ماهنامه نماینده/ مجید فراهانی «عضو جوان شورای شهر تهران» است، او اولین دبیرکل حزب اصلاح‌طلب ندای ایرانیان بود و در ایام انتخابات مجلس دهم و شورای شهر در ترکیب شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان حضور داشت. البته پس از برگزاری کنگرۀ حزب متبوعش، فراهانی رئیس شورای مرکزی و صادق خرازی دبیرکل حزب شد.
با او تلفنی پیرامون محتوای گفت‌وگو صحبت کردیم و فراهانی ما را برای گفت‌وگو به خیابان بهشت (شورای شهر) دعوت کرد. او سر فرصت به پرسش‌ها پاسخ داد و پس از پایان گفت‌وگو ما را تا کنار آسانسور شورا بدرقه کرد.
آنچه می‌خوانید گفت‌وگو با این عضو شورای شهر تهران است:
* به‌عنوان عضو شورا، عملکرد یک‌سالۀ شورای پنجم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شورای پنجم در حقیقت بر اساس نارضایتی که مردم از روند 14 سالۀ گذشتۀ مدیریت شهری داشتند بر سر کار آمد. در حقیقت مردم از مسیری که در طول شورای دوم، سوم و چهارم می‌گذشت ناراضی بودند به همین جهت شورای پنجم بعد از این مراحل سر کار آمد. مهم‌ترین مطالبات مردم از وضعیت شهر تهران مشخص و روشن است. بر اساس آنچه مردم از وضعیت مدیریت شهری می‌خواهند به ترتیب اولویت، بحث رفع مهم‌ترین مشکلات شهری مثل آلودگی، ترافیک، مبارزه با فساد ساختاریافتۀ نظام مدیریت شهری، کم کردن فاصلۀ شمال و جنوب در شهر تهران و توزیع متوازن بودجه در شمال و جنوب است.
مهم‌ترین چالشی که امروز در حوزۀ ترافیک با آن روبرو هستیم، این است که اساساً استفاده از خودروی شخصی در تهران بسیار سهل و آسان است و با هزینه‌های خیلی کم این کار امکان‌پذیر است، از آن‌طرف سیستم حمل‌ونقل عمومی کم است، به همین دلیل الآن کسی که خودرو دارد به‌راحتی با خودرواش به داخل خیابان آمده و از آن استفاده می‌کند؛ بنابراین ریشۀ اصلی کار، توسعۀ حمل‌ونقل عمومی است؛ در این راستا، می‌توانیم حمل‌ونقل عمومی را به نحوی توسعه دهیم که هر شهروند تهرانی به فاصلۀ 500 متری محل زندگی خود به یکی از اجزاء حمل‌ونقل عمومی همچون اتوبوس، مترو و ... دسترسی داشته باشد، یا اگر نمی‌توانند به حمل‌ونقل عمومی دسترسی داشته باشند به دوچرخه دسترسی داشته باشد.
در این زمینه تلاش‌های زیادی در شورا شد. 2 هزار میلیارد تومان بابت توسعه خط 6 و 7 اوراق مشارکت پیش‌بینی کردیم که خوشبختانه 700 میلیارد تأمین شد؛ علی‌رغم اینکه بانک شهر دیگر برای توسعۀ مترو حمایت نمی‌کند اما خوشبختانه این 700 میلیارد کمک خوبی برای توسعۀ خط 6 و 7 است. خبر خوش دیگری دریافت شد مبنی بر اینکه 1300 میلیارد هم در حال پیگیری است و به‌زودی قطعی می‌شود.
اگر 2 هزار میلیارد قطعی شود می‌توانیم دو خط به خطوط پنج‌گانه اضافه کنیم، همچنین برای توسعۀ اتوبوس 2 هزار اتوبوس سفارش داده شده است، برای توسعۀ دوچرخه ایستگاه‌های دوچرخه فعال شده است. این راه از سوی شورای شهر دنبال می‌شود و امیدواریم با توسعۀ حمل‌ونقل عمومی در گام بعدی بتوانیم برای خودروها محدودیت قائل شویم.
یکی دیگر از مهم‌ترین اقداماتی که شورای پنجم انجام داد، بحث مبارزه با فساد در مدیریت شهری بود، ریشۀ کار را «شفافیت» می‌دانیم؛ ازاین‌رو شورای پنجم تصمیم گرفت که هر آنچه در شهرداری تهران اتفاق می‌افتد باید به اطلاع مردم برسد.
تمامی قراردادهایی که در شهرداری تهران در مناطق بیست‌ودوگانه با شرکت‌ها بسته می‌شود باید در سامانۀ shafaf.tehran.ir منتشر شود؛ به همین جهت اتفاقی در شهرداری تهران نمی‌افتد مگر آنکه مردم و رسانه‌ها از آن باخبر باشند. شفافیت را بخش عمده‌ای از مبارزه با فساد می‌دانیم، فساد پشت درهای بسته اتفاق می‌افتد، تخلف تعریفش چیست؟ پنهان‌کاری است.
خوشبختانه آمار نارضایتی‌ها از دو سامانۀ 137 و 188 که دریافت کرده‌ایم کاهش پیدا کرده، نه اینکه ما کار شاقی انجام دادیم، بلکه همین اعمال شفافیت، فساد را کم می‌کند.
مطالبه بعدی، کم کردن فاصلۀ شمال تا جنوب است. بنده وقتی مسئولیت کمیتۀ بودجه و نظارت را داشتم با ارزیابی‌ای که صورت گرفت دیدم بودجۀ منطقه یک، 2 ونیم برابر بودجۀ منطقه 19 بود. چرا باید بودجه‌اش دو و نیم برابر باشد؟ استدلال این بود که مناطق 1،2،3،4،5 به‌اضافۀ منطقه 22، 70 درصد بودجۀ کل شهر تهران را تأمین می‌کنند، خود منطقۀ یک به‌تنهایی بخش بزرگی از بودجه را تأمین می‌کند و چون آنها درصد بیشتری از تأمین بودجه را بر عهده دارند همۀ پروژه‌های زیربنایی شهری یا در منطقه 22 یا منطقه یک است؛ بنابراین شما پروژۀ بزرگی در مناطق جنوبی نمی‌بینید و عملاً فاصلۀ تاریخی بین مناطق جنوب و شمال اتفاق افتاده است. چرا باید در منطقۀ 19 هم‌چنان کوره‌پزخانه داشته باشیم؟ منطقۀ 15 محل حضور معتادان متجاهر در تهران شده است؛ براین اساس باید به‌گونه‌ای عمل کرد تا در یک بازۀ زمانی فاصله‌ای بین شمال و جنوب نباشد. ما در شورای پنجم و کمیتۀ بودجه کار را شروع کردیم و ادامه هم می‌دهیم، نه‌فقط به دلیل اینکه خودم بچۀ جنوب شهر هستم، بلکه به‌دلیل توسعۀ شهری و شعارهای انقلابی که داریم. این وضعیت تبعیض‌آمیزی که بعد از گذشت چهل سال از انقلاب داریم به‌هیچ‌عنوان شایسته و زیبندۀ نظام اسلامی نیست.
* با توجه به اقداماتی که شما برشمردید چرا هنوز مطالبات و دغدغه‌های اصلی پایتخت‌نشینان محقق نشده، یعنی با «شفافیت» مشکلات و دغدغه‌های مردم حل می شود؟
حتماً توقعات و مطالبات مردم، بیش از این‌هاست که تا حالا انجام شده، خصوصاً اینکه وضعیت شهر تهران جدا از کل کشور نیست. وضعیت اقتصادی که در کل کشور حاکم است تأثیرات مهم خود را در شهر تهران نشان می‌دهد.
البته در شهر هم اتفاقاتی صورت گرفته بود که نیک نبود، اینکه ما مسیر شهر را به سمت شهر فروشی بردیم و در زمان‌های طولانی شهرداری تهران با شهر فروشی و فروش تراکم اداره شد. مگر چقدر شما زمین و هوا دارید، چرا باید با فروش عرصه و اعیان شهر، شهر را اداره کنید؟! مثل کسی که بخواهد از فروش خونش خود را اداره کند.تا چه زمانی می‌توان این کار را کرد؟ متأسفانه بخش عمده‌ای از منابع زمینی شهر فروخته شده، تراکم شهر پیش‌فروش شده، وقتی اقتصاد شهر وابسته به تراکم و صدور پروانۀ ساختمانی و شهر فروشی می‌شود در زمان رکود، فعالیت‌های ساختمانی به‌واسطۀ شرایط اقتصادی کشور یک‌دفعه حجم عمده‌ای از درآمدها کم می‌شود؛ اما شورای شهر پنجم سال قبل ترمز فروش شهر را کشید، وقتی کارگزاری‌ها محل فساد شد، آنها را منحل کرد.
از سوی دیگر باید گفت، چرا وضعیت آلودگی هوا این‌گونه است؟ چرا باغات شمال تهران همه از بین رفته؟ چرا باغات کن از بین رفته؟ این همه ساختمان‌سازی برای چه انجام شده؟ متوقف کردن این کار تصمیم سختی است؛ شورای پنجم می‌آید و این کار را متوقف می‌کند. می‌گوید مصوبۀ برج باغ که از شورای دوم تا چهارم محل کیف پول شهر بوده متوقف شود! دیگر پول‌های کلان به شهرداری نمی‌آید اما از آن طرف باغات حفظ می‌شود، باغ از بین نمی‌رود، تنفس‌گاه شهر از بین نمی‌رود.
*نقدهای صورت گرفته به عملکرد شورا تا به چه اندازه در خروجی شورا تاثیرگذاشت؟
انتظار ما همین است، ما از هرگونه نقد باید استقبال کنیم یعنی هر کس اعم از مردم و رسانه‌ها آمدند و نقد کردند باید دست آنها را ببوسیم چون کسی که می‌آید و نقد می‌کند دارد به ما هدیه می‌دهد و اشکالاتمان را به ما می‌گوید. در کشورهای توسعه‌یافته سازمان‌ها بابت نقد پول می‌دهند، یک عده هستند که شغلشان آسیب‌شناسی و ارائۀ نقد است. حال خبرنگار، رسانه یا فردی که می‌آید و نقد می‌کند دارد بدون اینکه پولی بگیرد نقد می‌کند، حالا ممکن است نصفش خوب و نصف دیگر درست نباشد. شما آن نصف خوب را بگیرید. باید از نقدها استقبال کرد اما از آن طرف هم انتظار ما این است که با توجه به شرایط موجود در کنار نقد راهکار عملیاتی نشان دهند.
ما شورایی هستیم که معتقدیم باید با نگاه تخصصی و علمی شهر را اداره کرد در جمع ما نه ورزشکار، نه هنرمند، نه آوازخوان، نه کشتی‌گیر و نه تکواندوکار است؛ اما در این دوره هرکدام از اعضا تخصص لازم را دارند و به‌عبارت‌دیگر، شورا شورای متخصص است البته نمی‌گوییم بهترین کارها را انجام داده‌ایم، حتماً اتفاقات بدی هم برای ما افتاده و نمونه آن انتخاب مجدد شهردار بود، ولی هیچ‌کدام دست ما نبود.
ما تغییرات مدیریتی را در شهر مناسب نمی‌دانیم؛ چون مدیریتی که می‌آید تا بخواهد مسلط به کار شود و انتصابات را انجام دهد و بخواهد برنامه‌ریزی کند یک‌دفعه با تغییرات مواجه می‌شود و این تغییرات بر فعالیت‌ها تأثیر خواهد گذاشت.
* از یک‌سو به تحرکات و فعالیت‌ها و به حضور نیروهای متخصص در شورای تهران اشاره کردید اما از سوی دیگر رئیس شورای تهران جایگاه شورا را تشریفانی می‌خواند، کنار هم قرار دادن این مطالب تناقض ایجاد می‌کند، چون شورایی که این‌گونه فعالیت می‌کند تشریفاتی است، پاسخ شما چیست؟
شوراها سه وظیفه مهم دارند. اول قانون‌گذاری است، قانون خوب بنویسند، دوم انتخاب شهردار است و سوم بدون دخالت در اجرا بر اجرا نظارت کنند. این سه کار مهم را شوراها باید انجام دهند. علی‌رغم تأکیدات قانون اساسی نسبت به شوراها اما متأسفانه هنوز جایگاه شوراها در کشور به‌خوبی شناخته نشده است. در همه‌جای دنیا انجمن شهر و شورای شهر کل شهر را اداره می‌کنند؛ به عبارتی، نظام مدیریت یکپارچه شهری حاکم است. الآن من به جرأت می‌توانم بگویم کمتر از نیمی از اختیارات ادارۀ شهر به شورا ارائه شده است.
هیچ جای دنیا پلیس راهنمایی رانندگی از زیرمجموعۀ شهری خارج نیست؛ بالاخره یکی از ابزارهای مهم شهرداری برای کنترل ترافیک است. شهرداری برای اینکه ترافیک را کنترل کند باید راهنمایی رانندگی را داشته باشد. حتی بودجه آن را هم شهرداری دارد می‌دهد اما اداره آن با شهرداری نیست! یا فرض بگیرید بحث تأمین برق یا توزیع برق تهران، توزیع آب، مخابرات، پست، آموزش‌وپرورش همۀ این فعالیت‌ها در شهر تهران انجام می‌شود و باید به‌صورت یکپارچه، تحت مدیریت یکپارچه باشد تا بتواند با یک نظام یکپارچه کار دنبال شود می‌گویند بیش از 15 دستگاه در شهر تهران متولی آلودگی هوا هستند و فقط شهرداری نیست. بعد وقتی جلسه شورای آلودگی هوا تشکیل می‌شود 15 دستگاه نشسته‌اند دور یک میز و شهرداری هم یک رأی دارد. خُب وضع شهرداری هم همین می‌شود. وقتی بحث تشریفاتی بودن شورا مطرح می‌شود منظور این است. منظور این است که مردم توقع اداره شهر را به‌طور کامل از شورا و شهرداری دارند اما همۀ اختیارات کار بر عهدۀ شورا یا شهرداری نیست. ما یک نظام یکپارچۀ درستی در حوزۀ مدیریت شهری نداریم.
* در یک سالی که گذشت شورای شهر توانست از بعد نظارتی خود به‌خوبی استفاده کند؟ شما تاکنون تذکراتی در صحن شورا به شهردار داده‌اید، آیا شهرداری به این تذکرات پاسخ داده‌اند؟
من تاکنون 25 تذکر خطاب به شهرداری محترم داده‌ام و طبق قانون این تذکرات دو هفته بعد باید پاسخ داده شود. دوسوم این تذکرات تا الآن پاسخ داده شده و کمتر از یک‌سوم آن هست که هنوز پیگیری می‌کنیم و پاسخی داده نشده است؛ اما امیدوار هستم مابقی تذکراتی که پاسخ داده نشده، پاسخ داده شود.
تحقیق و تفحص از ابزارهای دیگر نظارتی است که در این رابطه تحقیق و تفحص از روزنامه همشهری و مجلات آن آمد و امضا کردیم و داریم دنبال می‌کنیم. موضوع دیگر دعوت از اعضای مدیران شهری برای پاسخگویی در کمیسیون‌ها و کمیته‌ها است که انجام شده است. ما 44 جلسۀ کمیته و به همین میزان جلسۀ کمیسیون داشته‌ایم. در هر جلسه‌ای مدیرانی از شهر می‌آمدند و پاسخگو بودند، این‌ها جنبه‌های نظارتی است که اعمال می شود و داریم دنبال می‌کنیم و خوشبختانه می‌توانم بگویم جنبۀ نظارتی اعضای شورا نسبت به شهرداری تهران به حد خوبی رسیده است. اعضا از ابزارهای مختلف نظارتی استفاده می‌کنند.
* نقدی که به شورا وارد می شود این است که شورای پنجم همان ابتدا گزینه‌ای انتخاب کرد که مشخص بود در شهرداری باقی نخواهد ماند، این نقد را قبول دارید؟
*کدام گزینه؟
*محمدعلی نجفی
*چگونه مشخص بود؟
*با توجه به سابقه و حضور او در دولت، نجفی در میراث فرهنگی باقی نماند و به دلیل بیماری استعفا داد، ازآنجاکه فشار فعالیت در شهرداری هم زیاد است مشخص بود نیاز به تحرک بالایی دارد و بهتر بود از سبد شورا نام «نجفی» بیرون نمی‌آمد.
اگر فردی قبلاً استعفا داده بود به معنای این است که از همه‌جا استعفا خواهد داد؟ خود شما (خبرنگار) ممکن است شرایطی ایجاد شود که از همین ماهنامه استعفا دهید. استعفا به معنای این است که تا آخر عمر هر جا می‌روید نمی‌مانید و استعفا می‌دهید؟ نه، این‌طور نیست.آقای نجفی هم یکی از مدیران باسابقۀ انقلاب است. در وزارت آموزش‌وپرورش، سازمان برنامه‌وبودجه و شورای شهر حضور داشت و شهرداری و شورای شهر را می‌شناخت، دولت به او اعتماد داشت.
اینکه فکر می‌کنید ما می‌دانستیم او استعفا می‌دهد و به او رأی دادیم، اشتباه است. روز اول ما تصورمان این بود که ایشان خواهد ماند اما به دلیل (بیماری با هر چیز دیگر) استعفا داد و این اتفاق یعنی استعفای نجفی از روز اول معلوم نبود. یا در مورد آقای افشانی هم اگر قانون شامل شهردار تهران شود، آیا این به معنای این است که شورا کم‌کاری کرده؟ خُب ما کف دستمان را بو نکردیم که چنین لایحه و طرحی نمایندگان خواهند داد و آن‌هم شامل شهردار ما خواهد شد؛ بنابراین این اتفاقات بدشانسی‌هایی است که به سراغ ما می‌آید.
** همان‌طور که اشاره کردید شورا دو شهردار انتخاب کرد، به نظر شما تغییر مدیریت شهری تأثیری در انتخابات آتی شورا برای جریان اصلاح‌طلب نخواهد گذاشت؟
مردم ارزیابی‌شان را در انتها انجام می‌دهند و بالاخره محدودیت‌ها را می‌فهمند. مردم خیلی عاقل‌تر از من و شما هستند، خیلی باهوش هستند و می‌فهمند که این آدم بر اساس چه مسائل و محدودیت‌هایی چه خروجی‌هایی داشته. خروجی‌ها و محدودیت‌ها را مقایسه می‌کنند و اگر ببینند مجموعه‌ای با صداقت آمده به مردم گزارش داده و شفافیت ایجاد کرده خودشان تصمیم مناسب را می‌گیرند.
مردم دنبال چه چیزی هستند؟ مردم به دنبال فضای آرام هستند، به دنبال یک لقمه نان و به دنبال شهری هستند که بتوانند در آن آرامش خیال و آرامش فکری داشته باشند، یک اقتصاد آرام داشته باشد.
مردم به دنبال این هستند که تهران شهری برای زندگی باشد، شهری باشد که بتوانند در آن راحت‌تر زندگی کنند و بتوانند در اداره شهر مشارکت داشته باشند و بتوانند در شهری باشند که بدانند مدیرانشان پاک‌دست هستند و اینکه هر اتفاقی که در شهر اتفاق می‌افتد در جریان آن قرار گیرند. ما فکر می‌کنیم که اگر این فضا صادقانه به مردم گزارش داده شود در مقایسه‌ها تصمیم مناسب را خواهند گرفت.
** در جریان انتخاب شهردار تهران (مرحله دوم) شاهد نقش‌آفرینی برخی احزاب اصلاح‌طلب در انتخاب شهردار بودیم به‌طوری‌که برخی کنشگران سیاسی تأکید کردند نباید احزاب برای شورا دیکته بنویسند، نظر شما دراین‌باره چیست؟
ببینید، مردم به اعضای شورا مسئولیت داده‌اند که این کار را انجام دهند، طبق قانون هم به عهدۀ اعضای شورا گذاشته شده است اما اعضای شورا هرکدام فعالیت سیاسی و اجتماعی دارند و طبیعی است که مشورت می‌گیرند؛ اما می‌توانم شهادت بدهم اعضای شورا تصمیمی که می‌گرفتند بین خدای خودشان و عهدی که با مردم داشتند به شکل کاملاً مستقل دنبال می‌کردند. در حقیقت شورای پنجم مراقبت کرده که تصمیمات شورا مستقل باشد؛ ازاین‌رو نتایجی هم که در انتخاب شهردار گرفته شده فارغ از نظرات حزبی اتفاق افتاده است.
** آیا قبول دارید، اگر کارگزاران پشت اعتماد ملی نمی‌آمد آقای افشانی شهردار نمی‌شد؟
خیر، افراد مختلف تحلیل‌های مختلفی می‌کنند. من نمی‌خواهم بگویم که حزب کارگزاران نشسته با حزب اعتماد ملی جلسه داشته و از آن جلسه، آقای افشانی درآمده است. آقای افشانی شخصیت شناخته‌شده و مدیر قوی و نیروی اجرایی کشور است و به‌هرحال جمع رایزنی‌ها در شورا اجماعش «افشانی» شد.
*شورای پنجم، شورای یکدست است اما در همین شورای یکدست، شاهد فعالیت فراکسیون‌های اعتماد ملی، کارگزاران، اتحاد ملت و مستقلین هستیم، چرا در شورای یکدست فراکسیون‌های مختلف شکل گرفته است؟
همیشه منافع تصمیمات جمعی و خِرد جمعی بیش از تصمیمات فردی است؛ بنابراین هیچ ایرادی نمی‌بینم کسانی که خودشان را نزدیک به حزب اعتماد ملی می‌دانند با هم ارتباطات داشته باشند و به هم مشاوره بدهند یا دوستانی که خودشان را نزدیک به اتحاد ملت می‌بینند با هم ارتباط داشته باشند و با هم مشورت کنند و نظرات جمعی داشته باشند یا همچنین کسانی که خودشان را مستقل می‌دانند. علاوه بر این‌ها ما فراکسیون‌های دیگری داریم. الآن در شورا فراکسیون کارگری داریم، خود بنده هم عضو این فراکسیون هستم. دغدغۀ‌شان بحث معیشت کارگری و زندگی کارگری است یا فراکسیون توسعه ری داریم چراکه بحث ری اهمیت دارد؛ بنابراین تشکیل فراکسیون‌های مختلف در شورا لازمۀ کار است و می‌تواند به قوام و پختگی تصمیمات جمعی کمک کند.
* در دورۀ جدید شاهد تعامل و همکاری نزدیک بین پاستور و بهشت هستیم اما هنوز بدهی‌های شهرداری از ناحیه دولت پرداخت نشده است، چرا؟
هماهنگی‌های خیلی خوبی صورت گرفته است. یکی از مشکلات گذشته این بود که شهرداری با دولت می‌جنگید و دولت با شهرداری اختلاف داشت و این‌ها به ضرر مردم بود، اختلاف در بدنه اجرایی کلاً ضرر است.
اما در این دوره، شاهد حضور شهردار در جلسات هیئت دولت هستیم، حضور شهردار در دولت بسیاری از مشکلات دولت، مشکلات شهرداری با وزارت‌خانه‌ها را توانسته حل کند؛ بنابراین اعتقاد من این است که همه‌جا دوستی بهتر است و دوست کم است و دشمن بسیار. شما همه‌جا با دوستی، رفاقت و همدلی می‌توانید کار را پیش ببرید. چه به لحاظ فردی اگر بخواهید یک نفر، کاری را پیش ببرد باید با او دوست باشید و نزاع و درگیری نمی‌توانید داشته باشید و چه به شکل جمعی، به‌هرحال ما اگر بخواهیم خدمتی در شهر انجام دهیم و کار را پیش ببریم باید هماهنگ باشیم مثل هماهنگی‌ای که با مجلس و دولت داریم.
*با این هماهنگی‌هایی که به آن اشاره کردید، آیا بدهی‌های شهرداری پرداخت شده؟
بخشی از آن پرداخت شده و کمیته‌ای بین شهرداری و دولت تعیین شده که مطالبات را احصا و برای آن برنامه‌ریزی می‌کنیم.