هفته نامه «نماینده»؛ حمیدرضا آصفی*/ برجام نه به اندازه نگاه برخی منتقدین سیاه است نه به اندازه نگاه دولتمردان یازدهم رهایی‌بخش؛ سندی است که حاصل دوازده سال مذاکره مسئولین مختلف بود و در نهایت زمانی به تصویب رسید که همه مسئولین بر رسیدن به تفاهم اتفاق‌نظر داشتند.

تصمیم بزرگ قبول برجام درنهایت با هدف رفع تحریم‌ها ـ که در آن مقطع فشار جدی به کشور وارد می‌کرد ـ صورت گرفت که به تعبیر رهبری نرمش قهرمانانه بود. مشکل جدی در کشور این است که اغلب افراد مسائل را سیاه‌وسفید می‌بینند، یا مخالف کامل یا موافق کامل درحالی‌که تصور می‌کنم برجام نه کاملاً سفید است و نه کاملاً سیاه.

برجام فی‌الواقع کاستی‌هایی دارد که باید درصدد رفع آن‌ها برآییم؛ کما اینکه می‌بینیم مسئولین دولت هم بعضاً به این کاستی‌ها اعتراف کرده و به دنبال برطرف کردن آن هستند. مشکلات فعلی را باید دو دسته دانست: دسته اول که ناشی از خود برجام هستند. دسته دوم ناشی از زورگویی و قلدر مآبی آمریکا است. مشکل اصلی در این زمینه ناشی از نگرش آمریکا در اجرای برجام است. مثلاً در موضوع عدم برقراری ارتباط بانک‌های خارجی، نمی‌توان این ایراد را به برجام گرفت، این مشکل از فضایی است که آمریکا برای این بانک‌ها ایجاد کرده است.

پیش از اجرایی شدن برجام نیز گفته‌ام که رسیدن به توافق سخت نیست، اجرایی کردن این توافق است که دشوار است و هنوز هم به آن معتقدم. واقعیت این است که آمریکا علاقه‌ای به آسایش جمهوری اسلامی ندارد.

یکی از برکات برجام این بود که ما بیشتر طرف آمریکایی را بشناسیم، به‌هرحال ما سندی را امضا کردیم تا مشکلی را حل کنیم، ولی پس از آن می‌بینیم به روش‌های مختلف دیگر متوسل می‌شوند، وزیر خزانه‌داری آمریکا این‌طرف و آن‌طرف می‌گوید با بانک‌های ایران کار نکنید، بانک‌های اروپایی را تحت فشار می‌گذارند که با ایران کار نکنند. تحریم‌های جدید را مطرح می‌کنند، بحث موشکی را مطرح می‌کنند، دارایی‌های بلوکه شده را به دلایل مختلف مورد دست‌اندازی قرار می‌دهند و... این‌ها همه نشانه روشن و مشخصی است که نشان می‌دهد آمریکا غیر قابل اعتماد است. درمجموع به نظر می‌رسد ما این مشکلاتی که در خصوص برجام داریم ادامه‌دار باشد ولی باید پیگیری کنیم تا توافق به‌صورت کامل اجرایی شود.

مهم‌ترین دستاوردهای برجام که می‌تواند سه موضوع باشد، امروز هدف مشکل‌آفرینی از سوی آمریکا قرار گرفته است: روان شدن معادلات ارزی، رفع تحریم‌ها، جلوگیری از زورگویی آمریکا.

خیلی بعید میدانم با تغییر دولت در آمریکا یا حتی در صورت تغییر دولت در ایران در سال ۱۳۹۶ تغییر بنیادین در خصوص برجام به وجود بیاید؛ ولی با تغییر رئیس‌جمهور آمریکا ما رفتارهای ایذایی بیشتری را از سوی آمریکا خواهیم دید؛ یعنی شکل حقوقی برجام را حفظ خواهند کرد، ولی مشکلات جنبی با فشار به سایر دولت‌ها و تنظیم مقررات خاص ایجاد خواهد شد.

با توجه به اینکه شکل کنونی برجام به توافق میان کشورها رسیده است، نمی‌توان برای رفع چنین مشکلات احتمالی متمم‌هایی را به آن افزود؛ چون طرح موضوعی جدید مسائل دنباله‌دار دیگری را به همراه خواهد داشت و کار را پیچیده‌تر خواهد کرد.

باید بدانیم موضوع و مسئله مهم این روزهای ما با آمریکا، موضوع سیاسی و حقوقی نیست؛ بلکه مسئله اصلی یک مشکل ایدئولوژیک است. البته آمریکایی‌ها نیز در مورد ایران بسیار ایدئولوژیک عمل می‌کنند. مثلاً تلاش برای عدم استقلال جمهوری اسلامی ایران که برای آن‌ها یک هدف است، ناشی از ایدئولوژیکی بودن این عمل آن‌ها است. یا در خصوص حفظ اسرائیل و ... لذا موضوعات فراتر از سیاست است. آن چیزی که امروز اهمیت دارد این است که آمریکایی‌ها را تحت فشار قرار دهیم تا به این سند واقعاً متعهد باشند و به آن عمل کنند.

*سخنگوی  اسبق وزارت امور خارجه