ماهنامه «نماینده»/ دولتها همیشه بودجۀ سالانه را خوشبینانه و براساس تحقق همۀ درآمدها پیشبینی میکنند؛ این خوشبینی در مجلس افزایش مییابد و نمایندگان برای تأمین هزینههای پروژههای عمرانی خود ناچار به خلق درآمد هستند؛ بنابراین همیشه در مجلس سقف درآمدها و براساس آن سقف هزینهها افزایش یافته و در پایان سال بهاندازۀ درآمدها و هزینههای خلق شده، کسری بودجه ایجاد میشود.
اتکاء بودجه به درآمدهای غیرواقعی و عدم تحقق برخی از درآمدها نسبت به پیشبینی، از آسیبهای مهم بودجه است؛ لذا «حذف آن بخش از ردیفهای درآمدی که طی پنج سال اخیر عملکردی نداشته و همچنین پیشبینی منابع به میزان عملکرد واقعی آن» از پیشنهادات دیوان محاسبات به مجلس شورای اسلامی در بررسی بودجۀ سال ۱۳۹۸ بوده است.
براساس گزارش دیوان محاسبات به مجلس در مورد منابع غیرواقعی در بودجه، سال ۱۳۹۰ حدود ۸ ردیف فاقد وصولی در بودجه به مبلغ ۱۵۲.۹۵۶ میلیارد ریال وجود داشته است و در سال ۱۳۹۶ به ۳۲ ردیف به مبلغ ۲۱۲.۶۲۸ میلیارد ریال رسیده است. این ردیفها درواقع رؤیاهای غیرقابل تحقق دولتها هستند و از نگاه غیرواقعی به اقتصاد کشور و ظرفیتهای آن ناشی میشود.
در این خصوص «جدول شمارۀ یک» که روند افزایش ردیفهای غیرواقعی در بودجه را نشان میدهد قابلتوجه است. شرح کاملتری از این ردیفها و منابع پیشبینی شده که محقق نشده است، در «جدول شمارۀ ۲» به استناد گزارش دیوان محاسبات مجلس ذکر شده است.
هادی قوامی «نایبرئیس کمیسیون برنامهوبودجه» در گفتوگو با «نماینده» با تأکید بر اینکه «باید واقعیتهای اقتصاد کشور را در نظر بگیریم و از تدوین بودجۀ غیرواقعی خودداری کنیم» راهکار تدوین بودجۀ واقعی را کنترل هزینههای دولت دانسته و گفت: «دولت باید بتواند هزینهها را کنترل کند. متأسفانه طی سالهای اخیر هزینههای جاری دولت بهشدت افزایش یافته است که قطعاً برای دولت کسری بودجه در پی خواهد داشت.»
وی تأکید کرد: «دولت باید وابستگیاش به درآمد نفتی را کاهش دهد. طبق سیاستهای اقتصاد مقاومتی باید وابستگی بودجۀ جاری به درآمدهای نفتی صفر شود؛ زیرا نوسانات قیمت نفت در پی تنشهای سیاسی و اقتصادی موجب غیرواقعی شدن درآمدهای بودجه میشود.»
نایبرئیس کمیسیون برنامهوبودجه درآمدهای واقعی مثل مالیاتها را نقطۀ اتکاء واقعی بودجه خواند و گفت: «باید پایههای مالیاتی را گسترش داد، سامانۀ صندوق مکانیزه فروش پایۀ خوبی برای اجرای قانون مالیات بر ارزشافزوده خواهد شد.»
قوامی درآمدهای غیرواقعی بودجه را ناشی از تخمینهای نادرست و شرایطی که به اقتصاد تحمیل میشود دانست و گفت: «بهعنوانمثال پیشبینی میکنیم که فلان مقدار واگذاری در اقتصاد کشور انجام میشود اما بهدلیل تغییر قیمتها واگذاریها انجام نمیشود. تلاش میشود که درآمدهای غیرواقعی از بودجۀ ۹۸ حذف شود.»
جدول شمارۀ یک - اختصاص برخی از پرداختها به منابع غیرواقعی در بودجه (ارقام به میلیارد ریال)
سال |
تعداد ردیفهای درآمدی فاقد وصولی |
جمع مبلغ پیشبینی |
عملکرد |
۱۳۹۰ |
۸ |
۱۵۲.۹۵۶ |
۰ |
۱۳۹۱ |
۱۱ |
۱۶.۰۹۳ |
۰ |
۱۳۹۲ |
۲۳ |
۲۲۲.۱۵۶ |
۰ |
۱۳۹۳ |
۱۳ |
۵۲.۴۴۰ |
۰ |
۱۳۹۴ |
۲۴ |
۷۹.۴۲۵ |
۰ |
۱۳۹۵ |
۱۷ |
۲۷۶.۶۶۸ |
۰ |
۱۳۹۶ |
۳۲ |
۲۱۲.۶۲۸ |
۰ |
جدول شمارۀ ۲ - منابع عمومی که علیرغم پیشبینی در قانون بودجه فاقد وصولی بودهاند
ردیف |
عنوان |
۱۳۹۳ |
۱۳۹۴ |
۱۳۹۵ |
۱۳۹۶ |
||||
پیشبینی |
درصد وصولی |
پیشبینی |
درصد وصولی |
پیشبینی |
درصد وصولی |
پیشبینی |
درصد وصولی |
||
۱۳۰۴۱۷ |
بدهی معوقۀ اپراتورهای مخابراتی |
۵.۰۰۰ |
۰ |
۷.۰۰۰ |
۰ |
۶.۰۰۰ |
۰ |
۷.۰۰۰ |
۰ |
۱۳۰۴۱۹ |
درآمد حاصل از حق انتفاع بهرهبرداری از معادن |
۱۳.۰۰۰ |
۰ |
۱۳.۰۰۰ |
۰ |
۱۲.۰۰۰ |
۰ |
۱۲.۰۰۰ |
۰ |
۱۳۰۴۲۰ |
حق مالکیت دولت در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات |
۲.۰۰۰ |
۰ |
۲.۰۰۰ |
۰ |
۲.۰۰۰ |
۰ |
۲.۰۰۰ |
۰ |
۱۳۰۴۲۳ |
درآمد حاصل از واگذاری استخراج و فروش معادن |
۲.۰۰۰ |
۰ |
۲.۰۰۰ |
۰ |
۲.۰۰۰ |
۰ |
۲.۰۰۰ |
۰ |
۱۶۰۱۵۳ |
درآمد حاصل از افزایش ۲۰ درصد نفت گاز |
- |
- |
۱۳.۵۰۰ |
۰ |
۱۱.۵۴۰ |
۰ |
۱۴.۵۹۳ |
۰ |
۲۱۰۲۰۹ |
فروش پادگانها به شهرداریها |
۵۰۰ |
۰ |
۵۰۰ |
۰ |
۲۵۰ |
۰ |
۲۵۰ |
۰ |
۲۱۰۲۱۳ |
درآمد حاصل از فروش مجتمعهای دستگاههای اجرایی |
۹۰۰ |
۰ |
۹۰۰ |
۰ |
۹۰۰ |
۰ |
۹۰۰ |
۰ |
۲۱۰۲۱۴ |
درآمد حاصل از فروش زندانهای قدیمی |
۱.۰۰۰ |
۰ |
۱.۰۰۰ |
۰ |
۱.۰۰۰ |
۰ |
۶۰۰ |
۰ |
۲۱۰۳۰۰ |
واگذاری طرحهای تملک داراییهای سرمایه |
۱۰.۰۰۰ |
۰ |
۱۰.۰۰۰ |
۰ |
۳۰.۰۰۰ |
۰ |
۳۵.۰۰۰ |
۰ |
۳۱۰۴۰۳ |
دریافت وام داخلی دولت از شرکتهای آب و برق |
۸۴۵ |
۰ |
۸۰۰ |
۰ |
۸۰۰ |
۰ |
۶۴۰ |
۰ |