به گزارش نماینده، پنج دور مذاکرات هسته‌ای بین ایران و شش قدرت جهانی در وین با شروع نگارش پیشنویس توافقنامه نهایی با عنوان برنامه اقدام مشترک جامع در پنجمین دور مذاکرات (۲۷ تا ۳۰ خرداد) پایان یافت. وزیر امور خارجه کشورمان در پایان مذاکرات دور قبل اعلام کرده بود که اگرچه در بعضی موارد ممکن است روی قسمت‌هایی از متن توافق وجود داشته باشد، اما در بسیاری از موارد، اختلاف نظر هم در مورد محتوا و هم در مورد نحوه نگارش وجود دارد.
اکنون بار دیگر مذاکره کنندگان در وین گرد هم آمده‌اند تا در فرصت ۱۹ روزه (۱۱ تا ۲۹ تیر) بتوانند آنچه ظریف پرانتز‌های متعدد در متن پیشنویس توافقنامه جامع هسته‌ای خوانده بود را پر کنند.
در گزارش حاضر نگاهی خواهیم داشت به پنج دور قبلی مذاکرات بین ایران و گروه ۱+۵ پس از توافقنامه برنامه اقدام مشترک ژنو (۳ آذر).
مذاکرات وین ۱
دور اول مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ پس از توافقنامه موقت ژنو مشهور به برنامه اقدام مشترک که بازه‌ای شش ماهه برای اعتمادسازی متقابل و دستیابی به توافق نهایی را تدارک دیده بود، در شهر وین، پایتخت اتریش، و در مقر سازمان ملل در این کشور و نیز هتل "پاله کوبورگ"، محل استقرار تیم‌های مذاکره کننده ایرانی و شش قدرت جهانی، برگزار شد.
در این دور از مذاکرات که به مدت سه روز از ۲۹ بهمن تا ۱ اسفند ۱۳۹۲ به طول انجامید طرفین درباره درباره برنامه کاری و چارچوب مذاکرات جامع برای گام نهایی توافق کردند. وزیر امور خارجه ایران و مسؤو سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یک کنفرانس خبری مشترک در پایان مذاکرات ضمن سازنده و مثبت خواندن مذاکرات اعلام کردند که به توافق رسیده‌اند تا در چهار ماه آینده مذاکرات را برای رسیدن به یک راه‌حل نهایی ادامه دهند. گزارش‌ها حاکی از این بود که یکی از مفاد مورد توافق برگزاری ماهانه یک نشست بین ایران و گروه ۱+۵ است. در این نشست زمان مذاکرات بعدی (وین ۲) روزهای ۲۶ تا ۲۹ اسفند اعلام شد.
مذاکرات کارشناسی ایران و گروه ۱+۵ در روزهای ۱۴ تا ۱۶ اسفند به ریاست حمید بعیدی نژاد و هیات کارشناسی ۱+۵ به ریاست استفان کلمنت دستیار ویژه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و در حاشیه نشست شورای حکام آژانس انرژی بین‌المللی به میزبانی وین برگزار شد. آنگونه که سید عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای عنوان کرد مباحثی چون غنی‌سازی، رفع نگرانی درباره رآکتور آب سنگین اراک و همکار‌های هسته‌ای مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت. این مذاکرات مقدمه‌ای بود برای مذاکرات اصلی که قرار بود از روز ۲۷ اسفند در مقر سازمان ملل در وین آغاز می‌شد.
مذاکرات وین ۲
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه، وزیر خارجه ایران و هیأت همراه در روز ۲۶ اسفند ۱۳۹۲ برای شرکت در دور دوم مذاکرات وین عازم این شهر شد و ی روز یکشنبه ابعاد برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران به ویژه غنی سازی، آب سنگین اراک و همکاری‌های بین‌المللی در حوزه فناوری صلح آمیز هسته‌ای و رفع تحریم‌ها را از محورهای مذاکرات وین اعلام کرد.
همکاری‌های مورد نظر ایران در حوزه فناوری صلح آمیز هسته‌ای از جمله تعهدات ۱+۵ در برنامه اقدام مشترک و نیز در چارچوب بند ۲ ماده ۴ معاهده منع تولید و گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است.
وزیر امور خارجه پس از ورود به فرودگاه اتریش در جمع خبرنگاران اعلام کرد که امیدواریم با جمع شدن این مباحث در این دور (وین ۲) و دورهای بعدی مذاکرات، آماده آغاز تدوین راه‌حل جامع شویم.
بنا بر گزارش‌ها، رآکتور آب سنگین اراک از موضوعات محوری در این دور از مذاکرات بود که با برگزاری چهار نشست تخصصی در سطح معاونان وزیران خارجه مورد بحث قرار گرفت.
در این دور از مذاکرات همچنین دو دیدار دوجانبه از سوی هیات ایرانی با هیات های روسیه و آمریکا برگزار شد که به گفته مقام ارشد دولت آمریکا، این دیدارها نقش بسیار مهمی در نزدیک کردن دیدگاه های دو طرف ایفا کرده است.
محمدجواد ظریف و کاترین اشتون روسای هیات های مذاکره کننده دو طرف نیز در ابتدا و انتهای این دور از مذاکرات دیدارهای دو جانبه ای داشتند و درخصوص محورهای مورد مذاکره در طول دو روز با یکدیگر تبادل نظر کردند.
وزیر امور خارجه در پایان این دور از مذاکرات (۲۷ اسفند ۹۲) گفت: " دستاورد دوم و مهم این مرحله از مذاکرات هم این بود که در همه چهار موضوعی که قرار بود گفت و گو شود که همان غنی‌سازی، تحریم‌ها، همکاری‌های بین‌المللی هسته‌ای و آب سنگین اراک بود، امروز دیدگاه‌ها روشن شده است."
یکی از نکات مذاکرات وین ۲، برگزار نشدن شام کاری بین ظریف و اشتون در شب قبل از مذاکرات بود که گفته می‌شود بدلیل برخی دیدارهای غیر رسمی و هماهنگ نشده وی در ایران لغو شد. اشتون روز ۱۷ اسفند به تهران سفر کرده و با مقامات کشورمان دیدار و گفتگو کرد.
براساس تصمیم طرفین مذاکره، دور بعدی مذاکرات هسته‌ای ۱۸ تا ۲۰ فروردین ( ۷تا ۹ آوریل) در وین برگزار می‌شود و پیش از مذاکرات اصلی نیز در روزهای سوم تا پنجم آوریل، مذاکرات کارشناسی در این شهر انجام می‌شود.
مذکرات کارشناسی بین ایران و گروه ۱+۵ به ریاست حمید بعیدی نژاد و هیات کارشناسی گروه ۱+۵ به ریاست استفان کلمنت دستیار ویژه کاترین اشتون مسول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از روز پنجشنبه (۱۴ فروردین ماه) به مدت سه روز انجام شد.
به گفته سیدعباس عراقچی در این مذاکرات "همه موضوعات فنی که به بررسی های کارشناسی بیشتری نیاز داشته، از سوی مدیران سیاسی به کارشناسان ارجاع شده است، در این دور از مذاکرات کارشناسی بررسی شد."
وی تصریح کرد: "موضوع راکتور آب سنگین اراک و ابعاد فنی آن، و چگونگی از بین بردن نگرانی ها با حفظ ماهیت آب سنگین، یکی از موضوعات فنی است که جزئیات آن توسط کارشناسان بحث خواهد شد." این مذاکرات کارشناسی در چارچوب گام نهایی توافق ژنو برای رسیدن به راه حل جامع صورت گرفت.
کارشناسان در آخرین روز از این سطح مذاکرات، گفت وگوهای سه روزه خود را برای ارایه به مدیران سیاسی هفت کشور و نیز محمد جواد ظریف مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران و کاترین اشتون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا جمع بندی کردند.
مذاکرات وین ۳
وزیر امور خارجه کشورمان و تیم همراه روز ۱۸ فروردین برای شرکت در سومین دور از مذاکرات وین، ایران را به مقصد اتریش ترک کرد. بنا بر گزارش‌ها در این دور ازمذاکرات قرار بود درباره همه مسائل از جمله چهار محور مذاکرات قبلی بحث و گفت و گو شود. رفع تحریم‌ها، غنی‌سازی ، همکاری‌های بین‌المللی در زمینه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و راکتور آب سنگین اراک از موضوعات دور قبلی مذاکرات (وین ۲) ایران و کشورهای ۱+۵ بود.
در این دور از مذاکرات امیرحسین زمانی نیا معاون اسبق وزیر امور خارجه و دکتر جمشید ممتاز استاد دانشگاه در رشته حقوق بین‌الملل به عنوان مشاور به تیم مذاکره کننده هسته‌ای اضافه شدند.
ظریف پس از ضیافت کاری شام با اشتون (۱۸ فروردین) در جمع خبرنگاران حاضر شده و گفت: "قرار شد که در مذاکرات دو روز آینده که از ساعت ۹ صبح روز سه شنبه آغاز می شود، همه موضوعات باقی مانده مورد تبادل نظر قرار گرفته و بسته شود تا بتوانیم در نشست بعدی که اردیبهشت ماه برگزار می شود وارد مرحله تدوین متن مشترک برای دست یابی به توافق نهایی شویم." بدین ترتیب قطعی شد که در دور بعدی مذاکرات (وین ۴؛ ۲۴ – ۲۶ اردیبهشت) تهیه پیشنویس توافق نهایی بین ایران و گروه ۱+۵ در دستور کار قرار خواهد گرفت.
وزیر امورخارجه طی مطلبی در صفحه فیس‌بوک خود با بیان اینکه گروه مشورتی حقوقی از اساتید بسیار معتبر و شناخته شده حقوق بین‌الملل برای کمک به تیم هسته‌ای تشکیل داده است، گفت: "از دور بعد، نگارش مشترک توافق نهایی را آغاز خواهیم کرد که کاری پیچیده، دشوار و کم سرعت خواهد بود."
طی این مذاکرات و پس از دور اول نشست بین تیم‌ها مذاکره کننده ایران و گروه ۱+۵ عباس عراقچی و مجید تخت روانچی از ایران و هلگا اشمید و استفان کلمنت معاونان اشتون طی نشستی محورهای مذاکرات کارشناسی را جمع‌بندی و محورهای تدوین متن مشترک را بررسی کردند.
طی این مذاکرات عراقچی معاون حقوقی و امور بین الملل وزیر امور خارجه ایران در نشست خبری با خبرنگاران از تشکیل نخستین کمیسیون مشترک ایران و ۱+۵ خبر داد و گفت: "این کمیسیون با حضور نمایندگان همه دستگاه‌هایی که به نوعی با اجرای توافق ژنو درگیر هستند با کارشناسان ۱+۵ در وین نخستین جلسه خود را چهارشنبه (۲۰ فروردین) برگزار می‌کنند."
مذاکرات وین ۴
بر اساس توافق قبلی بین ایران و شش قدرت جهانی، قرار بر این بود که در چهارمین دور مذاکرات وین که از ۲۴ تا ۲۶ اردبیهشت برگزار شد، تیم‌ها وارد فرآیند نگارش پیشنویس توافقنامه دائم و نهایی شوند.
این مذاکرات نیز به روال دورهای قبلی با شام کاری ظریف و اشتون در مقر نمایندگی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین آغاز شد. طی سه روز آتی مذاکرات چند و دو جانبه متعدی بین تیم‌های مذاکره کننده در وین برگزار شد.
در این دور از مذاکرات طرفین نتوانستند به پیشرفتی در فرآیند نگارش پیشنویس توافقنامه نهایی دست یابند. اختلاف نظر مذاکره کنندگان درباره تعداد سانتریفیوژهای ایران یکی از عمده‌ترین دلایل عدم پیشرفت مذاکرات هسته‌ای وین ۴ بود. در حالی که تیم ایرانی بر نیاز کشورمان به ده‌ها هزار سانتریفیوژ تأکید داشت، طرف مقابل با طرح پیشنهاد چند صد و حداکثر چند هزار سانتریفیوژ نشان داد که با واقع‌بینی لازم درباره حقوق هسته‌ای کشورمان فاصله بسیاری دارد.
متعاقب مذاکرات وین چندین دیدار دو جانبه بین ایران و گروه ۱+۵، شامل دیدار بین ظریف و اشتون در استانبول، همچنین دیدار بین مقامات مذاکره کننده ارشد کشورمان با دیپلمات‌های آمریکایی، فرانسوی، روسی و آلمانی، برگزار گردید تا شاید پیش از برگزاری مذاکرات وین ۵ دیدگاه‌های طرفین به یکدیگر نزدیک‌تر شود. (برای اطلاع از جزئیات رویدادها از مذاکرات وین ۴ تا وین ۵ اینجا کلیک کنید.)
مذاکرات وین ۵ بر خلاف دورهای گذشته با نهار کاری بین محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، و کاترین اشتون، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در مقر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین برگزار خواهد شد. در این نشست درباره چگونگی شروع و پیشبرد مذاکرات وین ۵ گفتگو و تصمیم‌گیری خواهد شد.
انتظار می‌رود در این دور از مذاکرات درباره بسته پیشنهادی ایران به گروه ۱+۵ که به گفته ظریف در دور قبلی مذاکرات وین ارائه شده و نیز نگارش پیشنویس توافقنامه جامع و نهایی هسته‌ای گفتگو شود.
مذاکرات وین ۵
پنج دور مذاکرات هسته‌ای بین ایران و شش قدرت جهانی در وین با شروع نگارش پیشنویس توافقنامه نهایی با عنوان برنامه اقدام مشترک جامع در پنجمین دور مذاکرات (۲۷ تا ۳۰ خرداد) پایان یافت. در ابتدای این مذاکرات ویلیام برنز، نفر دوم وزارت خارجه آمریکا، نیز حضور یافت تا نشان از عزم بالای دیپلمات‌ها برای پیشرفت در فرآیند نگارش پیشنویس توافقنامه هسته‌ای ایران باشد.
پس از چهار روز مذاکرات فشرده بین ایران و شش قدرت جهانی، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، با حضور در میان خبرنگاران ایرانی اعلام کرد: "در این دور از مذاکرات وارد مرحله نگارش شدیم. البته هنوز نمی‌توانیم بگوییم متن مشترکی وجود دارد. در بعضی موارد ممکن است روی قسمت‌هایی از متن توافق وجود داشته باشد، اما در بسیاری از موارد، اختلاف نظر هم در مورد محتوا و هم در مورد نحوه نگارش وجود دارد."
وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه اظهار کرد که در این متن پرانتز‌های زیادی درباره موارد اختلافی باقی مانده است. اگرچه که وی تأکید کرد که این پرانتز‌ها در بخش اعظمی از متن پیشنویس وجود دارد و تنها محدود به غنی‌سازی نیست اما به نظر می‌رسد که یکی از موارد اساسی اختلاف بین طرفین ظرفیت غنی‌سازی ایران است. در حالیکه مذاکره‌کننده‌های ایرانی بر نیازهای عملی کشورمان برای حفظ ظرفیت کنونی و افزایش تدریجی آن تأکید دارند اما قدرت‌های غربی بر لزوم محدودسازی توان غنی‌سازی ایران به یک ظرفیت نمادین اصرار ورزیده‌اند.
در صورت عدم دستیابی به توافق در این دور از مذاکرات هنوز یک فرصت شش ماهه دیگر نیز باقی است تا طرفین بتوانند به راه‌حل جامعی دست یابند اما تاکنون دیپلمات‌های هر دو طرف بر تلاش برای نیل به توافق تا ۲۰ جولای (۲۹ تیر) تأکید داشته‌اند.
منبع: تسنیم