجار تبلیغات و وعده وعیدهایی که در حوزه بانوان شاهد بودیم، همانطور که اشاره داشتید همچنان عملکرد و توجه چشمگیری را در این حوزه شاهد نبودیم. با اینکه در دولت قبلی تابوی استفاده از وزیر خانم در کابینه هم شکسته شده بود این دولت نه تنها از حضور زنان در کابینه صرف نظر کرد، حتی اختیارات و بایدهایی که اشاره داشتید، در حوزه زنان و معاونت های بانوان هنوز لحاظ نشده است.
معاونت زنان در چارچوب اختیارات ریاست جمهوری در حال حاضر هم سطح سایر معاونت هاست. ولی آیا ما می توانیم اینها را از نظر جنس کار، تشابهات و تفاوت ها، گستره و سنخیت و ... هم سطح ببینیم!؟ نسبت به حوزه فعالیت و گستردگی و انتظاراتی که وجود دارد، اصلا این معاونت ها با هم قابل قیاس نیستند. ما به یکسری الزاماتی نیاز داریم که بتوانیم حداقل فعالیت ها را در این حوزه داشته باشیم و به نتیجه برسیم. اگر آن الزامات در اختیار ما قرار نگیرد قطعا ما نمی توانیم انتظاری داشته باشیم که قدمی در این حوزه برداشته شود. در بحث انتصابات که شاهد حضور بانوان نبودیم. هرچند که بعد از آن ریاست محترم جمهور در جلسات متعدد از هر فرصتی برای توصیه به وزرا استفاده کردند که در سطح معاونین حداقل حتماً از یک خانم استفاده کنند که تقریبا نشد، جز در مورد وزارت آموزش و پرورش که در این مورد دیگر باید این انتصاب صورت می گرفت. اما اتفاق خوبی که در حال رخ دادن است، استفاده از خانم ها در سطح مدیریت میانی است مانند؛ فرماندار و بخشدار و شهردار و تجربه ای که اینها در این پست ها به دست می آورند برای آینده بسیار ارزشمند است و بهانه عدم برخورداری زنان از مهارت ها و تجارب مدیریتی دیگر وجود نخواهد داشت.
نماینده: اگرچه به محدودیت اختیارات معاونت زنان اشاره داشتید ولی با توجه گستره نیازها و ضرورت اقدامات در حوزه بانوان از طرفی و نبود متولی و شاید توانمندی بالای خانم ها، خواسته و ناخواسته برای عملیاتی شدن یکسری از امور، نگاهها و توقعات به سمت معاونت بانوان است. به عنوان مثال در حوزه حجاب شاید از هیچ دستگاهی به اندازه معاونت زنان به دلیل هم سنخ و هم دغدغه بودن با خانم ها توقع ارائه برنامه عملیاتی نیست. معاونت امور زنان در مقوله حجاب چه رویکردی دارد و چه تدبیری در دولت تدبیر و امید درباره این موضوع اندیشیده شده است؟
بحث و رویکرد ما تعمیق باور در این زمینه است. یعنی به شخصه معتقدم تا این باور عمق پیدا نکند و بوجود نیاید ما در همه بحث های فرهنگی این مشکل را داریم. مانند بحث سیاست های افزایش جمعیت؛ تا باور به اینکه جمعیت جوان لازمه پیشرفت، امنیت و توسعه کشور است به وجو نیاید به طور حتم با ضرب و زور به هدف نخواهیم رسید. در زمینه عفاف و حجاب هم باید بیشتر از ظاهر به سرمایه گذاری بر ایمان و باور قلبی تمرکز کنیم.
نماینده: برای این تعمیق باور چه راهکاری اندیشیده شده است؟
ما در حال حاضر یک کارگروه را تشکیل داده ایم که بطور رسمی از اول تیر آغاز به کار کرده است و در تلاشیم بتوانیم به برنامه ها راهکارهای اقدام درست در این حوزه برسیم. ولی این به شرطی است که همه با هم و در کنار هم به نتیجه برسیم. چرا که مجموعه فعالیت ها با هم به نتیجه خواهند رسید.
نماینده: معاونت زنان غیر از کارگروهی که در این زمینه قرار است به نتیجه برسد تا کنون اقدام عملیاتی انجام نداده است؟
ما عضو مباحثی که عرض کردم هستیم و از آن طریق ایفای نقش می کنیم و ورود فعالانه داریم و نمایندگان خود را به جاهای مختلف نظیر صدا و سیما که خواسته اند، معرفی کرده ایم. به این شکل داریم کار را انجام می دهیم ضمن آنکه در گزارش عملکردی که از دولت قبل ارسال کردیم معاونت زنان رتبه خوبی را به خود اختصاص داده است منتهی این موضوع به دولت قبل برمی گردد. در این زمینه کتاب ها و آثاری رسیده است که ما در حال برنامه ریزی برای آن هستیم. ولی من معتقدم تا باور قلبی به وجود نیاید چاپ کتاب و اجرای برنامه چندان تاثیر گذار نخواهد بود.
نماینده: به حجم فعالیت ها اشاره کردید ...
بله. حجم فعالیت ها بالا بوده است. یعنی ما هرچقدر هم که بدویم به اندازه دوره قبل نمی توانیم تلاش کنیم. اما می بینیم نتیجه ای که باید حاصل نشده است.
نماینده: سوال من همین است که به پایان دوره چهار و یا حتی هشت سال بعد نرسیم و ببینیم که علی رغم کارنامه درخشان فعالیت در معاونت زنان، اثر بخشی لازم را شاهد نبوده ایم! برای جلوگیری از این آسیب چه برنامه ای دارید؟
ما تنها نمی توانیم. داریم تلاش می کنیم تا با فعالیت های ایجابی و غیر سلبی روی تعمیق باورها کار کنیم. اما دستگاه های فرهنگی ما چه می کنند؟ بودجه هایی که می گیرند کجاخرج می شود؟ ممکن است گزارش هایی که می دهند حاکی از حجم وسیع فعالیت هاست اما چرا هیچگاه یک بار برای همیشه این موضوعات را ارزیابی نمی کنیم. من دست تنها به هیچ وجه نمی توانم قول بدهم که بتوانیم در این رابطه موفق باشیم.
نماینده: فکر کنید معاونت زنان در یک جزیره به تنهایی قرار دارد، با این پیش فرض به سهم خود چه برنامه عملیاتی برای پیشبرد امور و به طور خاص عفاف و حجاب دارید؟
مطمئنا رویکرد دولت و شخص آقای روحانی و معاونت زنان این است که باید روش و شیوه در این زمینه عوض شود و اگر به پشت سر نگاه کنیم با این شیوه که تا کنون عمل شده پاسخی نگرفته ایم. در حال حاضر ما تازه در مرحله برنامه ریزی هستیم که ببینیم با چه شیوه ای می توان نتیجه گرفت. البته به شرطی که واقعاً در این زمینه همراهی وجود داشته باشد و باید همه دست به دست هم بدهند. جای کوچکی مثل ما که سازمانی هم ندارد، نهایتا می تواند در حوزه تبلیغی در اطراف محیط خود موثر باشد. قطعا در سیاست های ما این است که در روشی که تا کنون در پیش گرفته شده است باید تجدید نظر شود. حالا به چه صورت و نحوی، ان شاءالله به مرور که پیش رفتیم دستمان می آید که باید چه اقدامی انجام دهیم.
نماینده: در لابه لای بحث به مقوله طلاق اشاره کردید. در همایش "ما دل آرامیم"، آقای جنتی آمار تکان دهنده ای از طلاق در تهران ارائه دادند و گفتند از هر سه ازدواج در تهران یک ازدواج به طلاق منجر می شود. در زمینه تحکیم خانواده معاونت امور زنان چه برنامه ای دارد؟
چند تفاهم نامه با دستگاه های اجرایی در سال ۹۲ امضا کردیم و در حال حاضر وارد فاز اجرایی شده ایم و از مراحل اولیه اجرایی شدن این تفاهم نامه ها گزارش می گیریم. بحث پیشگیری از آسیب های اجتماعی یکی از محور هایی است که در ماده ۲۳۰ هم به آن اشاره شده است. کارگروهی در رابطه با این موضوع تشکیل شده است. در بحث بررسی های راهبردی و امور حقوقی و امور اجتماعی قطعا طلاق و بررسی آن از اولویت های ماست. اما این هم از موضوعاتی است که تعامل و همکاری بین بخشی را می طلبد.
نماینده: یادداشتی از شما خواندم که در آن ابراز "دلواپسی" در زمینه گرایش خانم ها به مواد مخدر و سیگار داشتید. فارغ از آمار و ارقام، با نگاه سطحی به جامعه هم رشد این آسیب را شاهد هستیم، در این آسیب چطور؟ این مسئله هم مانند سایر مسائل در حد کارگروه باقی مانده است؟ معاونت در این زمینه راهکار این مشکل چه اقدامی می خواهد انجام دهد؟
به مناسبت روز جهانی مواد مخدر برنامه ای در دانشکده علوم زیستی و توان بخشی داشتیم که در آن قلیان و مواد دخانی به عنوان دروازه های اعتیاد مطرح شد. اتفاقا در بحث اعتیاد از همان روزهای اول با یک بررسی اجمالی به این نتیجه رسیدیم که سریع باید در این زمینه وارد عمل شویم. چه زنان بهبود یافته و چه زنان سرپرست خانوار و غیره را نیازمند اقدام فوری تشخیص داده ایم. در واقع وظیفه ما به عنوان یک جایگاه ستادی مدیریت ظرفیت هاست. ما نباید و نمی توانیم پژوهش انجام دهیم و کار اجرایی هم نمی توانیم بکنیم. وظیفه ما این است که طرفیت های موجود را مدیریت کنیم که به درستی وظایف ذاتیشان را انجام دهند. پیشنهاد دادیم دو کارگروه در وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی تشکیل شود که ما هم عضو آن کارگروه ها هستیم؛ یکی از آنها به بررسی کاهش فقر در بین زنان سرپرست خانوار و دیگری به موضوع حمایت اجتماعی از زنان اختصاص یافته است. این کارگروه کار خود را آغاز کرده و باید به یک برنامه مشخص برسیم. از طرفی در این شش تفاهمنامه که امضا شده است فکر می کنم دو یا سه تفاهمنامه مربوط به حمایت پایدار از زنان بهبود یافته است. چرا که "پیشگیری" یک بحث است و بحث دیگر رجعت نکردن به مواد، بعد از درمان و تامین معیشت و اشتغال است. در همان تفاهم نامه که با دستگاه های مختلف از جمله تفاهمنامه چهار جانبه با ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت بهداشت، وزارت کار و خود معاونت به انجام رسیده است و درحال حاضر شروع به کار کرده ایم. عضو کارگروه زنان و خانواده ستاد مبارزه با مواد مخدر هستیم. در سفرهای استانی و شناسایی سازمانهای غیردولتی و حمایت از پروژه هایی که توسط مردم ارانه شود ورود پیدا می کنیم و به این ترتیب ایفای نقش می کنیم. سعی می کنیم که دستگاه هایی که وظیفه ذاتی دارند در این زمینه وظایف خود را به درستی انجام دهند.
نماینده: نقش معاونت امور زنان را مدیریت ظرفیت ها خواندید. ارزیابیتان از این مدیریت ظرفیت ها از شروع فعالیت معاونت زنان در دولت یازدهم چیست؟
ما گام های اولیه را برداشته ایم و در مراحل ابتدایی کار هستیم. سمت و سوی حرکت ما این است که نهایتا به این مدیریت ظرفیت ها برسیم. اما ارزیابی من از مدیریت قدم های اولیه این است که ما ۲۰ درصد از ابتدای راه را رفته ایم و برداشت من این است که داریم درست حرکت می کنیم.