نماینده/استاد محمد گلریز خواننده ارزشی و انقلابی کشورمان که این روزها از بی مهری برخی مسئولینخاطری آزرده پیدا کرده است، اما به گفته خودش به عشق اسلام، اهل بیت (ع)، انقلاب و رهبری همچنان مشغول فعالیت است.
در ادامه پای صحبت های محمد گلریز خواهیم نشست، تا ببینیم چه شده که این هنرمند انقلابی این چنین دل آزرده و البته دغدغه مند، از شرایط و جایگاه فعلی هنر انقلابی، به ویژه موسیقی گله می کند.
از چه زمانی وارد عالم موسیقی شدید؟ نگران نبودید که با پیروزی انقلاب، محدودیت هایی در خصوص حضورتان در عرصه موسیقی به وجود بیاید؟
صدا در خانواده ما ارثی بود. پدرم از مداحان اهل بیت (ع) بود. برادرانم هم صدای خوبی داشتند و می خواندند. من هم از وقتی فهمیدم از این میراث سهمی برده ام، سعی کردم آن را در جهت مطلوبش استفاده کنم. اوایل با پدرم می رفتم در مجالس مذهبی و در کنار او می خواندم.
سال ۵۳ رسما وارد رادیو شدم. در رادیو پس از گذراندن دوره ای تکمیلی، از سال ۵۵ نزد مرحوم ادیب خوانساری، به طور جدی خواندن را از برنامه هفتگی گلچین آغاز کردم. با گروه های موسیقی شیدا و عارف نیز همکاری داشتم؛ تا اینکه انقلاب شد و به عنوان اولین خواننده انقلابی مطرح شدم و کارم را ادامه دادم.
درباره «محدودیت» لازم است قبلا بگویم که موسیقی یعنی روی خط مرز حرکت کردن. از همین رو است که علما در وهله اول از باب احتیاط، افراد را به اجتناب از موسیقی دعوت می کنند. چون هنرِ خیلی حساسی است. فاصله موسیقی حرام و حلال به اندازه یک مو است. علامه جعفری درباره موسیقی می گویند: موسیقی یعنی روی خط حرکت کردن.
اگر ضوابط مربوط به موسیقی (حلال) را رعایت کنیم، مشکلی پیش نخواهد آمد. چنان که امام راحل (ره) اثر بنده درباره شهید مطهری را تایید کردند. اگر موسیقی از نوع سالمش باشد چه اشکالی دارد؟
بله، پس از انقلاب، موسیقی محدود شد؛ اما موسیقی مبتذل؛ نه موسیقی ارزشی و فاخر. انقلاب نه تنها موسیقی (از نوع سالمش) را محدود نکرد، بلکه آن را به کشورهای دیگر نظیر: هند، پاکستان و ... نیز صادر کرد. برای مثال: برخی آثار فاخر تولیدی بعد از انقلاب، با همان آهنگ و ریتم در کشورهای دیگر به زبان خودشان خوانده می شود.
قبل از انقلاب، مذهبی ها اصلا موسیقی گوش نمی دادند، چون اغلب موسیقی ها مبتذل بود، اما پس از انقلاب که موسیقی های ارزشی تولید شد، مذهبی ها هم به سمت موسیقی گرایش پیدا کردند. موسیقی مبتذل پس از انقلاب محدود شد، چون مضر محسوب می شد. آزمایش های صورت گرفته توسط دانشمندان خارجی هم این را تصدیق می کند. موسیقی غذای روح است، اگر شما غذای مسموم بخورید چه می شود؟ موسیقی ذاتا مشکل ندارد، بلکه این نحوه استفاده از این هنر است که ممکن است مقبول یا مردود واقع شود. انقلاب می خواهد موسیقی سالم و ارزشی عرضه کند و هیچ کارشناس مذهبی، بی دلیل یک موسیقی را حرام اعلام نمی کند. بررسی می کند و وقتی دید مثلا فلان نوع موسیقی مضر است، آن را حرام اعلام می کند. هر آدم عاقل دیگری هم همین کار را می کند.
برخورد مسئولان فرهنگی در ابتدای پیروزی انقلاب، با آثار هنری همسو با انقلاب چگونه بود؟ آیا حمایت می کردند؟ آیا در تولید آثار خود با مشکلی هم مواجه بودید؟
اوایل انقلاب وحدت بسیار خوبی بین اهالی هنر وجود داشت. همه بدون هیچ چشم داشت مالی با شور و سرعت کار می کردند. برای مثال: هم اکنون اگر بخواهیم یک اثر را به سرانجام برسانیم حدود یک ماه زمان می برد، اما آن روزها هر روز دو اثر تولید می شد که هنوز هم هرکس آنها را گوش می کند از لحاظ فنی تاییدشان می کند.
اما کم کم عده ای در دستگاه های فرهنگی نفوذ کردند تا هنر انقلابیِ موثر را کمرنگ کنند. افرادی وارد ارشاد شده بودند که امثال ما را که کار انقلابی می کردیم خیلی اذیت می کردند. می خواستند ما بگذاریم و برویم. اما لطف خدا، حمایت های خانواده و ... باعث شد ما این راه را ادامه بدهیم و خواهیم داد.
یادم هست کار «دریغا» را برای سالگرد رحلت امام خمینی (ره) ساخته بودیم. آقای سنجری که رهبری ارکست را برعهده داشتند، این اثر را به صورت یک کار بیست دقیقه ای درآوره بودند و قرار بود به مدت سه شب در تالار وحدت آن را اجرا کنیم. وقتی قرار بود کار اجرا شود، مسئول مرکز موسیقی آن دوره که علنا از خواننده های طاغوتی حمایت می کرد، حاضر نمی شد حتی چند عدد بلیت به من به عنوان خواننده و آقای سنجری به عنوان رئیس ارکست بدهد تا خانواده های ما برای دیدن اجرایمان در تالار وحدت حاضر شوند.
تولید آثار هنری در اوایل پیروزی انقلاب، از جانب گروه خاصی سازماندهی می شد یا خودجوش بود؟
ما با صدا و سیما همکاری داشتیم. البته برخی موسسات نظیر سروش هم سفارش کار می دادند. سازماندهی داشتیم اما نکته حائز اهمیت این بود که کارها به صورت انقلابی و بی وقفه انجام می شد.
تفاوت آثار محمد گلریز با سایر خوانندگان کشور، در خصوص همسویی با انقلاب اسلامی از کجا ناشی شده است؟ فضای خانوادگی موثر بوده یا اقتضای شرایط به وجود آمده در ایام مبارزات انقلابی تاثیر داشته است؟
خانواده. چون دوران ۷ تا ۱۴ سالگی که وقت شکل گرفتن و نهادینه شدن رفتارهاست، دوره ای است که اغلب، افراد در محیط خانواده هستند. البته لازم نیست پدر و مادر با فرزند حرف بزنند. اعمال والدین، فرزند را تربیت می کند. برای مثال: این کجا که فرزند ببیند پدرش موسیقی های مبتذل گوش می دهد یا سیگار می کشد و ... و آن کجا که فرزند ببیند سر ساعات مقرری پدرش وضو می گیرد و نماز می خواند و از اعمال ناهنجار پرهیز می کند. خلاصه اعمال و رفتار پدر و مادر در تربیت فرزندان بسیار موثر است.
البته در کنار خانواده، نباید از اجتماع نیز غافل شد. مدرسه، دانشگاه، آموزشگاه و غیره. به هر حال اشخاص، بخش قابل توجهی از زمان خود را در اجتماع می گذرانند و تحت تاثیر آن قرار می گیرند. مثلا: من خودم در آموزشگاه، قبل از شروع به تدریس، زمان قابل توجهی را به توصیه های اخلاقی و دینی اختصاص می دهم و هنرجویان را به رعایت آنها دعوت می کنم.
در حال حاضر جایگاه هنر انقلابی و بطور خاص موسیقی انقلابی را چگونه ارزیابی می کنید؟
صفر! جایگاه فعلی موسیقی انقلابی، صفر است. یک نمونه برایتان می گویم. جشنواره موسیقی فجر را ببینید. چند اثر انقلابی در آن ارائه می شود؟ جشنواره با نام فجر است، اما در آن هرچیزی می بینی جز اثر مرتبط با فجر و پیروزی انقلاب. البته نمی گویم اصلا نیست، اما خیلی کم است. این در حالی است که می بایست حداقل ۶۰ درصد کارهایی که در این جشنواره ارائه می شود مرتبط با انقلاب و دهه فجر و دفاع مقدس باشد. نمی شود کسی را به محفل انس با قرآن دعوت کنند، بعد برود آنجا و ببیند همه چیز خوانده می شود الا قرآن! از بودجه و امکانات انقلاب استفاده می شود، اما خبری از فجر و انقلاب نیست. هر قدر هم می گوییم، کسی گوشش بدهکار نیست.
از بانیان فرهنگی کشور درباره موسیقی های ضعیف و پر از اشکالی که هم اکنون تولید می شود می پرسیم؛ جواب می دهند ما خودمان باید از این موسیقی ها تولید کنیم تا جوانمان سراغ دیگری نرود. جالب این است که این آقایان همه شان دکتر و متخصص هستند. به نظر من این کار از چاله به چاه افتادن است. باید طوری عمل کنیم که سطح سلیقه جامعه را ارتقا دهیم؛ نه اینکه خودمان کارهای ضعیف و بی محتوا تولید کنیم و استدلال بیاوریم که می خواهیم جوانمان به سراغ تولیدات دیگری نرود!
بدتر از آن این است که چند نفر آدم که یا خودفروخته اند یا اسیر نفسشان هستند، می آیند و به عنوان انقلابی معرفی می شوند و خطاهایی می کنند. سپس جوان ما می گوید: فلانی که فلان کار خطا را انجام داد انقلابی بود. در حالی که اسلام به ذات خود ندارد عیبی، هر عیب که هست در مسلمانی ماست.
به نظر شما چرا در فضای به هم ریخته ابتدای انقلاب، آن همه اثر ماندگار هنری همسو با انقلاب تولید می شود، اما در سال های اخیر علیرغم تاسیس نهادها و مراکز مختلف فرهنگی و هنری و اختصاص بودجه های مختلف، اثر ماندگاری در عرصه هنر انقلاب ساخته نمی شود؟
ببینید. بودجه هست، اما به کار انقلابی اختصاص داده نمی شود. برای مثال اگر قرار باشد یک کار مذهبی تولید شود، یا بودجه اش را فوق العاده اندک در نظر می گیرند یا اصلا بودجه ای نمی دهند تا شما از خیرش بگذرید. ما یک برنامه ده قسمتی بدون استراحت برای شبکه قرآن تهیه کردیم و اشعاری که بن مایه قرآنی داشتند به صورت آواز اجرا شد، اما در نهایت، زمان پخش برنامه را در بدترین ساعات (۱۲ شب) قرار دادند و بابت تمام آن ده شب هم به ما ۸۰۰ هزار تومان دادند! چون تهیه کننده برنامه می گفت به ما بودجه نداده اند. این درحالی است که یک خواننده پاپ برای یک اجرا ۵ میلیون دریافت می کند. یا طی یک پیشنهاد ابتکاری، ما ۴۳ کار مذهبی با موضوع معصومین علیهم السلام از رسول اکرم (ص) تا امام عصر (عج) برای شبکه قرآن آماده کریم و تحویلشان دادیم. اما رفتند که رفتند و هیچ خبری نشد که قرار است چه کنند! اینها مواردی بود که خودم برخورد کردم و در جریانش قرار داشتم ...
علت کاهش کمّی کارهای شما در سال های اخیر چه بوده است؟ آیا سختی های تولید نسبت به سال های قبل بیشتر شده است؟
عدم حمایت و در اختیار نگذاشتن امکانات، عامل کم کاری من در سال های اخیر شده است. کار به جایی رسیده است که خدا می داند فقط به خاطر اسلام، انقلاب و بخشی هم به خاطر خودم (اگر نگویم به خاطر خودم هم بوده کذب گفته ام) به ارگان های مختلف مراجعه می کنم و پیشنهاد کار می دهم؛ در حالی که شما می دانید این درست نیست که من بروم سراغ آنها، اما با این حال به خاطر اسلام و انقلاب، خودم پا پیش می گذارم. برای مثال: به صنایع دفاع مراجعه کردم و به آنها گفتم: بیایید برای این همه کارهایی که در زمینه توانمندی کشور انجام داده اید، آثار فرهنگی تولید کنید تا مردم را از این همه دستاورد مطلع سازید. کار جذابی باشد که به صورت سرود و با ایهام، دستاوردهایتان را معرفی کند. خدا می داند سر تامین هزینه ها و امکانات، آنقدر ما را اذیت کردند که سرانجام هم ما با فداکاری کار را ساختیم و تحویل دادیم.
منبع: شفاف