«نماینده»؛ پرویز سروری/ اکنون و با گذشت روزها و هفته‌ها از اجرایی شدن توافق هسته‌ای، مسئولین کشورمان از تاخیر گروه ۱+۵ در اجرای کامل تعهداتش خبر می‌دهند. هفته گذشته رئیس آژانس انرژی اتمی در گفتگو با یک رسانه عربی تصریح کرد که غربی‌ها هنوز برخی تعهدات خود در برجام را انجام نداده‌ و در این کار تأخیر دارند. اشاره علی اکبر صالحی، مشخصاً به برخی از تحریم‌های بانکی اروپایی بود که همچنان در مراوده تجاری خود با ایران ایجاد مانع می‌کنند. هر چند کشورهای غربی برخی از تحریم‌ها را پس از اجرای تعهدات ایران برداشته‌اند اما هنوز هدف نهایی کشور که رفع تحریم‌های ظالمانه و امکان مبادلات تجاری با دیگر کشورها بود حاصل نشده است.
یادآوری این نکته ضروری است که هدف از نگارش این یادداشت، ملامت اقدامات گذشته نیست بلکه مرور و چاره‌جویی برای ممنوعیت تکرار سناریوی نقض عهد است:
۱- از ابتدای مذاکرات، برخی از دلسوزان و کارشناسان مجرّب کشور بحثی را مطرح نمودند که هر چه زمان می‌گذرد، درستی آن آشکارتر می‌گردد. آنها بر این عقیده بوده و هستند که هر گونه تعهد ایران باید در چارچوبی تحت عنوان «اجرای گام به گام برجام» عملیاتی شود. با اینکه مسئولان محترم اجرایی از بازگشت ایران به شرایط پیش از تعهدات در صورت نقض عهد طرف مقابل سخن می‌گویند اما نباید از این نکته غافل شد که راهکار بهتری برای مقابله با این عهد شکنی وجود داشت. همه تحلیلگران اذعان دارند که در صورت بازگشت ایران به تعهدات پیش از برجام، علاوه بر اینکه هزینه‌های سنگینی به کشور تحمیل خواهد شد، جنجال هوچی‌گران بین‌المللی موجب خواهد گردید تا فشارهای سیاسی مضاعفی بر تدوام روند فعالیت‌های هسته‌ای وارد گردد. از این رو، چاره کار «اجرای گام به گام» تعهدات بود. اینکه یک کشور تمام  تعهدات خود را عملی ساخته و فعالیت‌هایش راستی‌آزمایی شوند، سپس در ازای نقدی که داده شده منتظر نسیه کشورهای سلطه‌گر بماند، قطعاً نتیجه مثبتی به همراه نخواهد داشت و به عبارت گویاتر، خود را زیر فشار طرف مقابل خود قرار داده است.
اکنون عقیده بر آن است که ۱+۵ با سوء استفاده از حسن نیت ایران، تقید واقعی نسبت به وعده‌های امضاء شده خود نداشته و بخش‌های مهمی از ساز و کار اقتصادی کشور را همچنان زیر سایه تحریم نگه داشته است. کشورهای غربی نشان داده‌اند که تنها زمانی به تعهدات خود پایبند خواهند بود که مجبور باشند برای تامین منافع خود، گام‌های لازم را بردارند. به عبارت دیگر، اگر قدم‌های گام به گام ایران با قدم‌های گام به گام آنان همراه باشد، آنها خود را ملزم به اجرای تعهدات خود می‌دانند، در غیر اینصورت، معادله‌ای که بین هر کشوری با یک یا چند کشور دیگر در این حالت برقرار می‌شود بی‌شباهت به فردی نیست که برای خرید کالایی، مبلغ آن را پرداخته است اما فروشنده، برای تحویل کالا هر روز وعده و وعید می‌دهد و روشن نیست که اساساً کالا را بالاخره تحویل خواهد داد یا خیر. زحمات طاقت‌فرسای تیم ‌مذاکره کننده و تلاش‌های شبانه‌روزی آنها برای به ثمر رساندن گفتگوها مورد تقدیر و تجلیل همگان است اما از آنجا که طرف مقابل، ید طولایی در عهدشکنی دارد، بهتر بود به نکته‌ای که اشاره گردید، توجه بیشتری می‌شد تا امروز این دغدغه نیز وجود نداشت. بنابراین لازم است با رجوع و مرور دقیق و دوباره دستورالعمل ۹ گانه رهبر انقلاب برای اجرای برجام، از هزینه‌های احتمالی بعدی جلوگیری شود.
۲-  نخستین مسئله‌ای که در این دستور العمل مورد تاکید فراوان رهبر انقلاب است و ایشان نسبت به آن همواره تاکید داشته‌اند، توجه به ماهیت دشمن و این حقیقت است که طرف ما سابقه تاریکی در جنایت، خیانت، توطئه، اقدامات براندازانه و تحریم‌های ظالمانه دارد و بنابراین نباید به عنوان یک دوست تلقی گردد. اگر ما یقین داشته باشیم که کشورهای مذاکره کننده در صف دشمنان ما قرار دارند، نگاه خوشبیانه را کنار گذاشته و با نگرشی منطقی و رصد دائمی اهداف دشمن، برای استفاده بهینه از موقعیت‌ها اقدام می‌کنیم.
۳- یکی از این موارد که در شرایط فعلی باید مورد مداقه قرار گیرد، اهتمام به اجرای جدّی بند آخر این دستورالعمل مبنی بر رصد انجام تعهدات به دلیل سابقه فریبکاری دشمن است: «وجود پیچیدگی‌ها و ابهام‌ها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلّفات و فریب‌کاری در طرف مقابل بویژه آمریکا، ایجاب می‌کند که یک هیئت قوی و آگاه و هوشمند، برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهّدات طرف مقابل و تحقق آنچه بدان تصریح شده است،‌ تشکیل شود.» بنابراین، ضروری است تا پیش از اعمال هزینه‌ها و کارشکنی‌های مضاعف دیگر، گروهی از ناظران کارکشته و هوشمند که وظیفه‌ای جز نظارت بر اجرای برجام و عمل به تعهدات طرف غربی ندارند، تشکیل و روند امور را به دقت رصد کنند.
۴- موضوع دیگری که بسیار حائز اهمیت است و احتمالا بهانه گروه ۱+۵ برای رفع کامل تحریم‌ها به آن باز می‌گردد، تفسیرهای طرف مقابل برای شانه خالی کردن از تعهداتش است. در هشتمین ماده این دستورالعمل با توجه به قابل تفسیر بودن مفاد برجام، رهبر حکیم انقلاب، نکته‌ای را متذکر شده‌اند تا این مسئله به شکلی منطقی برطرف گردد. ایشان با «مرجع» قرار دادن «متن مذاکرات» برای حل و فصل موارد ابهام برانگیز، راه تفسیر طرف غربی را مسدود نمودند، به نحوی که بهانه‌ای برای نقض عهد وجود نداشته باشد: «توجّه شود که در موارد ابهام سند برجام، ‌تفسیر طرف مقابل مورد قبول نیست و مرجع، متن مذاکرات است.»
با توجه به هزینه‌های سنگینی که در راه کسب دانش بومی هسته‌ای کشور پرداخت شده، شکی نیست که اولین و آخرین راه برای مقابله با کارشکنی طرف مقابل، رجوع و اجرای جدی دستور‌العمل‌های ابلاغی در این‌باره است. برنامه هسته‌ای ایران اسلامی اکنون به بخش مهمی از مولفه‌های اقتدار کشور تبدیل شده و حراست از دستاوردهای آن، وظیفه مسئولان دلسوز کشور به شمار می‌آید. رفع کامل تحریم‌ها در کنار حفظ تمام دستاوردهای هسته‌ای از اهداف نظام است که تنها با الزام مسئولانه به رهنمودهای رهبر حکیم انقلاب به دست می‌آید و یقیناً‌ راه تامین منافع همه جانبه کشور، مسیری غیر از این نخواهد داشت.