به گزارش «نماینده»، المانیتور نوشت: ساعات پایانی روز جمعه ۱۵ ژوئیه در ایران بود که «محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجة ایران، تماس تلفنی فوری با «مولود چاووش‌اوغلو»، همتای ترکیه‌ای خود، برقرار کرد. ترکیه در معرض تهدید جدّی سرنگونی دولت به دلیل کودتای ارتش این کشور قرار داشت و ظریف اولین دیپلماتی بود که این کودتا را محکوم کرد. در حالی‌که ظریف و چاووش‌اغلو در حال تحلیل آخرین اخبار کودتا بودند، «علی شمخانی»، دبیر شورای امنیت ملی ایران نیز با مقامات ارشد امنیتی در آنکارا تماس تلفنی برقرار کرده و مشغول رایزنی با آنها بود.

سردار «قاسم سلیمانی»، فرماندة نیروهای قدس سپاه پاسداران جمهوری اسلامی، به سرعت تمام سناریوهای محتمل دربارة موفقیت کودتا در ترکیه را مورد بررسی قرار داده و در حال رصد آخرین اخبار از آنکارا و استانبول بود.

یک مقام ایرانی که نخواست نامش فاش شود به «المانیتور» گفت: «این یک ماجرای مخفی نیست. ظریف، شمخانی و سلیمانی هر سه در حال انجام دستورات رده‌های بالاتر کشور بودند. کل نظام جمهوری اسلامی دربارة کودتای ترکیه نگران بود. ترکیه همسایه ایران است و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و دولت وی یکی از متحدان مهم ایران هستند. ایران و ترکیه روابط برادری نزدیکی با یکدیگر دارند، بنابراین نشان دادن حمایت و ارائة پیشنهاد کمک به این کشور حداقل کاری بود که ایران می‌توانست برای همسایة خود انجام دهد.»

در همان ساعات اولیة وقوع کودتا در ترکیه، شورای عالی امنیت ملی ایران جلسه‌ای فوری برای بحث و تبادل نظر در مورد آخرین تحولات ترکیه تشکیل داد. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، ریاست این جلسه را برعهده داشت و شمخانی ضمن محکوم کردن طرح کودتا در ترکیه به رسانه‌ها گفت: «ما از دولت قانونی ترکیه حمایت و طرح کودتا را محکوم می‌کنیم. سرنوشت ترکیه را ارادة ملت این کشور و هشیاری احزاب سیاسی مختلف تعیین می‌کند. همین گروه‌ها هستند که کودتا را خنثی خواهند کرد.»

یک مقام دیگر ایرانی نیز گفت: «کودتا در ترکیه موضوعی نبود که ایران بتواند آن را تحمل کند. درست است که اختلاف نظراتی پیرامون سوریه و بعضی مواقع دربارة عراق وجود دارد؛ اما هیچ مدرکی دال بر اینکه مشکل مستقیمی میان ایران و ترکیه وجود داشته باشد در دست نیست. برعکس، همیشه روابط دو کشور به گونه‌ای بوده که چشم به آینده و توسعة همکاری‌ها داشته است. در کنار این موضوع، ایران همواره مخالف با تغییراتی با توسل به زور بوده است، به ویژه آنکه موضوع به دولتی مربوط شود که با انتخابات مردمی روی کار آمده باشد.»

بسیاری از مقامات ارشد دیپلماتیک ایران نیز ضمن محکوم کردن طرح کودتا در ترکیه، این موضوع را به سوریه تعمیم دادند. اما چرا کودتا در ترکیه موجب نگرانی ایران شد؟ یکی از مسائل مهم در نظر ایران و امنیت ملی این کشور، ثبات کشورهای همسایه است. کشورهای بی‌ثبات زیادی در همسایگی ایران قرار دارند و اضافه شدن کشوری دیگر مانند ترکیه به لیست کشورهای دیگر چون عراق، افغانستان و سوریه می‌تواند امنیت ملی این کشور را با تهدید بزرگی مواجه سازد. در واقع حمایت ایران از اردوغان، حمایت از تمامیت ارضی ترکیه و به تبع آن حمایت از تمامیت ارضی ایران بود. ایران به خوبی به نقش ثبات در کشورهای همسایه واقف است و نمی‌خواهد اقدامی انجام دهد که بیشتر از پیش این منطقه را به مین انفجاری بزرگ تبدیل کند. رشد و گسترش افراط‌گرایان در منطقه، تنها به ثبات دو کشور باقی‌مانده در این گستره بستگی دارد. اگر ایران یا ترکیه ثبات خود را از دست بدهند دیگر نمی‌توان محدودیتی برای اقدامات تروریستی قائل بود. اگر کودتای ترکیه موفقیت‌آمیز بود، ثبات و آرامش منطقه به کلی مورد تهدید قرار می‌گرفت. ترکیه یکی از بازیگران کلیدی در معادلات منطقه‌ای است و حتی ممکن بود موفقیت کودتا به بروز درگیری‌های داخلی نیز کمک کند. تجربة ۵ سال گذشته در مورد سوریه نشان داد، تکرار چنین حادثه‌ای برای ترکیه می‌تواند منطقه را به دردسر اندازد. گروه‌های مذهبی زیادی در ترکیه حضور دارند و در صورت موفقیت کودتا، هر یک علیة دیگری قیام می‌کردند و بروز نزاع مذهبی میان آنها دور از ذهن نبود. منطقه آنقدر خود درگیر اختلافات مذهبی و قومی است که دیگر نمی‌توان درگیری و کودتای دیگری را آن هم در یکی از با ثبات‌ترین کشورهای منطقه تحمل کرد و ایران نیز به خوبی به این مسئله واقف است.

ایران و ترکیه پس از اجرایی شدن برجام برای توسعة همکاری‌های تجاری و اقتصادی به توافق دست یافتند و قرار شد ارزش مبادلات تجاری دو کشور ۳ برابر افزایش یابد و به ۳۰ میلیارد دلار برسد. برخی سیاستمداران ایرانی که نخواستند نامشان فاش شود، اظهار داشتند: «کودتای نافرجام ترکیه نیز همانند کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ایران بود و بدون شک دست‌های عمال خارجی در آن پیدا بوده و آشکار خواهد شد.»