ماهنامه «نماینده» / «محمد قسیم عثمانی» نماینده مردم بوکان در مجلس شورای اسلامی است. وی دارای مدرک دکتری «بودجه‌بندی اقتصادی» است و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی است. وی در دوره‌های هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی عضو کمیسیون برنامه و بودجه بوده و از اقتصاددانان مجلس محسوب می‌شود. عثمانی در روزهای ابتدایی ارائه لایحه بودجه از سوی دولت به مجلس مخالفت خود را با لایحه دولت اعلام کرد. متن کامل گفت‌وگوی ماهنامه «نماینده» با عضو فراکسیون امید مجلس در مورد لایحه بودجه ۹۷ به شرح زیر است:

*دولت در لایحه بودجه سال ۹۷ قصد دارد یارانه حدود ۳۰ میلیون نفر را قطع کند. این درحالی است که در لایحه بودجه ادوار مختلف، مجلس چنین تکلیفی را برای دولت تصویب کرده بود اما دولت اجرا نمی‌کرد. آیا این بند از بودجه قابل اجراست؟

هدفمندی یارانه‌ها از ابتدا به صورت ناقص اجرا شد و متأسفانه تمرکزی که باید روی کل اجزای قانون هدفمندی انجام می‌شد، صورت نگرفت و تمامی تمرکزها به سمت یارانه نقدی رفته و بخش‌های دیگر مغفول ماند.

از ابتدا قرار نبود به همه افراد به صورت یکسان، یارانه تعلق گیرد. زیرا این شیوه اجرای قانون هدفمندی که به همه افراد یارانه یکسان داده شود، اوج بی‌هدفی است. ذاتاً یارانه برای کمک به کسی است که درآمد کمی دارد، اگر به کسی که درآمد بالایی دارد یارانه بدهیم، عین بی‌عدالتی است.

متأسفانه از ابتدا قانون هدفمندی یارانه‌ها به درستی اجرا نشد و استمرار آن طوری شد که الان به حقی تبدیل شده که حذف آن به‌راحتی ممکن نیست و امکان دارد آسیب‌های خاص خودش را داشته باشد. به نظر من اگر از ابتدا درست انجام می‌شد، الان این مشکلات را نداشتیم.

*آیا دولت در لایحه بودجه ۹۷ به دنبال اجرای قانون هدفمندی یارانه‌هاست؟

باید قانون هدفمندی یارانه‌ها اجرا شود، نه اینکه دوباره روشی به کار ببریم که با قانون هدفمندی همخوانی نداشته باشد. درصورتی‌که قانون هدفمندی یارانه‌ها اجرا شود، از آسیب‌های اجتماعی احتمالی آن کم می‌گردد. اگر یارانه‌ای که از طبقه پردرآمد جامعه حذف می‌کنید را صرف اشتغال یا تأمین اجتماعی کنید، از آسیب‌های آن کم می‌شود، چون از یک طرف شما مبلغی را کم می‌کنید و از طرف دیگر درد بزرگ‌تری از جامعه برطرف می‌کنید و این موضوع می‌تواند باعث رضایت مردم هم بشود.

*به‌نظر شما دولت بانک اطلاعاتی کاملی برای شناسایی افراد پردرآمد جهت حذف یارانه‌ها دارد؟
نکته دوم این است که جدای از اینکه نباید از قانون فاصله بگیریم(چون همه این موارد در قانون دیده شده است) دقت نباید فدای سرعت شود. با یک اینتر زدن بسیاری از افراد جامعه از دریافت یارانه نقدی حذف می‌شوند، ولی باید دقت کنیم این حذف‌ها به درستی انجام شود. آنچه که مسلم است در حال حاضر بانک اطلاعاتی که دولت در اختیار دارد، هرگز نمی‌تواند مبنای کاملاً دقیقی برای حذف یارانه یا اضافه شدن یارانه به فردی باشد. به نظر من باید وقت کافی داشته باشند و بانک اطلاعاتی کامل شده و شاخص‌های لازم دیده شود و سپس به حذف یارانه بگیرانی که مستحق دریافت یارانه نیستند، اقدام شود. به‌طور مثال افرادی وجود دارند که ظاهراً درآمدی ندارند، ولی درآمدشان از محل ثروتشان است، مثلاً چند واحد آپارتمان دارند و اجاره می‌دهند و این اجاره‌ها در حساب و کتاب‌هایشان یا در داده‌های دولت وجود ندارد، ولی این فرد چندین برابر یک کارمند بلندپایه دولت از محل این اجاره‌ها درآمد کسب می‌کند.

باید شاخص‌های دقیقی برای حذف افراد تعریف، تجمیع و اعلام شود و اگر کسی اعتراضی داشت به آن رسیدگی شود، بعد از رسیدگی، آن داده‌ها نهایی شده و براساس آن عمل شود که به نظر من دولت می‌توانست در همین چند سال گذشته این کار را انجام دهد و امسال که خودش را مکلف به حذف می‌کند، مجبور نشود با سرعت این کار را انجام دهد، چون قطعاً این سرعت منجر به بی‌دقتی‌هایی خواهد شد که می‌تواند برای اجرایی شدن همین امر هم دولت را با چالش مواجه کند.

*دولت در لایحه بودجه ۹۷ درآمدهایی را از محل افزایش قیمت حامل‌های انرژی در نظر گرفته است. آیا این نوع بودجه‌بندی برای جبران کسری بودجه دولت کار علمی و دقیق در شرایط رکود اقتصادی است؟
به‌نظر من دولت تحت فشار اقتصادی و مالی است، ولی تصور دولت این است که راه رهایی از فشار مالی، انتقال این فشار به جامعه است، درحالی‌که این‌گونه نیست و انتظار این بود دولت وقتی می‌بیند جامعه تحت فشار اقتصادی و بیکاری است و این منجر به یک فشار روانی در جامعه شده و جامعه را عصبانی و خسته کرده، بخشی از فشار جامعه را هم به خودش منتقل کند و از مسیرهای علمی و کارشناسی مشکلش را حل کند.

دولت با این کار توپ مشکلاتش را به دامن ملت می‌اندازد، انداختن توپ مشکلات دولت در جامعه خیلی آسان است، ولی انتظار این بود دولت به‌جای این کار به شیوه دیگری عمل کند. به‌هیچ‌وجه موافق نیستم قیمت حامل‌های انرژی و کالاهای اساسی افزایش یابد، چون همین الان مردم تحت فشار هستند، چه برسد به اینکه این بار را هم اضافه کنید.

راهش آن بود که اولاً دولت کوچک‌سازی که سال‌ها شعار آن داده می‌شود را انجام دهد و آن کارهایی که وظیفه دولت نیست را واگذار می‌کرد، مثلاً بخشی از هزینه‌ها را از طریق افزایش کارآیی و بهره‌وری پوشش می‌داد، نه با افزایش حجم، نه با فربه کردن دولت، هزینه‌های غیر ضروری‌اش را کاهش می‌داد. همین الان نگاه کنید، همین سالن را ببینید چقدر لامپ روشن است، این فقط مربوط به اینجا نیست، کل دولت این‌گونه است. از هزینه‌هایی جلوگیری کند که هیچ آسیبی به جامعه وارد نمی‌کند.

*آیا دولت در لایحه بودجه ۹۷ هزینه‌های جاری خود را برای جبران کسری بودجه‌اش کاهش داده است؟
خیر؛ هزینه‌های جاری دولت در بودجه ۹۷ افزایش یافته است. دولت آنچه که دلش خواسته انجام داده و نتیجه‌اش هم فشار بر مردم است که اگر ما نماینده‌ها با این بودجه و ساختار موافقت کنیم، قطعاً باید در مقابل جامعه پاسخگو باشیم.

*آیا در لایحه بودجه ۹۷ طبق ادعای دولت، بودجه دستگاه‌های اجرایی برمبنای عملکرد نوشته شده است؟
بودجه دولت مطلقاً برمبنای عملکرد نیست، فقط یک کتابچه‌ای از تئوری‌های بودجه عملیاتی را پیوست جلدهای متعدد بودجه کرده‌اند که مثلاً بودجه‌مان را براساس این تئوری‌ها بسته‌ایم، درحالی‌که به‌هیچ‌وجه این‌گونه نیست. اگر بودجه امسال را با بودجه ۱۰، ۱۵ و ۲۰ سال پیش مقایسه کنید، ساختار همان ساختار و روش همان روش است، فقط یک پیوستی تحت عنوان بودجه عملیاتی اضافه کرده‌اند که کتاب و جزوه‌ای در مورد بودجه عملیاتی است. اینکه نمی‌شود بودجه‌نویسی برمبنای عملکرد یا بودجه عملیاتی.

*وضعیت درآمدهای مالیاتی دولت در بودجه ۹۷ چگونه است؟

دولت در لایحه بودجه ۹۷ درآمدهای مالیاتی خود را هم افزایش داده است. به‌نظر من دولت در بودجه فشار اجتماعی ایجاد کرده و مجلس وظیفه دارد به هر نحو ممکن جلوی این اتفاق را بگیرد. دولت باید به‌اندازه دارایی‌هایش هزینه کند، اگر ندارد، هزینه نکند. افزایش مالیات‌ها باعث رکود بیشتر، برگشت بیشتر چک‌ها و آسیب‌های دیگر اجتماعی می‌شود. وقتی وضع اقتصادی مردم خراب است، شما چگونه مالیات بیشتری از آنها می‌گیرید. مالیات را از کسانی بگیرد که تا کنون مالیات نداده‌اند. جلوی فرار مالیاتی را بگیرد، نه اینکه مالیات مالیات دهنده‌های موجود را افزایش دهید. مثلاً شما می‌گویید درآمد مالیاتی این‌قدر، مثلاً این مقدار درصد افزایش پیدا کرده است، معلوم نیست این افزایش از چه محلی  انجام می‌شود. طرف می‌گوید پارسال مالیاتم ۵ میلیون بوده، امسال باید ۲۰ درصد اضافه کنید، ۵ میلیونش می‌شود ۶ میلیون، کاسبی که مالیاتش افزایش می‌یابد هم دستش بسته نیست، او هم جنسش را گران‌تر و با سود بالاتری به مردم می‌فروشد و دوباره فشارش به مردم وارد می‌شود. کسی که مالیات می‌پردازد اگر تحت فشار قرار گیرد، فشارش را روی مصرف کننده منتقل می‌کند.

آیا بودجه ۹۷ تورم‌زاست؟

بودجه ۹۷، صددرصد تورم‌زاست. به نظر من بودجه برمبنای استراتژی درستی تدوین نشده است.

فروش اوراق مشارکت در بودجه ۹۷ چگونه است؟

شما مبالغ زیادی در بودجه می‌بینید که به صورت فروش اوراق است. اصلاً نقدینگی در بازار وجود ندارد که شما اوراق بفروشید. مگر اینکه بانک‌ها را مکلف کنید که آن هم آثار زیان‌بار اقتصادی زیادی دارد.