هفته‌نامۀ «نماینده»/یک سال قبل، در همین ماه از سال بود که حدود ساعت هفت صبح برای گفت‌وگو پیرامون مسائل روز کشور و انتشار در پیش‌شمارۀ هفته‌نامۀ «نماینده»، خودمان را به دفتر «غلامعلی حدادعادل» رساندیم؛ امسال نیز به مناسبت یک‌سالگی «نماینده» و در آستانۀ برگزاری نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها، میهمان این مرد نام‌آشنای فرهنگ و سیاست ایران بودیم.
این گفت‌وگو با بیان انتظارات وی از رسانه‌ها آغاز شد و با تجزیه‌وتحلیلی پیرامون فرصت‌ها و آسیب‌های فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه ادامه یافت. بخشی از این مصاحبه به ارزیابی عملکرد هفته‌نامۀ «نماینده» اختصاص یافت و در پایان نیز گریزی به فضای انتخاباتی کشور زده شد.
مشروح این مصاحبه را در ادامه بخوانید:
*آقای دکتر با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید، شمارۀ جدید هفته‌نامۀ «نماینده» هم‌زمان با برگزاری نمایشگاه مطبوعات منتشر می‌شود؛ ازاین‌رو، سؤال اول را به‌ویژگی رسانه‌های جبهه انقلاب اختصاص می‌دهیم. از نظر جناب‌عالی رسانه‌های انقلاب باید از چه ویژگی‌هایی برخوردار باشند و «بایدهایی» که باید در عرصۀ رسانه انجام دهند، چیست؟
ابتدا تشکر می‌کنم از هفته‌نامۀ «نماینده» که فرصتی برای مصاحبه با بنده اختصاص دادند. در پاسخ به سؤال شما عرض می‌کنم که وظیفۀ اصلی رسانه‌ها در جمهوری اسلامی ایران اطلاع‌رسانی، آگاهی بخشی و با خبر کردن مردم از واقعیت‌هاست؛ این اهداف اصلی همۀ رسانه‌ها باید باشد. در کنار این، یک رسانه‌ای که به جبهه انقلاب اسلامی تعلق دارد باید اصولی را رعایت کند. اولین اصل رعایت حقیقت است. باید همۀ کسانی که خودشان را به جبهه انقلاب متعلق می‌دانند، مراقب باشند که از جادۀ حق و حقیقت منحرف نشوند، دروغ ننویسند و به صرف ظن و گمان و تحلیل، نسبتی به دیگران ندهند و مراقب باشند مطلبی خلاف حقیقت از طریق آنها در جامعه منتشر نشود.
اصل دوم، «آزادی» است. باید آزادی را پاس بدارند و از آزادی برای بیان حقیقت استفاده کنند البته اگر کسی از آزادی استفادۀ دیگری کند و آزادی را برای دروغ‌گویی و لجن پراکنی بخواهد، او در اصل دشمن آزادی است. آزادی، دوام پیدا نخواهد کرد وقتی که از آن برای خلاف حقیقت و خلاف اخلاق استفادۀ ابزاری شود. آزادی از آن جهت ارزش دارد که به انسان امکان دفاع از حقیقت و عدالت را می‌دهد.
اصول دیگری که رسانه‌های انقلاب باید به آن ملتزم باشند، «رعایت اخلاق» چه از حیث رعایت حریم افراد و چه از حیث حفظ ارزش‌های معنوی و ملی است. دفاع از استقلال هم باز اصول دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. انتظار از رسانه‌های جبهه انقلاب این است «غیرت ملی» داشته باشند و در پی استقلال و سرافرازی ملت ایران باشند و خدای ناکرده راه را برای نفوذ بیگانه و بازگشت به دوران قبل از انقلاب باز نکنند.
موارد ذکر شده اموری است که در مورد رسانه‌های جبهه انقلاب بیان شد و انتظار داریم عموم خواهران و برادران جوان که در این ۳۸ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی قدم به صحنه گذاشته‌اند و امروز در عرصۀ رسانه (مکتوب یا مجازی) فعالیت می‌کنند در کار خود امین، دقیق و عمیق باشند یعنی یک موضوع را بکاوند تا به عمق موضوع دست یابند ضمن اینکه از سؤالات کلیشه‌ای، تکراری و بی‌فایده نیز خودداری کنند و همچنین مسئله را بشناسند، زحمت بکشند دربارۀ حوزۀ کاری خود مطالعه کنند و در جریان امور قرار گیرند، نکتۀ دیگر اینکه فعالان رسانه در بیان خبر دقیق باشند، بدانند اندکی سهل‌انگاری ممکن است باعث لطمه به منافع ملی و هتک حیثیت افراد شود. ازاین‌رو، باید مراعات حق و حقیقت را کنند.
جا دارد در اینجا اشاره کنیم که در همین ماه‌های اخیر اگر صداقت و شجاعت بعضی از رسانه‌ها نبود مردم از واقعیتی به نام «حقوق‌های نجومی» مطلع نمی‌شدند و چنین آسیب و آفتی شناخته نمی‌شد. در واقع همه اقدامات بعدی با اطلاع‌رسانی رسانه‌ها آغاز شد و این نمونه‌ای است از تأثیر مثبت رسانه که باید قدر آن را بدانیم و سپاسگزار خبرنگاران شجاع و امین و رسانه‌های متعهد باشیم.
*هفته‌نامۀ «نماینده» یک‌ساله شد، عملکرد این رسانه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ابتدا زادروز تولد «نماینده» را تبریک می‌گویم. نکتۀ مهم در مورد هفته‌نامۀ «نماینده» این است که اختصاص به اخبار مجلس و امور و شئون نمایندگی دارد و ما هیچ رسانۀ دیگری را با این صفت نمی‌شناسیم، به همین جهت این رسانه فعالیت خود را بر فضای قانون‌گذاری متمرکز کرده و به‌نظر بنده این خدمتی به مردم‌سالاری دینی است، از آن جهت که نظام پارلمانی را تقویت می‌کند. هفته‌نامۀ «نماینده» فرصتی ایجاد کرده که مسائل مجلس با دقت و وسعت بیشتری مطرح شود.
من بعضی از روزنامه‌ها را می‌بینم که فقط به اندازۀ دونصفه ستون به نطق‌های قبل از دستور و اخبار مجلس اختصاص می‌دهند و از هر کدام از اخبار مجلس و نطق‌های قبل از دستور به اندازۀ هفت، هشت سطر نقل می‌کنند و کاری به بقیه هم ندارند یعنی خیلی مجلس را سبک می‌انگارند و سردستی با مجلس رفتار می‌کنند. حال در این فضا یک هفته‌نامه‌ای پیدا شده که اسم خود را «نماینده» گذاشته و در واقع ناشر اخبار نمایندگان است.
شما موفق بودید از آن جهت که توانسته‌اید با حفظ هویت سیاسی و خط و ربطی که دارید اعتماد گروه‌ها حتی گروه‌های رقیب خود را در عالم سیاست جلب کنید. بنده در این یک‌ساله شاهد بودم حتی نمایندگانی از جناح مخالف فکر سیاسی شما، با اعتماد به شما در هفته‌نامۀ «نماینده» داوطلب بودند که مصاحبه کنند؛ ازاین‌رو به‌نظر من تداوم انتشار هفته‌نامۀ «نماینده» می‌تواند توجه جدی به فضای قانون‌گذاری را ایجاد کند ضمن اینکه در افزایش حساسیت و آگاهی و خودآگاهی مردم و خوانندگان نسبت به فضای مجلس خیلی می‌تواند مؤثر باشد.
هرکس که در فکرش است روزی وارد مجلس شود به‌نظر بنده بر او واجب است هفته‌نامۀ «نماینده» را هر هفته بخواند تا یک دورۀ کارآموزی قبل از ورود مجلس از طریق اخبار «نماینده» بگذراند.
یک جنبۀ دیگری که در هفته‌نامۀ «نماینده» مشهود است این است که «هم هفته‌نامه‌ای ارزشی و هم اخلاقی شناخته می‌شود.» ارزشی از آن جهت که ملتزم به اعتقادات اسلامی و خط قرمزهای انقلاب اسلامی است یعنی مجلۀ غرب‌گرا و واداده در برابر روندها و جریانات ضدانقلاب نیست ولی در عین حال با حفظ ارزشی بودن، مجله‌ای اخلاقی است.
تا آنجایی که بنده شاهد بودم در این یک‌سالی که هفته‌نامۀ «نماینده» منتشر شده، یک‌بار هم اتفاق نیفتاده که فردی نامه‌ای بنویسد و معترض شود که شما با آبروی من بازی کرده‌اید. این موضوع می‌تواند مهم تلقی شود و برای خودتان یک سرمشق باشد؛ این روش را ادامه دهید و تقویت کنید چرا که برای دیگران هم می‌تواند الگو باشد. به‌نظر بنده هفته‌نامۀ «نماینده» از این جهات موفق بوده و ان‌شاءالله روزبه‌روز هم بیشتر بتواند ارتباط گسترده‌ای با نمایندگان برقرار کند.
هم‌اکنون بازار شبکه‌های مجازی به‌خصوص تلگرام داغ است. نظر شما پیرامون فناوری‌های جدید چیست؟ نقاط قوت و ضعف آن را تشریح کنید؟
اولاً موضوعی که حیرت‌آور است سرعت تحول است چون تحول همیشه بوده اما این روزها شتاب و سرعتی پیدا کرده و اصلاً انسان را از اینکه بتواند خود را با این تحول همراه کند، باز می‌دارد. موضوعی که امثال بنده تصور آن را نمی‌کردیم این بود «یک روزی هر فرد برای خود یک رسانه شود و بتواند با یک دستگاه اندازۀ قوطی کبریت که در جیب جا می‌شود، از هر منظره‌ای فیلم‌برداری و راجع به هر موضوعی خبر تهیه کند؛ هیچ‌کس تصورش را نمی‌کرد.»
حضور در این شبکه‌ها فوایدی دارد. یکی از فواید آن این است که «استعدادها، شکوفا و همه خوشحال می‌شوند از اینکه بتوانند در فضای رسانه تأثیرگذار باشند. هرکس با آزادی می‌تواند حرف خود را بزند، ذوق خود را نشان دهد» هم‌اکنون در همین تلگرام شاید صدها هزار گروه از چند نفر تا چند صد نفر حرف دلشان را می‌زنند، یکی تحلیل سیاسی، یکی تحلیل اقتصادی، یکی بحث تاریخی ارائه می‌دهند و دیگری طرز نگهداری گیاهان را آموزش می‌دهد و به عبارتی از مادون قرمز تا ماورای بنفش (با سلایق مختلف) در آن دیده می‌شود، این به ظهور استعدادها کمک می‌کند.
۶۰ سال پیش برای یک نوجوان آرزو بود که عکس او در مجله‌ای چاپ شود. بنده جزو افرادی هستم که اولین شمارۀ کیهان بچه‌ها را خریدم و تا مدتی هم مشتری کیهان بچه‌ها بودم. آن موقع کیهان بچه‌ها عکس خوانندگان خود را چاپ می‌کرد و این اقدام یک حادثه مهم بود اما الآن شاهدیم بچۀ دو، سه ساله عکس می‌گیرد و برای دوستان و مادربزرگ خود ارسال می‌کند اما باید جنبه‌های منفی آن را هم در نظر گرفت.
جنبۀ منفی آن این است «یک فضایی ایجاد شده که پیام، پخش و منتشر می‌شود اما هیچ فرد شناخته شده‌ای نیست که مسئولیت آن را بر عهده گیرد» درست مثل این است «شما از کوچه‌ای رد می‌شوید می‌بینید از روی پشت‌بام‌های تاریک، سنگ‌باران می‌شوید هرچه نگاه می‌کنید هیچ‌کس نیست که بتوانید گریبان آن را بگیرید ولی درعین‌حال بر سروصورت شما هم سنگ می‌بارد.» این پدیده در عالم مطبوعات نیست به دلیل اینکه مدیرمسئول، سردبیر و تیم رسانه‌ای آنها (مطبوعات) مشخص است، تعهد دارند در چارچوب قانون عمل کنند؛ اما آنچه به‌عنوان جنبۀ منفی فضای مجازی می‌توان بیان کرد آن است «آزادی هست و قانون نیست» و معلوم نیست این وضعیت از کجا سر در بیاورد بنابراین باید نگران بود که اگر این لجام‌گسیختگی و مسئولیت ناشناسی در حرف زدن و متهم کردن ادامه یابد، آخر به کجا می‌رسد.
همین امروز در یکی از کانال‌ها می‌خواندم که «همۀ وزرای دولت قبل دزد بودند» به این صراحت اعلام کرده بودند، خب اگر این حرف را یک روزنامه بزند بالاخره مردم می‌دانند چگونه پیگیری کنند ولی در یک روز چقدر از این حرف‌ها در فضای مجازی زده می‌شود؛ بنابراین، این افسارگسیختگی و بی‌بندوباری حقوقی، معنوی و فکری جای نگرانی دارد.
البته در بعضی از این کانال‌ها تغییراتی در خط فارسی یا زبان فارسی ایجاد می‌کنند مثلاً اینکه آقا را با «ع» بنویسید، مطمئن را با «ع» بنویسید، جرئت را با «ع» بنویسید و بعد برعکس، آن چیزهایی که با «ع» است را با «الف» یا حمزه بنویسید و می‌خواهند دستور زبان را مخدوش کنند این هم یکی از آسیب‌هاست.
بنده از این فرصت استفاده می‌کنم و خطاب به همۀ کسانی که در فضای مجازی فعال هستند عرض می‌کنم «همین‌طور که باید نگاه‌بان محیط‌زیست طبیعی بود، باید نگاه‌بان محیط‌زیست فرهنگی هم بود» چون آسیب‌های زیست‌بوم فرهنگی و ضررهای آنها کمتر از آسیب‌های طبیعی نیست. زبان مهم‌ترین اسکلت زیست‌بوم فرهنگی است و اگر قرار باشد هرکس به میل خود یک زبان اختراع کند، خط درست کند، این از آن اموری است که ارکان هویت ملی را متزلزل می‌کند. این نکاتی است که در این مصاحبه و در این فرصت محدود راجع به معایب و محاسن فضای مجازی گفته شد.
* اگر موافق باشید از مسائل رسانه‌ای خارج شویم و یک سؤال از فضای انتخاباتی کشور مطرح کنیم؛ این روزها شاهد هستیم که اصلاح‌طلبان در مواضع و رسانه‌های همسو با خود به‌گونه‌ای موضع‌گیری می‌کنند که اصول‌گرایان گزینه‌ای برای انتخابات ریاست‌جمهوری ندارند، تحلیل جناب‌عالی نسبت به این مواضع چیست؟
بنده تعجب می‌کنم از بعضی اصلاح‌طلبان که مرتباً اعلام می‌کنند طرف مقابل ما نفسی برای شرکت در انتخابات ندارد، فردی ندارند. مثل اینکه دوست دارند در مسابقه‌ای شرکت کنند که یک تیم بیشتر در آن شرکت نکرده و از پیروزی و برنده شدن خود در چنین مسابقه‌ای ابراز خوشحالی کنند. به‌نظر بنده این‌جور سخن گفتن، به دستاورد انتخابات که اهمیت آن گفته شد، لطمه می‌زند و هم اگر نیک بنگریم نشانۀ ترس آقایان است از اینکه مبادا طرف مقابل با قدرت وارد شود.
بنده احتمال می‌دهم که انتخابات ریاست‌جمهوری آینده یک انتخابات بسیار جدّی باشد و شاید در میان انتخاباتی که از اول تا حالا برگزار شد انتخابات سال ۹۶ از همه جدّی‌تر باشد. البته من برای حدسی که می‌زنم دلایلی هم دارم و در آینده که به انتخابات نزدیک می‌شویم می‌توانم آنها را تشریح کنم.
از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید ممنونیم.