ماهنامه«نماینده»- «محمدحسین فرهنگی» نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو در مجالس هفتم، هشتم، نهم و مجلس دهم بوده و سوابقی مانند نائب‌رئیس و عضو کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس و نائب‌رئیس و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی را در کارنامه خود دارد.
وی در دوره‌های نهم و دهم عضو هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی بوده و اشراف دقیقی به کم‌وکیف قوانین مصوب این دوره‌ها دارد؛ به همین دلیل برای بررسی عملکرد تقنینی نمایندگان در عمر ۲ ساله مجلس دهم با وی به گفت‌وگو نشستیم.
* هر یک از قوانین مصوب مجلس گستره اجرا و شمولیت متفاوتی دارند. مثلاً برخی برای کارمندهاست و برخی برای قشری دیگر؛ از نگاه شما، قوانین مفید، جامع و عالم‌المنفعه‌ای در عمر این مجلس تصویب شده که بتواند تمامی اقشار جامعه را منتفع کند؟
مهم‌ترین قانونی که می‌توان گفت در این دوره مجلس با جامعیت حتی بهتر از موارد مشابه قبلی تصویب شده، قانون برنامه ششم است که در آن ضمن توجه به تمامی بخش‌ها سعی شده احکام روشنی برای بخش‌های مختلف اجرایی و سیاست‌گذاری‌های میان‌مدت دارای کمیت و با قابلیت اجرایی مناسب پیش‌بینی و دیده شود. همان‌طور که همه می‌دانند، این دوره دولت عملاً لایحه برنامه ششم را ارائه نکرد و در نهایت مقرر شد خود مجلس برنامه تصویب کند و مجلس هم این کار را انجام داد. در حال حاضر نگاه‌های متفاوتی نسبت به گذشته در بخش‌های مختلف در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و فناوری و... دیده شد که دولت هم در برخی از آنها وارد شده و کارهایی را انجام داده اما در تمامی بخش‌ها یکسان و هماهنگ ورود نکرده است.
*در این میان مجلس چه اقداماتی را انجام داده است؟
مجلس موضوع را بین کمیسیون‌های مختلف تقسیم کرده و هم‌اکنون در حال پیگیری آنها هستند، جلساتی می‌گذارند و اجرای امور مربوط به محورهای برنامه را دنبال می‌کنند. به‌عنوان مثال در همان لایحه محدود خودش رشد بخش کشاورزی را ۵ درصد اعلام کرد. مجلس این درصد را با وجود مخالفت دولت به ۸ درصد تغییر داد و الان شاهد تغییر نگاه دولت توسط بودجه سال ۹۷ نسبت به بخش کشاورزی بودیم و اگر درست مدیریت شود می‌توان در این بخش شاهد تحولات مثبتی در حوزه‌های مختلف مثل آب و خاک مثل زراعی و باغی و مسائل متنوع بخش کشاورزی بود و حتی در بخش دامپروری هم تصمیمات خوبی اتخاذ شده، به همین دلیل عرض می‌کنم که در صنعت، معدن، محیط‌زیست و در حوزه مهم گردشگری شاهد سیاست‌گذاری‌های درستی در قانون برنامه ششم توسعه هستیم.
* به‌نظر شما نماینده‌های مجلس دهم شاخص‌های مد نظر رهبری برای تصویب قوانین را رعایت می‌کنند؟ (باکیفیت، متقن، همه‌جانبه‌نگر، واضح، غیر متعارض، ضد فساد، منطبق بر مصالح ملی، مدون با کمک بدنه کارشناسی، غیر مغایر با اسناد بالادستی)
بعضی اوقات رعایت و اوقاتی دیگر نمی‌شود و طبیعتاً نمایندگان مجلس با توجه به دیدگاه‌های سیاسی و تجارب شخصی و فردی خودشان در صحنه‌هایی ورود می‌کنند که بعضاً دارای جامعیت است یا دارای جامعیت نیست.
* ابتدای مجلس دهم در راستای تنقیح گام‌هایی برداشته شد، اما گویا این روند متوقف شده است. ۲ سؤال اینجا مطرح می شود؛ اول اینکه شما اطلاع دارید برای تنقیح قوانین چه فعالیت‌هایی در حال اجراست؟ دوم اینکه آیا برای تصویب قوانین جدید قواعد تنقیح قوانین رعایت می‌شود؟ (مثلاً قوانین متناقض صراحتاً لغو می شود)
در این راستا تلاش‌هایی صورت می‌گیرد، تنقیح هم امری نیست که بازنگری‌های متنوع درباره آنها ضرورت داشته باشد، به این معنا که مثلاً اگر قوانین لازمه نقض شود این‌طور نیست که مرتب ما تنقیحی به این معنا داشته باشیم که قوانین گذشته را نقض کند، قوانینی منسوخ هم که قوانین متأخر آنها را نقض کردند آن هم با یک بررسی که در یک بخشی در یک حوزه‌ای می‌شود به آن رسید و بانکِ قوانین کشور را از دست قوانین منسوخ متعدد نجات داد. این کار در این دوره در اوایل انجام شد البته عمده کار را معاونت قوانین انجام داده بود و مجلس هم آنها را در چند مرحله تصویب کرد، اما اینکه هر قانونی در مجلس مطرح می‌شود و متناسب با اصلاح قوانین دیگر به حداقل برسد یا نقض قوانین سریع ذکر شود، امر پسندیده‌ای است که تلاش می‌شود در تصویب قوانین مختلف رعایت شود.
* امروزه برخی از فعال‌های سیاسی و رسانه‌ای معتقدند که مجلس دهم نسبت به دوره‌های پیشین کم‌کار است؛ هم از جهت تعداد مصوبات، هم از بعد اهمیت قوانین و هم از کاهش تعداد طرح‌های ارائه شده توسط نمایندگان. شما این اعتقاد را وارد می‌دانید؟
به‌نظر نمی‌آید چنین اشکالی وجود داشته باشد، ممکن است هر دوره نسبت به دوره‌های قبل خودش ضعف و قوت داشته باشد و این دوره هم از آن قاعده کلی مبری نیست اما هم تعداد انبوهی از قوانین مختلف در این دوره در مجلس در دست رسیدگی است و هم برخی از آنها بسیار مهم‌اند، مثل قانون مدیریت خدمات کشوری یا مالیات بر ارزش افزوده و قانون نظام بانکی؛ لذا اینها بعضاً هنوز به تصویب هم نرسیدند اما در کمیسیون پیگیری می‌شوند مثل قانون تجارت که ابتدا کمیسیون گزارشش را داد و مجلس آن را برای شورای نگهبان فرستاد اما چون آزمایشی تنظیم شده بود، شورا آن را برگرداند و الان در مجلس در دست رسیدگی است که گزارش آن به صحن علنی بیاید و مانند سایر قوانین به تصویب مجلس برسد و به‌صورت آزمایشی بیرون بیاید، لذا نمی‌توان گفت که این دوره کم‌کار بوده و البته می‌توان به‌صورت موردی در مورد تک‌تک مصوبات اظهارنظر کرد، هر دوره‌ای هم از این مسائل مطرح می‌شود و بعضاً نقاط ضعف و قوت وجود دارد.
* امروز طرح‌هایی توسط برخی نماینده‌ها مطرح است و پیگیری می‌شود. (مثلاً طرح مقابله با حقوق‌های نجومی، طرح نحوه برگزاری تجمعات مطرح)، نظر شما در رابطه با این طرح‌ها چیست؟
هر کدام از اینها جنبه‌های مثبت و منفی دارد که در هر مورد جداگانه باید درباره آنها بحث کرد. در مورد حقوق در قانون برنامه تصمیم می‌گرفتیم و هم در مورد همسان‌سازی جهت یکسان کردن حقوق کسانی که در یک سازمان و دستگاه کارهای مشابه انجام می‌دهند اما با عناوین مختلف درباره آنها صحبت می‌شود. تمامی این موارد اشکالاتی است که با وجود تصویب قانون در اجرا، مجریان آن اظهار می‌کنند که امکان اجرای آنها وجود ندارد.
* چه مواردی در دستور کار نماینده‌های مجلس دهم قرار نگرفته که بهتر است در اولویت قرار بگیرد؟
من نظرات شخصی خودم را می‌توانم اظهار کنم. مثلاً در مورد بهیاری‌ها طرحی را ارائه کردیم و کمیسیون مربوط آن را رد کرد، درحالی‌که معتقدیم یکی از تصمیمات ضروری برای کشور تصمیم درباره بهیاری‌هاست که البته در صحن مورد بحث قرار خواهد گرفت یا در مورد فرهنگیان و آموزش وپرورش طرح نسبتاً جامع ارائه شده بود، کمیسیون آن را در صحن رد کرده بود اما مجلس به کلیات آن رأی داد و به‌کندی جزئیات آن بررسی می‌شود یا در خصوص عمران روستایی طرحی در اوایل مجلس با اکثریت آرا فوریتش تصویب شد اما با گذشت حدود ۲ سال هنوز شاهد ارائه گزارش کمیسیون در صحن علنی مجلس نیستیم یا در خصوص شورای حل اختلاف مصوبه‌ای داشتیم، این را در جایی تغییر دادند، شورای حل اختلاف که مثلاً یک سوم کل پرونده حوزه قضائی را رسیدگی می‌کند و از این تعداد هم بیش از ۹۵ درصد هم به سازش ختم شده که اگر اینها مسیر عادی قضائی را طی می‌کرد، شاید درصد قابل توجهی به تعداد زندانیان ما اضافه می‌شد و ناهنجاری‌های خود را به‌دنبال داشت، با این حال شاهد آن هستیم که مجلس نتوانسته حداقل‌های حقوق و دستمزد فعالان این بخش را که خدمتی به این درخشندگی و به این وسعت را در کشور ارائه کردند، نهایی کند و به نتیجه برساند.
در حوزه‌های اقتصادی هم با اینکه تلاش‌های خوبی صورت گرفته اما شاهد آن هستیم که به علت مشکلاتی که در دولت وجود دارد ما در حوزه‌هایی مثل ارز، سکه و نظایر آن توفیقات چندانی نداریم. در خروج از رکود مجلس نتوانسته تا این لحظه تصمیم روشنی بگیرد و الا آخر.
* در ماجرای پالرمو دلایلی از جمله غلط‌های تاریخی و اشتباه در ترجمه مطرح شد، برای اینکه با این کار مواجه نشویم باید چه سازوکاری برای تطبیق متن اصلی موافقت‌نامه‌ها با ترجمه ارائه شده توسط دولت پیش‌بینی کرد؟
قاعدتاً مرکز پژوهش‌های مجلس این مسئولیت را برعهده دارد که دقت‌های لازم را در این قبیل موارد به عمل بیاورد و اطلاعات به‌روز، دقیق و روشن را به مجلس ارائه کند.
* نظرتان در مورد میزان پیگیری‌های مجلس دهمی‌ها برای اجرای قوانین مصوب‌شان چیست؟ آیا مصوبه مهمی که دولت اجرا نکرده باشد و مجلس پیگیری نکند هم به‌خاطر دارید؟
مهم‌ترین آن بخش‌هایی از قانون برنامه ششم است یا در تدوین آئین‌نامه‌ها و قوانین مختلف از جمله قوانین بودجه سرعت مورد نیاز را شاهد نیستیم که تکالیف قانونی را دولت تنظیم کند بعضاً در اجرای مصوبات سلیقه‌ای عمل می‌شود، هیئت تطبیق مصوبات هم در مجلس مستقر است تا مصوباتی از دولت را با قوانین تطبیق دهد شاهد ایرادهای جدی در این تصمیمات هستیم، با این حال به‌نظر می‌رسد که دولت، برای پیگیری قوانین اجرایی، دولت سرحالی نیست.
* نقش فراکسیون‌های سیاسی در تصویب قوانین چطور می‌بینید؟ آیا پیگیری تصویب قانون خاصی توسط یکی از فراکسیون‌ها را در ذهن دارید؟
بی‌تأثیر نیست، بالاخره فراکسیون‌ها تشکیلاتی عمل می‌کنند و بعضاً دیدگاه‌های فراکسیونی خودشان را اولویت قرار می‌دهند، به این نحو در برخی از موضوعات تصمیمات خود را دخیل می‌کنند.
مجلس عمدتاً به نظرات کارشناسی اهمیت می‌دهد، مواردی که فراکسیون‌های سیاسی بتوانند در آنجا تصمیم بگیرند، محدود است. ما در برخی از موارد شاهد آن هستیم که بخشی از یک فراکسیون با بخشی از یک فراکسیون دیگر با یک موضوع کارشناسی کاملاً متحد و جدی عمل می‌کنند.
* اساساً فراکسیون‌ها اعم از سیاسی و غیر سیاسی چه نقشی می‌توانند در تسهیل روند تسریع قوانین یا پیشنهاد طرح ایفا کنند؟
مجلس عمدتاً به نظرات کارشناسی اهمیت می‌دهد، مواردی که فراکسیون‌های سیاسی بتوانند در آنجا تصمیم بگیرند، محدود است. ما در برخی از موارد شاهد آن هستیم که بخشی از یک فراکسیون با بخشی از یک فراکسیون دیگر با یک موضوع کارشناسی کاملاً متحد و جدی عمل می‌کنند.