به گزارش نماینده، اولی هاینونن، کارشناس مسائل منع گسترش تسلیحات هسته‌ای در مرکز بلفر، در جلسه استماعی با موضوع توافقنامه جامع هسته‌ای گروه ۱+۵ با ایران در کمیته امور خارجه مجلس نمایندگان تأکید می‌کند که با توجه به رفتار سرسختانه ایران در این مذاکرات و پیشتر از آن در یک دهه اخیر، اجرای یک برنامه راستی‌آزمایی کامل، ضروری و زمانبر خواهد بود.
متن سخنان وی در ادامه می آید:
در این جلسه استماع بر وجوه راستی‌آزمایی عناصری متمرکز خواهم شد که در یک توافق جامع هسته‌ای با ایران باید لحاظ شوند؛ این توافقنامه جامع به مثابه مرحله بعدی برنامه اقدام مشترک در حال مذاکره است. من نکات خود را بر اساس اجرای توافقنامه پادمان‌های جامع و قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل در مورد ایران و تجربیات اخیر حاصل از اجرای برنامه اقدام مشترک ذکر می‌کنم؛ همچنین تجربه شخصی بنده در مورد فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در برنامه امحاء تسلیحات هسته‌ای در آفریقای جنوبی، لیبی، سوریه و کره شمالی، در این اظهارات گنجانده شده است.
زمانی که به تجربیات حاصل از پرونده‌های منع گسترش تسلیحات هسته‌ای چند دهه اخیر نگاه می‌کنیم، دولت‌ها تلاش کرده‌اند تا مواد هسته‌ای اعلان نشده را در اماکن اعلان نشده یا تأسیسات اعلانی که آژانس دسترسی کامل به آنها ندارد، مورد استفاده قرار دهند. عاملان گسترش تسلیحات هسته‌ای همچنین با استفاده از نقاط ضعف موجود در پایانه گردش سوخته هسته‌ای، از کیک زرد برای تبدیل اورانیوم در تأسیسات غیر اعلانی بهره می‌بردند. به منظور دست یافتن به اهداف خود، کشورهای مختلف علاوه بر مخفی‌کاری، دست به اقدامات انحرافی و مبهم می‌زدند تا زمان لازم بیشتری به دست آورده و اقدامات راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را با تأخیر مواجه کنند. از سال ۲۰۰۲ ما با بسیاری از این قبیل اقدامات از سوی ایران مواجه بوده‌ایم. ایران قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل را اجرا نکرد؛ که برای مثال از ایران خواسته بود تا همه فعالیت‌های مربوط به غنی سازی و آب سنگین را به حالت تعلیق درآورد و با آژانس در مورد مسائل مهم همکاری کنند، به ویژه مسائل مربوط به وجوه تسلیحاتی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران. اجرای برنامه اقدام مشترک و نیز چارچوب همکاری، در مجموع خوب پیش رفته است، اما با این حال مذاکرات با سختی پیش می‌رود و جان کری، وزیر امور خارجه، در مقاله ۱ جولای ۲۰۱۴ خود در واشنگتن پست در مورد اینکه ایران کجا باید باشد، به این مهم اشاره کرد. علاوه بر این، همانطور که نامه اخیر سفیر ایران به آژانس نشان داد، ایران همچنان حق و نقش آژانس را برای سنجش راستی و اجرای مفاد توافقنامه پادمان‌های جامع به چالش می‌کشد و معتقد است که قطعنامه‌های آژانس غیر قانونی بوده و رفتار دبیر آژانس در گزارش یافته‌های خود به هیئت رئیسه آژانس و شورای امنیت سازمان ملل را بی‌اعتبار می‌خواند.
با توجه به این واقعیت که ایران بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای خود را ابتداً به طور مخفی و سپس بدون تأمین رضایت بخش تعهدات گزارش شده به آژانس، پیش می‌برد و نیز به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل بی‌توجه است، این ایران است که باید نشان دهد و ثابت کند که برنامه هسته‌ای آن، به طور کامل صلح‌آمیز است.
به تازگی گزارشی را به همراه دیوید آلبرایت و آندرا استرایکر منتشر کردیم که در آن به تشریح اصولی پرداختیم که مذاکراه کنندگان برای ساخت توافقنامه نهایی باید از این اصول پیروی کنند؛ این پنج اصل به قرار زیر هستند که برای اطلاع از شرح آنها، شما را به گزارش مذکور ارجاع می‌دهم:
۱. شروط پایدار و ثابت
۲. برنامه هسته‌ای که نیازمندی‌های عملی ایران را برآورده کند
۳. راستی‌آزمایی مؤثر
۴. بازگشت پذیر بودن کافی محدودیت‌های اعمالی از سوی غرب
۵. وجود زمان واکنش کافی به منظور مقابله با هرگونه نقض قواعد و شروط وضع شده
اجرای فرایند راستی‌آزمایی واقعی، زمانبر خواهد بود و مدت چندین سال به طول می‌انجامد، به ویژه برای برنامه‌ای هسته‌ای در ایران که ماهیتاً مخفی، گسترده و پیچیده بوده است. همکاری مناسب ایران می‌تواند این اطمینان را به وجود آورد که این کشور می‌تواند یک برنامه هسته‌ای محدود در اختیار داشته باشد. یک سیستم راستی‌آزمایی معنادار و کامل به همراه قیود ضروری، برای پشتیبانی از یک توافقنامه بلند مدت نیاز است.
منبع: تسنیم