به گزارش نماینده به نقل از اشراف، اندیشکده «واشنگتن» در یادداشتی به قلم «لوری پلوتکین بوگارت» نوشت: در ۱۳ ژوئن، مقامات وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام‌کردند عربستان سعودی و آمریکا درباره اهمیت توقف فعالیت‌های دولت اسلامی عراق و شام (داعش) هم‌دل و هم‌عقیده هستند. داعش پیش از این عضو گروه القاعده بود که در حال‌ حاضر جهاد در عراق و سوریه را به‌راه انداخته است. اما پرسش‌ها درباره حمایت مالی سعودی‌ها از این گروه همچنان مطرح است. پرداختن به این پرسش‌ها می‌طلبد که درک بهتری از این سه موضوع داشته باشیم: دامنه حمایت‌های رسمی دولت سعودی به داعش، در صورت وجود چنین حمایت‌هایی؛ مجاز دانستن کمک‌های بلاعوض خصوصی به گروه؛ و اهمیت نسبی کمک‌های بلاعوض سعودی‌ها در مقایسه با دیگر منابع درآمدی این گروه.

■ مدرک موثقی که نشان‌دهنده حمایت مالی دولت سعودی از داعش باشد وجود ندارد■

تأمین بودجه دولتی؟

درحال‌حاضر، مدرک موثقی که نشان‌دهنده حمایت مالی دولت سعودی از داعش باشد، وجود ندارد. ریاض این گروه را سازمانی تروریستی می‌داند که تهدیدی آشکار برای امنیت کشور پادشاهی محسوب‌می‌شود. در ماه مارس، وزارت کشور عربستان گروه داعش را به‌همراه جبهه النصره، اخوان المسلمین، شورشیان حوثی یمن، و حزب‌الله سعودی رسماً تروریست خواند. این نام‌گذاری هرگونه حمایت ساکنان کشور پادشاهی عربستان از گروه داعش را غیرقانونی اعلام ‌می‌کرد.

■ ریاض از پیشروی‌های اخیر سنی‌های تحت‌امر داعش ابراز خوشحالی کرده است■

بی‌تردید، بسیاری از دولت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هرازگاهی از طرف‌های متخاصم حمایت مالی می‌کنند تا به تحقق اهداف سیاسی خاصی کمک‌کرده باشند. ریاض از پیشروی‌های اخیر سنی‌های تحت‌امر داعش علیه دولت شیعه عراق، و پیشرفت‌های جهادی‌ها در سوریه در مقابل بشار اسد ابراز خوشحالی کرده است. باوجوداین، درصورتی‌که ریاض احساس کند تهدید تروریستی داعش نزدیک و جدی است، ممکن است مانع کمک مالی رسمی به این گروه شود (هرچند تعجب نمی‌کنید اگر از تماس‌های محدود و شاید غیرمستقیم، و هماهنگی لجستیکی برای تقویت جایگاه سنی‌های سوریه و فراتر از آن، یا نشت وجوه و تجهیزات از شورشیان تحت‌حمایت سعودی به داعش بشنوید).

بیانه وزارت اطلاعات در اوایل ماه مِی بر احساس خطر سعودی‌ها از وجود داعش در خانه خود تأکید می‌کند. مقامات در این بیانیه اعضای سعودی داعش در سوریه را متهم‌کردند که همشهریان خود را به ترور چهره‌های برجسته مذهبی و مقامات امنیتی در داخل کشور پادشاهی و حمله به تأسیسات دولتی و منافع خارجی تشویق می‌کنند. ظاهراً برخی از افراد دخیل در این توطئه‌های داخلی با داعش و گروه القاعده یمنی در شبه‌جزیره عربستان- جدی‌ترین تهدید تروریستی کشور پادشاهی- تماس‌هایی داشته‌اند. همزمان با اعلام این بیانیه، پلیس پنجاه‌ونه شهروند سعودی و سه تبعه خارجی را در ارتباط با موضوع بازداشت‌کردند و همچنان در جست‌وجوی چهل‌وچهار مظنون دیگر هستند.

■ کویت و تأمین بودجه برای تروریست‌ها در خلیج‌فارس■

کمک‌های بلاعوض خصوصی

به‌غلط تصور می‌شود کشور پادشاهی عربستان از کمک‌های مالی خصوصی سعودی به گروه‌های تروریستی فعال در سوریه، ازجمله داعش، جلوگیری نمی‌کند. اما یکی از بارزترین فعالیت‌های مالی ضدتروریستی ریاض نظارت بر بخش مالی رسمی کشور است تا ارسال کمک‌های بلاعوض مشکوک را متوقف کند. درواقع، فعالیت‌های رسانه‌های اجتماعی برای جمع‌آوری اعانه بر چالش‌های ارسال چنین وجوهی از عربستان سعودی به سوریه تأکید می‌کند. اهداکنندگان سعودی برای این‌که مطمئن شوند کمک‌هایشان واقعاً به سوریه می‌رسد، وجوه خود را به کویت می‌فرستند. کویت مدت‌ها یکی از آسان‌گیرترین محیط‌های تأمین بودجه برای تروریست‌ها در خلیج‌فارس محسوب‌می‌شود.

■ ترس حکومت سلطنتی آل‌سعود از آینده■

نگرانی ریاض از این‌که مباد اجازه به شهروندان برای حمایت مالی از گروه‌های تروریستی مخالف با حکومت سلطنتی آل‌سعود دامن‌گیر خودشان بشود، به انتخاب رویکرد ضدتروریستی در این کشور پادشاهی کمک‌می‌کند. در اواسط دهه ۲۰۰۰ میلادی، القاعده حملات قابل‌توجهی توسط سعودی‌های برگشته از جهاد در افغانستان، در خاک عربستان انجام‌داد، و آن تجربه در شکل‌گیری ذهنیت فعلی مؤثر بوده است. همان‌طور که در بالا اشاره شد، ریاض همزمان با معرفی داعش و دیگر گروه‌ها به‌عنوان سازمان تروریستی در ماه مارس، ارسال هدایای خصوصی به این گروه‌ها را رسماً ممنوع اعلام‌کرد. این حرکت ممکن است از افزایش نگرانی دولت عربستان از عضویت این کشور در گروه‌های تروریستی خارجی ناشی شده باشد، و احتمالاً با اعلام نتایج تحقیق درباره کانون داخلی داعش در ماه مِی همزمان بوده است.

■ شهروندان سعودی همچنان مهم‌ترین منبع مالی گروه‌های سنی فعال در سوریه ■

امروز، شهروندان سعودی همچنان مهم‌ترین منبع مالی گروه‌های سنی فعال در سوریه محسوب‌می‌شوند. در سال‌های اخیر، اهداکنندگان خلیج [فارس] به‌طورکلی- که ظاهراً سعودی‌ها بیشترین آن‌ها هستند- صدها میلیون دلار برای داعش و دیگر گروه‌های فعال در سوریه سرازیر کرده‌اند. داعش حامیانی در عربستان سعودی دارد، و این گروه مستقیماً سعودی‌ها را با همان فعالیت‌های جمع‌آوری اعانه هدف قرار می‌دهد، بنابراین ریاض باید بتواند حمایت‌های مالی خصوصی را هرچه بیشتر محدود کند. مقامات آمریکایی به اشاره اظهار داشته‌اند که مجموعه‌ای از عوامل سیاسی، لجستیکی و قابلیت‌های محدود مانع عملکرد مؤثرتر سعودی‌ها در مقابله با تأمین مالی فعالیت‌های تروریستی شده است. مسئله مهم‌تر چگونگی نظارت بر نقل‌وانتقال وجوه است، روشی که میان اهداکنندگان سعودی بسیار رایج است.

■ منابع درآمدی مستقل داعش■

اهمیت حمایت مالی عربستان سعودی

اگرچه کمک‌کنندگان سعودی و اعانه‌دهندگان خصوصی را مهم‌ترین منبع مالی داعش در گذشته می‌دانستند، اهمیت این کمک‌ها در مقابل منابع درآمدی مستقل این گروه بسیار ناچیز است. این درآمد، که تخمین‌زده می‌شود بسیار بیشتر از کمک‌های بلاعوض خصوصی باشد، از فعالیت‌هایی نظیر قاچاق (نفت، سلاح، عتیقه)، اخاذی (برای مثال، جمع‌آوری ماهانه حدود ۸ میلیون دلار مالیات از کسب‌وکارهای محلی)، و جرائم دیگر (نشر سرقت، و جعل) تأمین‌می‌شود. این گروه تنها در جریان تصرف بانک مرکزی موصل در ۱۱ ژوئن، ده‌ها میلیون دلار صاحب‌شد (اگرچه مقامات آمریکایی یادآور می‌شوند که رقم ۴۰۰ میلیون دلار که اغلب در این ارتباط نقل‌می‌شود، دقیق نیست).

توصیه‌هایی برای سیاست آمریکا

پیشرفت‌های اخیر داعش در عراق فرصتی است برای واشنگتن تا همکاری مالی ضدتروریستی خود را با عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج مستحکم کند. نگرانی این کشورها درباره تهدیدهای تروریستی داعش در خاک آن کشورها تشدید شده است. دیدار هفته گذشته جک لیو، وزیر خزانه‌داری آمریکا از عربستان سعودی و امارات متحده عربی- نزدیک‌ترین شریک خلیجی آمریکا در این زمینه- گام مثبتی در این زمینه بود. دیگر حرکت سازنده آمریکا، برآورد احتمال تغییر تحرکات دائمی واشنگتن با کویت و قطر در خصوص تأمین بودجه فعالیت‌های تروریستی است. پیش‌بینی‌می‌شود “موفقیت‌های” داعش سطح حمایت‌های خصوصی سعودی و کشورهای خلیج به گروه‌های مختلف تندرو سُنی فعال در عراق و سوریه را افزایش‌دهد، که مقابله با این مسئله اهمیت دارد.

در ضمن با توجه به دستیابی داعش به منابع درآمدی مهم و مستقل، واقعیت موجود نیاز به رویکرد مالی ضدتروریستی‌‌ای دارد که فقط بر کمک‌های خصوصی ساکنان عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج تمرکز نداشته باشد. درحال‌حاضر، تضعیف ریشه‌ای پایگاه مالی داعش مستلزم بستن منابع درآمدی محلی این گروه در سوریه و عراق است.