«اهر و هریس» در تابستان سال ۹۱ از توابع استان آذربایجان شرقی طعم تلخ دو زلزله را چشید. زمین لرزه‌هایی که به لحاظ شدت با زمین لرزه بم برابری می‌کرد اما به دلیل شرایط منطقه‌ای، تلفات جانی کمتری نسبت به آن زلزله داشت. با این وجود آمارها گویای این مطلب است که در زمین لرزه اهر و هریس بیش از ۳۰۰ نفر کشته و ۵۰۰۰ هزار مجروح برجای ماند. در خصوص خسارت‌های مالی ایجاد شده نیز باید گفت ده‌ها روستا و بیش از ۵ هزار واحد مسکونی به‌طور کامل تخریب شد و به بیش از ۱۸ هزار واحد مسکونی آسیب رسید. طبق تخمین‌ها، کل میزان خسارات وارده به استان آذربایجان شرقی از زلزله ۲۱ مرداد، بیش از ۱۰ هزار و ۷۹ میلیارد ریال بوده است که از این میان بیشترین خسارات به مسکن روستایی وارد شد.

شاید آنچه پس از این می‌خوانید کمی عجیب به نظر برسد اما گفته‌های «عباس فلاحی باباجان»، نماینده حوزه انتخابیه اهر و هریس حقایقی را روایت می‌کند که پیش‌تر شاید به آمال و آرزو شبیه بوده اما عده‌ای از مردم سرزمین ما آن را به حقیقت پیوند زدند. البته نباید فراموش کنیم که چنین موردی شاید تا امروز فقط استثناء بوده و غالباً عملکردها به گونه دیگری رخ می‌دهد، مشابه آنچه در انتهای متن به آن اشاره خواهیم کرد.

فلاحی باباجان در توصیف وضعیت آن زمان به هفته‌نامه «نماینده» گفت: «با توجه به خسارات عظیمی که در آن زمان به منطقه وارد شد و اینکه در ۶ ماه آخر ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد به سر می‌بردیم، اگر بازسازی‌ها به دولت بعد واگذار می‌شد به دلیل جوّ زمان انتخابات موضوع به فراموشی سپرده می‌شد.» وی با اشاره به سختی آب‌وهوا در آن منطقه گفت: «اگرچه هرچه سریع‌تر اقدامات اساسی صورت نمی‌گرفت، قطعاً سرمای هوا موجب مرگ و میر انسانی و دامی و افزایش تلفات می‌شد.»

نماینده اهر و هریس با اشاره به اینکه تلاش‌های اولیه‌ای صورت گرفت تا اینکه مقام معظم رهبری به منطقه تشریف آوردند، افزود: «آمدن و حتی صدای آمدن رهبری برکت بود. می‌توان گفت منطقه خود را برای آمدن ایشان آماده کرد. آقا به یک نکته اساسی و مهم اشاره کردند که موجب بیداری ما شد.» رهبری فرمودند: «ارسباران منطقه شجاعت است. از این فرصت زلزله به عنوان سکوی پرش منطقه استفاده کنید.» استنباط ما این بود که عقب‌ماندگی‌های منطقه به‌گونه‌ای بوده که نه تنها باید بازسازی می‌شد بلکه باید عقب‌ماندگی‌ها در حوزه‌های مختلف صنعت و ... جبران می‌شد.»

فلاحی با بیان اینکه بعد از شنیدن این سخنان مسیر حرکت تغییر کرد، خاطرنشان کرد: «همراه با رویکرد ساخت مسکن و احیای زیرساخت‌ها اقدام به آوردن صنعت و تکنولوژی در منطقه کردیم.» تلاش‌ها به‌گونه‌ای بود که تا پایان سال ۹۱، قریب به ۱۲ هزار کانکس به مردم تحویل داده شده بود. به گفته وی این امر مرهون پیگیری‌ها و فشارهایی بود که به دولت وقت وارد کردند و دفتر رهبری را توسط رونوشت‌هایی که از نامه‌نگاری‌ها تهیه می‌شد، از تمامی تلاش‌ها مطلع می‌ساختند.

این نماینده مجلس با موفقیت‌آمیز خواندن تلاش‌ها گفت: «تا شهریور ۹۲، نزدیک به ۲۰ هزار واحد مسکونی به مردم تحویل داده شد. تمام روستاهایی که قبل از زلزله خانه بهداشت نداشتند پس از آن دارای خانه بهداشت شدند.»

وی با بیان اینکه اهر و هریس در حوزه‌های مقاوم‌سازی مسکن، مدرسه سازی، خانه بهداشت، گازرسانی، جاده و آب شرب روستایی قبلاً رتبه‌های ۱۴، ۱۵ و ۱۶ را داشتند پس از بازسازی‌ها این رتبه‌ها به ۱، ۲ و۳ ارتقا پیدا کرد و این از افتخارات نظام جمهوری اسلامی محسوب می‌شود. فلاحی در ادامه افزود: «نزدیک به ۷۰ روستا که از نعمت آب محروم بودند با استفاده از تمامی امکانات حتی فاینانس اقدام به تهیه آب شرب کردیم. جاده اهر و هریس که به جاده مرگ معروف بود و سالانه ۱۴۷ کشته می‌داد پس از این جریانات به مهر ماندگار تبدیل شد. ۳۰ درصد جاده بهره‌برداری شده و سه قطعه باقی‌مانده به پیمانکار سپرده شده است.»

وی اقدامات ذکر شده را از عنایات خداوند و نتایج مثبت زلزله برشمرد و در ادامه آوردن صنعت را نقطه اوج این پیشرفت‌ها در منطقه دانست. فلاحی گفت: «۸ مورد صنعت به‌واسطه سرمایه‌گذاری صندوق توسعه ملی و بنیاد ملی برکت به منطقه آورده شد. به‌عنوان مثال در مس انجرد که کلنگ آن پس از زلزله زده شده و الان مورد بهره‌برداری قرار گرفته نزدیک به ۴۵۰ میلیارد تومان توسط بخش خصوصی هزینه شده است که ۷۰۰ نفر در این حوزه ایجاد اشتغال شده است.»

نیروگاه سیکل ترکیبی هریس که ۲۵ سال به حال خود رها شده بود امروز از نعمت این پروژه عظیم برخوردار است. سورتینگ میوه نیز جزو صنایعی است در بخش نگهداری، بسته‌بندی و صادرات میوه تحول بزرگی در منطقه ایجاد کرده است. فلاحی این موارد را ذکر کرد و در ادامه نیز به بسیاری از صنایع دیگری که پس از زلزله در منطقه شروع به فعالیت كرده است، اشاره کرد.

آنچه در صحبت‌های این نماینده جلب توجه می‌کرد این بود که تمامی این موفقیت‌های کسب شده در منطقه حاصل پیگیری‌های مسئولین شهرستانی و جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی بوده است. البته لازم به ذکر است که باید زیرساخت‌های لازم برای حضور سرمایه‌گذار خصوصی توسط دولت‌ها ایجاد شود. یکی از فرمول‌های موفقیت صنایع وارد شده به اهر و هریس آمایش سرزمینی بوده که بر اساس آن صنعتی که مطابق با امکانات و موقعیت منطقه بوده مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.

آنچه در ابتدای گزارش وعده اشاره به آن داده شد، اتفاقاتی از قبیل زلزله بم بود. ۵ دی ماه ۸۲ یادآور خاطره‌ای تلخ برای همه ایرانیان است. ۴۰ هزار کشته و ۵۰۰ معلول ضایعه نخاعی و دست کم ۱۸۰۰ کودک یتیم حاصل این فاجعه بزرگ بود. دو روز بعد از آن زلزله هولناک، رهبر انقلاب برای بازدید از شهر بم به آنجا سفر کردند و به مردم فرمودند: «بم را بهتر از گذشته خواهیم ساخت.» ایشان دو بار دیگر برای رسیدگی به روند بازسازی شهر به این شهرستان سفر کردند. از کمک‌های همه‌جانبه مردم و مسئولین می‌شد امیدوار بود که عزمی برای کمک و بازسازی این ویرانه وجود دارد. طبق برنامه‌ریزی مسئولان، بازسازی بم باید تا تابستان سال ۸۴ به پایان می‌رسید، اما ضعف مدیریت، ناهماهنگی میان نهادها، عدم استفاده بهینه از نیروهای متخصص، عدم آموزش صحیح امدادگران و عدم ایجاد فضای مناسب برای حضور بخش خصوصی در کنار عوامل متنوع دیگر موجب شد تا بازسازی شهر به کندی انجام گیرد تا آنجا که پس از گذشت ۱۰ سال از واقعه بم هنوز این گزاره که «بازسازی مناطق زلزله زده بم به پایان رسیده یا نه؟» مورد مناقشه و اختلاف مسئولان است.