«نماینده»/میثم مهرپور*: نامگذاری سال ۹۹ تحت عنوان «جهش تولید» از سوی رهبر حکیم انقلاب در حالی صورت گرفت که در یک دهه اخیر نامگذاری سال‌ها عموما حول محور موضوعات اقتصادی چون جهاد اقتصادی، تولید ملی، اقتصاد مقاومتی، حمایت از کالای ایرانی و رونق تولید و... بوده است؛ نامگذاری‌هایی که تمام آنها مربوط به حوزه اقتصاد و تولید بوده است. در واقع ریشه‌های نامگذاری سال ۹۹ را باید در یک دهه اخیر و تاکید رهبر انقلاب بر حرکت در مسیر تحقق اقتصاد مقاومتی از طریق رشد و رونق تولید ملی دانست. در باب دلایل اهمیت مقوله تولید، تفاوت رونق با جهش تولید و دلایل نامگذاری سال ۹۹ با عنوان جهش تولید ذکر چند نکته ضروری است.
۱) تحقق شعار جهش تولید قبل از هر چیز به میزان ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بالقوه یک اقتصاد که به مرحله فعلیت نرسیده است، بستگی دارد. برای مثال اقتصادهای توسعه‌یافته- غیر از اقتصاد چین- اگر چه ممکن است در حالت معمول از رونق اقتصادی متداولی برخوردار باشند اما این رونق عموما تحت عنوان رشدهای اقتصادی تک رقمی و در حدود یک تا ۳ درصد محدود می‌شود. دلیل عمده این موضوع را باید در نبود یا به حداقل رسیدن ظرفیت‌های اقتصادی مغفول‌مانده در این اقتصادها دانست. وقتی آمار بیشترین رشدهای اقتصادی در میان کشورهای جهان را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم رتبه‌های بالایی این جدول عموما در اختیار کشورهای در حال توسعه بوده و اقتصادهای صنعتی اروپا عموما جایگاهی در میان رشدهای اقتصادی بالا ندارند. مهم‌ترین دلیل این موضوع را می‌توان ظرفیت‌های خالی اقتصادهای در حال توسعه دانست. برای مثال در قیاس 2 اقتصاد ایران و آلمان کاملا مشخص است هنوز حتی یک‌سوم ظرفیت‌های اقتصادی ایران در حوزه‌های سنتی چون صنایع معدنی، پتروشیمی، گردشگری، صنعت، کشاورزی و... به مرحله فعلیت نرسیده یا در بسیاری از فعالیت‌های جدید اقتصادی مانند فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها اقتصاد ایران بسیار جوان و سرشار از زمینه‌ها و حوزه‌های جدیدی است که هنوز ورود جدی به آن نداشته است. از این حیث- دارا بودن ظرفیت‌های یک جهش در اقتصاد- شرایط برای اقتصادهایی مانند ایران کاملا مهیاست. در حالی که به هیچ وجه نمی‌توان این ویژگی را برای اقتصادهای توسعه‌یافته که با درصد بالایی از ظرفیت‌های بالقوه خود در حال فعالیت هستند، مقایسه کرد.
۲) برخی از اقتصادهای وابسته مانند اقتصاد برخی کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس به‌رغم وجود ظرفیت‌های خالی در اقتصاد به دلیل نبود زیرساخت‌های مورد نیاز عملا فاقد توان کافی برای افزایش تولید یا یک تحول اقتصادی هستند. این اقتصادها عموما یکی از اضلاع تولید یعنی منابع مالی را در اختیار داشته و از وجود نیروی انسانی متخصص و زیرساخت‌های مورد نیاز محروم هستند. لذا عملا امکان جهش تولید در این اقتصادها ممکن نیست. نمونه بارز نبود زیرساخت برای ایجاد یک تحول اقتصادی را می‌توان در سال‌های قبل از انقلاب و دهه ۵۰ در اقتصاد ایران دید؛ سال‌هایی که به‌رغم افزایش شدید درآمدهای نفتی، اقتصاد پهلوی با توهم صنعتی شدن و حرکت به سمت دروازه‌های جهانی، به دلیل نبود زیرساخت‌های مورد نیاز عملا زمینگیر شد و تمام درآمدهای نفتی صرف واردات کالاهای مصرفی در راستای رفاه بخش خاصی از جامعه شد. این در حالی است که اقتصاد ایران به واسطه رتبه بالا در شاخص توسعه انسانی (امکانات آموزشی و بهداشتی) و وجود فراگیر زیرساخت‌هایی چون دسترسی به منابع انرژی، آب، برق، گاز و... در سراسر جغرافیای ایران، در کنار امکانات لجستیکی، توسعه ناوگان حمل‌ونقل، احداث راه‌ها و جاده‌ها، توسعه مراکز آموزشی، بیمارستان‌ها و... یکی از توانمندترین کشورهای دنیا در حوزه وجود زیرساخت‌های مورد نیاز تولید به شمار می‌رود.
۳) دلیل دیگر توجه و تاکید رهبر بزرگوار انقلاب بر مقوله تولید را می‌توان در ماهیت مقوله تولید جست‌وجو کرد. تولید تنها مقوله یا عبارت اقتصادی است که ایجاد تحول یا جهش در آن، منجر به تحول تمام شاخص‌ها و پارامترهای اقتصادی خواهد شد. به بیان ساده افزایش تولید به این معناست که اگر اقتصادی سال گذشته ۲ واحد کالا تولید می‌کرده اما سال جدید بتواند ۳ واحد کالا تولید کند؛ تولید این اقتصاد ۵۰ درصد افزایش داشته است. به تبع این اتفاق این اقتصاد به نیروی کار بیشتری نیاز داشته و طبیعتا با افزایش میزان تولید، عرضه کالا نیز افزایش یافته و قیمت آن کاهش و قدرت خرید شهروندان آن جامعه ارتقا پیدا می‌کند. تاثیرات مثبت افزایش تولید به صورت دومینووار ادامه داشته و با افزایش تولید علاوه بر کاهش قیمت‌ها در داخل کشور، امکان رقابت و میزان صادرات نیز بیشتر شده و از این حیث میزان ارزآوری نیز افزایش می‌یابد. با افزایش ارز واردشده به کشور نرخ ارز در بازار داخلی کاهش می‌یابد و ارزش پول ملی تقویت می‌شود. به جرات می‌توان گفت تولید تنها مقوله‌ای است که با ایجاد تحول در آن، تمام شاخص‌ها و پارامترهای اقتصادی به سمت بهبود حرکت می‌کند.
البته شکی نیست تحقق جهش تولید نیازمند مجموعه‌ای از اتفاقات است. ابتدا باید پذیرفت ظرفیت تحقق آن در کشور با توجه به موارد فوق وجود دارد. با این حال برای تحقق جهش تولید باید 3 اتفاق عمده؛ الف) هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد با محوریت اصلاح ساختار نظام بانکی؛ ب) مقابله با قاچاق کالا به عنوان یکی از اضلاع مهم حمایت از افزایش تولید و پ) ایجاد یک پایگاه اطلاعات اقتصادی منسجم در کشور رخ دهد تا شاهد تحقق یک جهش تولیدی در کشور باشیم.
* کارشناس اقتصاد