هفته نامه «نماینده»؛ ثمانه اکوان/ از زمانی که توافق هسته‌ای در ماه ژانویة سال جاری میلادی اجرایی شد، مقامات آمریکایی میزگردهایی را با مقامات بیش از ۱۵ کشور دنیا برگزار کرده‌اند تا به آنها دربارة ایجاد رابطة بانکی با ایران صحبت کنند اما آن‌طور که نشریة «المانیتور» به نقل از منابع آگاه خود آورده است، آنها در رسیدن به این هدف در راه خود با ناکامی‌هایی مواجه شده‌اند. از زمانی که توافق هسته‌ای ایران اجرایی شد، مهم‌ترین بخش از این توافق که نتوانسته بود اجرایی شود و مشکلات زیادی را در راه تعاملات تجاری ایران با اروپا و دیگر کشورهای دنیا به وجود آورده بود، مسئله تحریم سوئیفت و دیگر امکانات بانکی بود. این مسئله جنجال زیادی در مطبوعات داخلی ایجاد کرد و مقامات وزارت خارجة ایران را وادار ساخت در سفری که به نیویورک داشتند، جلسات متعددی با وزیر امور خارجة آمریکا در این باره داشته باشند. «جان کری» در آن زمان وعده داد که راه برای اجرایی شدن مفاد هسته‌ای را باز می‌کند و با دیگر شرکای اروپایی‌اش در این زمینه مشورت خواهد کرد. با این‌حال به نظر می‌رسد آن‌طور که «باربارا اسلاوین»، خبرنگار با سابقه و معروف «المانیتور» گزارش داده است، ایران چندان هم نباید در این باره امیدوار باشد.

این روزها در مبارزات انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا صحبت از توانایی‌های کلینتون و دیگر دستیاران او در وزارت امور خارجه و دولت اوباما بسیار به میان می‌آید. آنها بیان می‌کنند که اگر حضور و گفت‌وگوهای فشرده و تأثیرگذار کلینتون برای جلب نظر متحدان آمریکا برای تحریم‌های ایران نبود، این کشور به پای میز مذاکره نمی‌رفت. این توانایی‌ها با این‌حال به نظر می‌رسد که این روزها در راستای برداشته شدن تحریم‌ها، چندان هم به کار نمی‌آید. کسانی که توانستند سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ را علیه ایران اجرایی سازند، حالا توان برداشتن همان تحریم‌ها را هم ندارند. المانیتور دراین‌باره نوشته است: «مقامات آمریکایی در نشست با بانکداران بین‌المللی نتوانسته‌اند آنها را دربارة بی‌خطر بودن رابطه با ایران متقاعد کنند.»

این رسانة آمریکایی گزارش داد مقام‌های آمریکا بعد از اجرایی شدن برجام با مقام‌های بانکی از ۱۵ کشور دنیا میزگرد برگزار کرده‌اند تا به آنها دربارة از سرگیری روابط بانکی با ایران اطمینان خاطر بدهند. مقام‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا ماه گذشته بعد از ردّ اخبار جنجالی دربارة احتمال اعطای دسترسی به ایران جهت استفاده از دلار در مبادلات بین‌المللی گفتند راهبرد واشنگتن برای شکستن فضای بیم و هراس حاکم بر بانک‌های بین‌المللی جهت بازگشت به ایران ارائة توضیحات و دادن اطمینان خاطرهای لازم به بانکداران دربارة بی‌خطر بودن تجارت قانونی در ایران خواهد بود. المانیتور اکنون می‌گوید این راهبرد به شکست انجامیده است.

یک منبع بازرگانی آگاه به المانیتور گفت که مقام‌های وزارت خارجه و خزانه‌داری آمریکا در همایشی که روزهای ۳ و ۴ ماه مه برگزار شده با دو بانک سوئیسی «کردیت» و «یوبی‌اس» وارد رایزنی در همین باره شدند. وی می‌گوید اکثر بانک‌های بزرگ خارجی درخواست بازگشت به ایران را بنا به دلایل متعدد، از جمله جریمه‌های سنگین قبلی آمریکا و نگرانی از بازگشت دوبارة تحریم‌ها علیه ایران، رد می‌کنند. «گرگ روزنبرگ»، سخنگوی «یوبی‌اس» در این باره گفته است که این بانک قصدی برای انجام تراکنش‌های مربوط به تجارت ایران ندارد. او تأکید کرده است که در وهلة کنونی، قرار نیست تغییری در سیاست‌های جهانی مرتبط با تحریم‌ها در این بانک به وجود آید. این تغییرات شامل برداشته شدن محدودیت‌های بازرگانی با ایران یا هرگونه رابطه و پرداخت‌های مالی است که با ایران یا با مشتریان سیستم بانکی ایران صورت می‌گیرد. یکی دیگر از مسئولان شرکت‌های اعتباری و بانکی سوئیسی نیز پاسخی مشابه همین را مطرح کرده است: «شرکت اعتباری سوئیس به عنوان بانکی بین‌المللی از سیستم تحریم‌های بین‌المللی پیروی می‌کند. اخیراً تنها بخشی از تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران برداشته‌ شده است و این شامل تحریم‌های بانکی بانک ما نمی‌شود و تحریم‌ها همچنان پابرجا خواهد ماند. با این‌حال ما از نزدیک روند وقایع را دنبال می‌کنیم و به‌تناسب، تصمیم مناسب اخذ خواهد شد.»

همکاری‌های بانک «یوبی‌اس» با ایران در سال ۲۰۰۵م. و بعد از پرداخت ۱۰۰ میلیون دلار جریمه به دولت آمریکا به خاطر تهیة اسکناس جدید برای جمهوری اسلامی به حالت تعلیق درآمد. در سال ۲۰۰۹م. مؤسسة اعتباری سوئیس نیز توافق کرد که ۵۳۶ میلیون دلار به دلیل اختفای هویت مشتریان ایرانی که این بانک، کارهای حمل‌ونقل مالی‌شان را انجام می‌داد و  بعد گزارش شد که مرتبط با سازمان ملی انرژی اتمی ایران و با سازمان صنایع هوا فضای این کشور بودند، پرداخت کند. در آن زمان این دو سازمان در لیست سیاه دولت آمریکا برای فعالیت‌های بانکی قرار داشتند. به گزارش این وب‌سایت آمریکایی، بازرگانان ایرانی، بارها نارضایتی خود را از نحوة برخورد آمریکا با مؤسسه‌های مالی و اعتباری و بانک‌های اروپایی بیان و عنوان کرده بودند که با این سیستم، هیچ بانک اروپایی از ترس جریمه‌های آمریکا، حاضر به ارائة خدمات بانکی به هرکسی که هویت ایرانی داشته باشد، نیستند. آنها عنوان کرده بودند که جزو افرادی نیستند که مشمول جریمه‌ها و تحریم‌های آمریکا قرار گرفته باشند اما تنها به دلیل داشتن هویت ایرانی از فعالیت تجاری خود در سراسر جهان و به ویژه اروپا بازمانده‌اند.

از زمان اجرایی شدن توافق هسته‌ای در شانزدهم ماه ژانویة سال جاری میلادی، مسئولان آمریکایی جلساتی را با بانک‌ها و مؤسسات مالی سوئیس، انگلستان، آلمان، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، ترکیه، امارات متحده عربی، کویت، عمان، ژاپن، کره جنوبی، سنگاپور، تایلند و هنگ‌کنگ برگزار کرده‌اند. همچنین مقامات آمریکایی ویدئو کنفرانس‌هایی را با بانک‌های دیگر کشورها، از جمله افغانستان، مالزی و اندونزی برقرار کرده‌اند.

جان کری وزیر امور خارجة ایالات‌متحده قبل از برگزاری نشست با محمدجواد ظریف در روز ۲۲ آوریل که در نیویورک برگزار شد، اعلام کرد که «اعتراض و مانعی وجود ندارد و ایالات‌متحده در مقابل بانک‌های خارجی که تمایل به برقراری رابطه با ایران و بانک‌ها و شرکت‌های ایرانی داشته باشند، نمی‌ایستد اما این به شرطی است که این بانک‌ها و مؤسسات مالی و شرکت‌های ایرانی در لیست تحریم‌های آمریکا – تحریم‌های غیر از تحریم‌های هسته‌ای- نباشند.»

جان کری با این‌حال تأکید کرد که اگر بانک‌ها و مؤسسات مالی در این زمینه ابهامی دارند باید «از ما بپرسند.» علاوه بر این یکی از سخنگویان دولت اوباما نیز که می‌خواست نامش فاش نشود، در گفت‌وگو با المانیتور گفت: «ایران به اهدافش از این توافق رسیده است و ما هم همچنین و سعی داریم همین روند را حفظ کنیم.» او اشاره‌ای به مشکلات برقراری رابطه بین بانک‌های ایرانی و مؤسسات مالی بین‌المللی نکرد و گفت: «ایران در حال حاضر هم سود خود از این معامله را دیده است و تحریم‌ها از ماه ژانویه برداشته‌ شده‌اند. این کار باعث شده که فروش نفت ایران به دو برابر افزایش یابد و ایران درعین‌حال توانسته به سیستم مالی بین‌المللی دسترسی دوباره داشته باشد.»

وی در پاسخ به سؤالی در مورد مسائل باقی‌مانده در مورد اینکه چه شرکت‌هایی می‌توانند با ایران رابطة مالی داشته باشند، گفت: «مسئولان وزارت خزانه‌داری و وزارت امور خارجه به تمام دنیا سفر کرده‌اند، تا با دولت‌ها و بخش‌های خصوصی اقتصادی صحبت کنند و تحریم‌ها را به‌خوبی برای آنها روشن سازند. گرچه ما در حال شفاف‌سازی مسائل مربوط به تحریم‌ها هستیم که در حیطة اختیارات و وظایف ماست، بخش‌هایی از سیستم نیز وجود دارد که ما کنترلی بر روی آنها نداریم. واقعیت این است که فاکتورهایی فراتر از کنترل و توان ما وجود دارند که روند تعامل ایران با اقتصاد جهانی را کند می‌سازند. مسائلی وجود دارد که ربطی به تحریم‌ها ندارد و این ایران است که باید دوباره اعتماد شرکت‌های بین‌المللی و مؤسسات مالی را به خود جلب کند!

از نظر مقامات آمریکایی ایران باید اقدامات بیشتری انجام دهد که نشان دهد سیستم مالی‌اش شفاف است. گرچه مقامات آمریکایی سعی دارند این‌گونه القاء کنند که سیستم مالی ایران دارای شفافیت نیست و نمی‌تواند قابل‌اعتماد باشد اما «جورج کلینفیلد» یکی از کارشناسان تحریم در شرکت «کلیفرد چنس» معتقد است که این ترس از نام «ایران» و «ایران تحریم شده» است که شرکت‌های بین‌المللی را از تعامل با ایران باز می‌دارد. این مسئله هم به دلیل سال‌ها فعالیت قوی و غلبة نیروهای اقتصادی و سیاسی آمریکا بر بازارهای مالی بوده است که آنها را از هرگونه فعالیت در «ایران» به دلیل «تحریم‌های ایران» بازداشته است.

یکی دیگر از مسائلی که می‌تواند بر روی آیندة روابط اقتصادی ایران در بازارهای مالی جهانی و بانک‌های بین‌المللی تأثیر بگذارد، مسئلة انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است. این مسئله بارها در رسانه‌های مختلف مطرح شده است. با شعارهای تبلیغاتی ترامپ که توافق هسته‌ای را ناقص و شرم‌آور خوانده بود و کلینتون که بارها اعلام کرده بود او تحریم‌ها را اجرایی کرده و به دنبال تحریم ایران در سایر مسائل غیر مرتبط با برنامة هسته‌ای این کشور است، نگاه بانک‌ها و مؤسسات مالی همچنان با نگرانی به ایران دوخته شده است. این توافق هنوز کاملاً اجرایی نشده و به همین ترتیب کاملاً آشکار است که پایه‌های لرزانی دارد. شاید به همین دلیل باشد که هنوز هم نمی‌توان چندان بر روی آن حساب باز کرد.