به گزارش ماهنامه «نماینده»، «محمدمهدی مفتح» نماینده مردم تویسرکان در مجلس شورای اسلامی که با سابقه 6 دوره حضور در مجلس شورای اسلامی و کمیسیون برنامه و بودجه در سِمت‌های مختلف، یکی از باتجربه‌ترین نمایندگان در امر بودجه‌نویسی است. وی معتقد بود دولت در لایحه بودجه 97 بودجه جاری و هزینه‌های غیر ضروری خود را افزایش نداده است.
مفتح اثر مهم افزایش 50 درصدی قیمت بنزین را افزایش نرخ تورم می‌دانست و به مردم قول داد مجلس اجازه نمی‌دهد فشار اقتصادی بر ملت افزایش یابد. سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه افزایش درآمد مالیاتی دولت در شرایط رکود را غیر قابل توجیه خواند و گفت: «هر ساله قرار است درآمدهای مالیاتی از طریق کاهش فرار مالیاتی کاهش یابد اما فراریان همچنان فراری هستند.»
مفتح در مورد ادعای دولت در مورد عملیاتی بودن نوع تنظیم بودجه 97 نیز گفت: «لایحه بودجه 97 محتوای عملکردی نداشته و شکل عملکردی دارد.» وی همچنین از تغییر راهبرد دولت برای اجرای قانون هدفمندی خبر داد و گفت: «در بودجه 97 دولت به‌جای شناسایی اقشار پردرآمد قرار است اقشار کم درآمد را شناسایی و خط مستمری 750 هزار تومان را برای خانواده 5 نفری قرار دهد.» سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه با اشاره به هدف‌گذاری دولت برای تمرکززدائی در بودجه 97 از واگذاری پرداخت حقوق فرهنگیان و خانواده شهدا به استان‌ها انتقاد کرد.
متن کامل گفت‌وگوی ماهنامه «نماینده» با وی به شرح زیر است:
*دولت در رابطه با لایحه بودجه 97 اعلام می‌کند که از نظر بودجه‌ای در مضیقه هستیم و راهکارهایی را از قبیل افزایش حامل‌های انرژی و افزایش عوارض خروج از کشور، افزایش نرخ مالیات را برای حل این بحران پیش‌بینی کرده است. آیا دولت برای کاهش بودجه جاری خود اقدامی انجام داده یا بودجه جاری همچنان رو به افزایش است؟
هنوز آثاری از اینکه بودجه جاری به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا کرده، در اعداد و ارقام آن ندیده‌ایم، ممکن است گفته شود که از رشد بیشتر یا زیاد بودجه جاری جلوگیری شده است اما اثری از کاهش بودجه جاری براساس قانون برنامه ششم توسعه وجود ندارد.
*آیا از رشد بودجه جاری کشور در لایحه بودجه 97 جلوگیری شده است؟
خیر؛ به‌طور مثال 10 درصد حقوق‌ها رشد پیدا کرده است و البته در برخی موارد رشد بودجه جاری اجتناب‌ناپذیر است، اما از دولت این انتظار را داریم که برخی از هزینه‌هایی که قابل صرفه‌جویی هستند، صرفه‌جویی شود؛ نباید یارانه و حقوق‌ها را کاهش دهیم، چراکه، مردم تحت فشار قرار می‌گیرند و در وضعیت رکود و تورم نباید فشار مضاعفی را بر مردم تحمیل کرد.
*افزایش قیمت حامل‌های انرژی را در لایحه بودجه 97 چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بعضاً به‌دلیل بحث‌هایی که در رابطه با افزایش قیمت‌ها در مورد حامل‌های انرژی یا حذف یارانه پیش آمده است، نگرانی‌هایی در مردم ایجاد شده؛ نمایندگان مجلس، نمایندگان مردم هستند و صلاح مردم را در تصمیم‌های‌شان مد نظر قرار خواهند داد. البته ما یک صلاح(مصلحت) کوتاه‌مدت و یک صلاح(مصلحت) بلندمدت داریم، اما در دیدگاه کوتاه‌مدت قطعاً با اقداماتی که فشار سنگینی به زندگی مردم وارد کند، موافقت نخواهیم کرد هر چند که در لایحه دولت چنین پیشنهاداتی وجود دارد؛ مانند افزایش قیمت حامل‌های انرژی که تأثیر تورمی سنگینی دارد و 50 درصد قیمت بنزین را افزایش می‌دهد.
دولت قصد دارد از منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی، منابع مورد نظر برای اشتغال را فراهم کند که ایجاد شغل، اقدامی بسیار اساسی است. مشکل بیکاری، مشکلی حاد است اما تأمین اعتبارات از این محل، باعث گرانی و تورم خواهد شد، بحث پیچیده‌ای است که ابعاد مختلفی دارد و باید دقیقاً تصمیم‌گیری با رعایت جمیع جهات باشد، به همین دلیل است که نحوه رسیدگی بودجه در مجلس به‌گونه‌ای است که کمیسیون‌های تخصصی و تلفیق و صحن علنی انجام آن را به عهده دارند، امیدواریم که بتوانیم نکات مثبت و مفید لایحه دولت را حفظ کنیم و بهبود ببخشیم.
*آیا دولت درآمد مالیاتی خود را در بودجه 97 افزایش خواهد داد و این افزایش مالیات‌ها از نظر اقتصادی چه تأثیری بر تولید و صنعت که در وضعیت رکود هستند، می‌گذارد؟
درآمد مالیاتی، حاصل ضرب نرخ مالیات در پایه مالیات است. به‌طور مثال سودی که یک شرکت از نظر نرخ مالیاتی حاصل می‌کند و مالیاتی که از یک فرد دریافت می‌شود که مجموع آن، درآمد مالیات کشور است. لذا نرخ مالیات در بودجه 97 نسبت به سال 96 تغییر چندانی نکرده است.
درآمد مالیاتی یعنی درآمدِ سود مردم و سود مؤدیان مالیاتی افزایش نیافته است با شرایط اقتصادی موجود، بعید به نظر می‌رسد چنین افزایشی رخ دهد، چرا که در حال حاضر شرایط اقتصادی نزدیک به رکودی در کشور حاکم است و رکود بیشتر از رونق در کشور حکایت می‌کند. بنابراین سرجمع افزایش درآمد مالیات قابل توجیه نیست، مگر آنکه دولت، کسانی که از مالیات فرار می‌کنند و فرار مالیاتی دارند را شناسایی کند، چرا که وظیفه دولت انجام چنین کاری است.
به همین دلیل است که هر ساله رقم مالیات اضافه‌تر دیده می‌شود، بنابراین این مسئله سبب می‌شود تا انگیزه انجام چنین اقدامی را داشته باشیم. اما آنچه که در عمل در حوزه انتخابیه و در بین مردم دیده می‌شود، بر همان افرادی که مالیات پرداخت می‌کردند، فشار افزایش می‌یابد و افرادی که از مالیات فرار می‌کردند، همچنان فراری هستند. تئوری علم اقتصاد می‌گوید که یکی از اقدامات خروج از رکود اقتصادی در دنیا، کاهش نرخ مالیات است تا رونق اقتصادی ایجاد شود. انتظار داریم اگر رقم درآمدهای مالیاتی در بودجه افزایش می‌یابد، حتماً از محل جلوگیری از فرار مالیاتی این افزایش درآمد حاصل شود نباید مالیات اصناف و کسبه خرده‌پا که افراد متدینی هستند و حساب و کتاب سرشان می‌شود، افزایش یابد. امیدواریم که دولت فشاری اضافه‌تر به این افراد نیاورد.
*دولت امسال اعلام کرده که می‌خواهد بودجه را براساس عملکرد ارائه دهد، آیا در راستای بودجه عملکردی، شیوه بودجه‌نویسی دولت در سال 97 متفاوت با سال 96 است؟
دولت اعلام کرده که مقداری از بودجه 97 را مبتنی بر عملکرد نوشته و درصدهای آن را هم لحاظ کرده است که به‌طور مثال درصدی از ردیف‌های عمرانی مبتنی بر عملکرد است. بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد، شیوه مناسبی نسبت به روش سنتی است اما این مسئله هم الزامات و شرط‌هایی دارد، از جمله مهم‌ترین شرط‌هایی که بتواند بودجه مبتنی بر عملکرد را موفق جلوه دهد، این است که قیمت تمام شده یک واحد کالا یا خدمت به درستی برآورد شود یعنی به‌طور مثال برای ساخت یک بیمارستان به‌ازای هر تخت بیمارستانی به چه میزان هزینه نیاز است که بیمارستان‌های 100 یا 500 تختخوابی هر ساله نخواهند تعدیل بگیرند یا هزینه دانش‌آموز مقطع سوم دبستان دختر یا پسر، شهر و روستا و مناطق مختلف چقدر است؟ اگر این مسائل به‌درستی محاسبه شود، می‌تواند ما را به نقاط مثبتی که انتظار داریم، نزدیک کند.
اما اگر چنین اتفاقی نیفتد، مجموعه بودجه‌ای که در نظر گرفته می‌شود، تقسیم بر میزان اقدام، صورت گرفته و رقم آن در بودجه لحاظ شود، درواقع نوعی شکل درست کردن است. لذا لایحه بودجه 97 محتوای عملکردی نداشته و شکل عملکردی دارد. ظاهراً دولت تصمیم جدی دارد. ممکن است که در سال اول، اقدام درستی صورت گیرد و سال بعد وارد محتوا شود.
درصورتی‌که در سال‌های آینده بودجه‌ریزی از نظر محتوایی نیز دقیقاً براساس عملکرد باشد باید حسابرسی و نظارت نیز براساس عملکرد صورت گیرد، چرا که در حال حاضر حسابرسی ما، حسابرسی رعایت است و دیوان محاسبات، حسابرسی رعایت را انجام می‌دهد؛ به این معنا که آیا قوانین رعایت شده، این بودجه صرف چه مسائلی شده و چه میزان ما را به هدف رسانده است؟ این مسئله را دیوان محاسبات نمی‌تواند رسیدگی کند چون ملاکی ندارد اما وقتی بودجه مبتنی بر عملکرد شود در نهایت وقتی به پایان سال می‌رسد، نتیجه آن محاسبه شود.
*آیا دیوان محاسبات باید بررسی خود را بر مبنای عملکرد انجام دهد؟
هر زمان بودجه مبتنی بر عملکرد شود، دیوان محاسبات می‌تواند چنین کاری را انجام دهد، البته ممکن است امسال تا حدی بتواند چنین کاری را انجام دهد، ولی در رابطه با مزایای بودجۀ مبتنی بر عملکرد، علاوه بر آنکه بودجه شفاف شده و کسی که مجری است، تکلیف و توانمندی آن مشخص می‌شود، حسابرسی هم راحت‌تر می‌گردد.
*آیا ارادۀ دولت برای حذف یارانۀ اقشار پردرآمد جدی است و دقیقاً چه راهکاری برای شناسایی این خانوارها اندیشیده شده است؟
همۀ مسئولان معتقدند که افراد پردرآمد نباید یارانه بگیرند، یارانه حق مردم ضعیف است، هزینۀ پرداخت یارانه نقدی برای دولت سنگین شده است. در سنوات قبل تا کنون رویکرد این بوده که افراد پردرآمد حذف شوند، امسال آن طور که ما استنباط می‌کنیم، دولت در بودجۀ 97، قصد دارد کسانی را که باید یارانه بگیرند را شناسایی‌کند؛ از قبیل مشمولین کمیته امداد، بهزیستی، ساکنین روستاها، دهستان‌های با ضریب 5، 6 و 7 و حاشیه‌نشین‌ها که جمعیت این افراد حدود 41 میلیون نفر برآورد می‌شود. البته ممکن است این دهک‌ها با همدیگر همپوشانی هم داشته باشند، یعنی مددجوی تحت پوشش کمیته امداد، ساکن روستا هم باشد. دولت یک مسئله دیگر را هم اضافه کرده با مفهوم طرح «خط مستمری» یعنی خانوار 5 نفری، کمتر از 750 هزار تومان یارانه و مستمری که از کمیته امداد امام‌خمینی(ره) یا بهزیستی به آن تعلق می‌گیرد، درآمد نداشته باشد و حتی اگر این مبلغ کمتر شد، در قالب «خط مستمری» قرار گیرد که هر سال این «خط مستمری» متناسب با شرایط زندگی و قیمت‌ها، تغییر کند. مجموعه بررسی دولت، شکل دیگری گرفته است؛ آنچه برای ما مهم است، هدف ناشی از این موضوع است یعنی تحقق هدف در هر روشی که امکان‌پذیر است؛ کسی که نیازمند نیست، چنین بودجه‌ای را دریافت نکند.
طبق قانون هدفمندی یارانه‌ها باید 50 درصد از منابع حاصل از هدفمندی به پرداخت یارانۀ نقدی اختصاص یابد و 50 درصد مابقی باید صرف ارتقای تولید، کاهش شدت مصرف انرژی شود. هزینه‌های پرداخت یارانۀ نقدی به همۀ افراد جامعه به حدی افزایش یافته است که نه تنها همۀ درآمد هدفمندی یارانه را دربرگرفته بلکه منابع دیگر بودجه هم به کمک این مسئله آمده‌اند؛ بنابراین اصل هدف دولت که تنها به نیازمندان یارانه اختصاص یابد، اقدام لازم و ضروری است تا هم افرادی که نیاز ندارند، یارانه دریافت نکنند و هم منابع دولت برای دیگر اهدافی که در هدفمندی یارانه‌ها داشتیم، آزاد شود. چندین سال از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها می‌گذرد و ما انتظار اصلاح سیستم‌های مصرف انرژی کشور و اصلاح خط تولید را از آن داشتیم تا شدت مصرف انرژی کاهش پیدا کند؛ این مسائل کمتر اتفاق افتاده و یا اصلاً اتفاق نیفتاده است.
بنده این اطمینان را به مردم می‌دهم که ما در مجلس به دقت مسائل را رصد و به‌گونه‌ای تصمیم‌گیری می‌کنیم که یارانۀ افرادی که نیازمند هستند، حذف نشود. ما حتی می‌گوییم 45 هزار تومان کفاف فرد نیازمند را نمی‌دهد و باید به این مبلغ اضافه شود که در طرح «خط مستمری» به این مسئله توجه شده بنابراین باید کسی که نیازمند است، حتی یارانۀ بیشتری دریافت کند اما دولت باید کسی که نیازمند نیست را شناسایی کند که این مسئله در لایحه بودجۀ 97 از سمت پایین به بالا آمده و در حال شناسایی مشمولین یارانه‌بگیر است.
*دولت اعلام کرده است در لایحه بودجۀ 97 به دنبال تمرکززدائی است. این موضوع در بودجه با چه راهکارهایی اجرایی شده است؟
یک بحث استانی وجود دارد که ما تمرکززدایی و به ظرفیت استان اضافه کنیم که بحث خوبی است و در این زمینه آمارهایی هم ارائه شده؛ ضمن اینکه ما تمرکززدایی و افزایش ظرفیت استان‌ها را قبول داریم. دولت در بودجۀ سال 97 پیشنهاد کرده که بودجۀ آموزش‌وپرورش و بنیاد شهید، استانی شود یعنی برای آنکه بخواهیم حقوق یک خانواده شهید و فرهنگی را پرداخت کنیم، باید از درآمدهای همان استان درآمد کسب کرده تا بتوانیم حقوق پرداخت کنیم. در این راستا یک نابسامانی در استان‌ها پیش خواهد آمد؛ استان‌ها از نظر میزان درآمد در هر ماه مساوی نیستند چرا که برخی ماه‌ها درآمد استان بیشتر و برخی ماه‌ها، درآمد کمتری در استان وجود دارد.
با وجود این مشکلات این مسئله چگونه باید مدیریت شود تا در یک استان حقوق فرهنگیان به‌موقع پرداخت و در استان دیگری با تأخیر پرداخت نشود. به نظر می‌رسد که تمرکززدایی و تخصیص اعتبار به استان‌ها مسئله حائز اهمیتی است، اما مصداقی که دولت می‌خواهد انجام دهد که حقوق فرهنگیان و بنیاد شهید را از طریق درآمد استانی تأمین کند و بگوید که تمرکززدایی انجام داده، مصداق مناسبی نیست.
نظر شما