هفته نامه «نماینده»؛ قرجه طیار*/ اقتصاد دانش‌بنیان به‌روشی از تولید اطلاق می‌شود که از دانش برای ایجاد ارزش افزوده بهره‌گیری می‌شود. فناوری‌های دانش‌بنیان ابزاری برای تبدیل بخشی از دانش به ماشین‌آلات است که متأسفانه در کشور ما به‌دلیل مشکلات همیشگی اقتصاد، با ارتباط بسیار کم علم و دانش و دانشگاه به‌عنوان پایگاه تولید علم با بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی مواجه هستیم.
به همین دلیل میزان خلاقیت و نوآوری در بنگاه‌های اقتصادی ما بسیار پایین بوده و در نتیجه، اقتصاد و صنعت ما همیشه محتاج و مصرف‌کنندۀ تکنولوژی‌های خارجی بوده است. این ضعف نیز خودش باعث آسیب‌پذیری بیشتر کشورمان در برابر تحریم‌های بیگانگان شده است.
امروز ما با موج ششم اقتصاد دانش‌بنیان در جهان مواجه‌ایم و ما نیز باید در راستای اقتصاد مقاومتی همگام با این موج، تغییر و تحولات جدیدی را در خودمان به وجود بیاوریم. نمی‌توان با صنایع سنتی و اقتصاد کهنه در مقابل تهدیدات مصون ماند.
ایران اسلامی در سال ۱۴۰۴ باید به جایگاه اول پژوهشی و فناوری در آسیای جنوب غربی دست یابد و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده ما باید طی چند سال آینده ۵۰ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور از محل اقتصاد دانش‌بنیان تأمین شود.
طبق برنامه‌های توسعه و سند چشم‌انداز اگر این تولید را در سال ۱۴۰۴ برابر ۱۲۰۰ میلیارد تومان در نظر بگیریم، سهم ۵۰ درصدی صنایع هایتِک در پایان برنامه ۲۰ ساله، به این معناست که در مجموع باید ۶۰۰ میلیارد دلار محصولات دانش‌بنیان تولید نماییم. در همین راستا می‌شود گفت سهم هر استان ۲۰ میلیارد تومان می‌شود و این در حالی است که هم‌اکنون کل فروش نفت ما ۲۰ میلیارد تومان نمی‌شود.
مقایسۀ میزان فروش کنونی با آن چیزی که در پایان سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ برای هر استان در نظر گرفته شده است نشان می‌دهد که با وجود فعالیت‌های خوبی که صورت گرفته است، از افق تعریف‌شده در این سند خیلی عقب هستیم و باید بیشتر تلاش کنیم.
طبق آمار صندوق نوآوری و شکوفایی کشور در حال حاضر تعداد کل شرکت‌های دانش‌بنیان ما ۲۳۰۰ واحد است که ۶۰ درصد شرکت‌ها نوپا، ۵ درصد شرکت‌های تولیدی طراحی و ۵ درصد نیز شرکت‌های صنعتی می‌باشند. مسلماً با این تعداد شرکت، دستیابی به میزان ۵۰ درصدی از تولید ناخالص ملی که معادل ۶۰۰ میلیارد دلار می‌شود فعلاً دور از ذهن به نظر می‌رسد و نیازمند تلاش‌های همه‌جانبه و عزم جدی مسئولان دستگاه‌های اجرایی و دانشگاهیان بزرگوارمان می‌باشد.
برای رفع نقیصه‌های فعلی باید رویکرد کلی برای استقرار صنایع از داخل شهرها به نقاط کمتر توسعه یافته و محروم داشته باشیم. ما باید از تمامی سرمایه‌های ملی و استانی‌مان به سمت توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کنیم و همۀ نیروی خودمان را برای رسیدن به اهداف تعریف‌شده در سند چشم‌انداز و اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری متمرکز کنیم. از ایده‌های تجاری نخبگان در راستای ارتباط بیشتر میان صنعت و دانشگاه باید بهره گرفت تا بتوانیم ظرفیت دانشمندانمان را در جهت تحقق اهداف سند چشم‌انداز هدایت نماییم.
یکی از مهم‌ترین برنامه‌هایی که باید دنبال شود، تحقق سهم یک درصدی بودجه‌های پژوهشی دستگاه‌های دولتی است که معتقدم می‌تواند به گسترش اقتصاد دانش‌بنیان کشور کمک قابل توجهی داشته باشد.
به‌هرحال ساختن یک اقتصاد دانش‌بنیان امری پیچیده و چندبعدی است و نیازمند همکاری‌های دقیق و حساب‌شده است. این نوع اقتصاد تنها با کمک ابزارهای آموزشی باکیفیت و قابل دسترسی برای همه، زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی، تحقیق و توسعه مدون، خصوصاً نوآوری مداوم است و می‌طلبد نهادهای حمایتی وظایفشان را به نحو احسن انجام بدهند.
یکی از دغدغه‌های کمیسیون اقتصادی مجلس، تشکیل کمیته‌ای ویژه برای بررسی علل عدم دستیابی به اهداف مورد نظر سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی و دانش‌بنیان است که به‌صورت جدی با کمک گرفتن از مراکز علمی و دانشگاهی وارد فاز جدیدی شده است.
مجلس شورای اسلامی با کمک گرفتن از خبرگان این عرصه تلاش خود را برای رساندن ایران به جایگاه مورد انتظار افق ۱۴۰۴ روزافزون خواهد نمود.
*نمایندۀ گنبدکاووس و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس
نظر شما