ماهنامه «نماینده» - اقتصاد مقاومتی در سند برنامه ششم توسعه غائب است، البته این غیبت دامنه‌دار است و تا پیش از این هم بی‌التافتی نسبت به مقاوم کردن اقتصاد در سند توسعه ششم قابل حدس بود اما عدم اجرای این مسئله سؤال‌های بسیاری را در اذهان صاحب‌نظران به‌وجود آورده است. برای پاسخ به این پرسش‌ها سراغ «ابراهیم رزاقی»، اقتصاددان، پژوهش‌گر و مدرس دانشگاه رفته‌ایم.

*عده‌ای معتقدند که غائب بزرگ برنامه ششم توسعه، اقتصاد مقاومتی است در مجموع، این کم ‌توجهی دولت نسبت به اقتصاد از کجا ناشی می‌شود؟

به اعتقاد بنده اتفاقاً دولت از یک‌سو به اقتصاد خیلی توجه می‌کند برای اینکه می‌بینید این دولت واردات را با دلار ارزان انجام داده و همه جا در برابر تولیدکنندگان داخلی یک تنه ایستاده است. اینها خط سرمایه‌داری لیبرال غیر تولیدی در اقتصاد را به‌کار گرفته‌اند. البته این امر از دولت اصلاحات آغاز شد اما در دولت یازدهم و دولت فعلی این روند شدیدتر دنبال شده است. یکی از دلایلش هم این است که درحال حاضر قیمت دلار حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان است اما به نرخ ۳ تا ۴ هزار تومان داده می‌شود.

چندی پیش یکی از تولیدکنندگان عنوان کرد ۵ تا ۶ برابر سودی که تولید در داخل دارد، مربوط به واردات قطعات و مونتاژ است و این را دولت هم می‌داند، بنابراین نوع خاصی از اقتصاد مورد توجه دولتمردان است که هیچ ربطی به قانون اساسی و اقتصاد مقاومتی ندارد و حتی هیچ ارتباطی با اشتغال هم ندارد و به‌هیچ‌وجه ابزارهایی که تمام دولت‌ها به‌کار می‌گیرند را مدنظر قرار نمی‌دهند. حتی آمریکایی‌ها که به ما می‌گویند دولت در اقتصاد دخالت نکند وقتی کالایی از خارج وارد می‌شود که تولیدات آمریکایی را به خطر می‌اندازد، تعرفه‌های بالا می‌گیرند تا وارد نشود. مثل فولاد چین؛ یا حتی زعفران ایران وقتی به آنجا می‌رود چون ارزان‌تر است، برای اینکه از زعفران خود حمایت کنند، مالیات‌ها و ورودی‌های سنگین می‌گیرند اما ما هیچ کدام از این کارها را انجام نمی‌دهیم. آنها از فعالیت‌هایی که سودش بالاتر از تولید است، مالیات می‌گیرند که این کار را هم ما انجام نمی‌دهیم. ما اقتصادی را مورد توجه قرار دادیم که تکیه‌اش روی نفت و مواد خام پتروشیمی است. اینها را استخراج کرده و صادر می‌کنند که اسم این کار قطعاً تولید نیست، استخراج است. در چنین شرایطی تمامی تولیدکنندگان داخلی چه کشاورزان چه صنعت‌گران یا باید به خط مونتاژ ورود پیدا کنند یا ورشکسته شوند که ثمره این اقدامات فقر و بیکاری است. در چنین اوضاع و احوالی معلوم است که اقتصاد مقاومتی در برنامه ششم مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

*برنامه دولت برای معیشت و اشتغال را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این بی‌برنامگی در این بخش‌ها متفاوت بوده است؟

وضعیت به همان نابسامانی دیگر بخش‌هاست. گفته می‌شود از بین ۶۶ میلیون ایرانی از سن ۱۰ سال به بالا که در سنین کار هستند، تنها ۲۲ میلیون کار می‌کنند که این به‌معنای بیکاری شدید است. طی ۲۹ سال اخیر حدود ۱۵۰۰ میلیارد دلار کالا و خدمات واردات داشتیم. زمان دولت حسن روحانی ۲۶۰ میلیارد دلار کالا و خدمات وارد کرده‌ایم. اگر با یک نگاه دیگر واردات انجام می‌دادیم با آن ۱۵۰۰ میلیارد دلار می‌توانستیم ۱۵۰ میلیون شغل ایجاد کنیم. اگر با دید اقتصاد مقاومتی در زمان روحانی عمل می‌کردیم باید ۲۵ میلیون شغل به‌وجود می‌آوردیم اما در این ۲۹ سال ۱۱ میلیون شغل ایجاد کرده‌ایم و نصف این مشاغل هم دلالی هست و این نشان می‌دهد فاجعه‌ای که برای اقتصاد ایران پیش آمده تا حدود زیادی عمدی است. هرچند در توجیه این امر از تحریم‌ها سخن می‌گویند حال آنکه اتفاقاً اگر در برابر تحریم مقاومت صورت گرفته و به تولید داخلی بها داده شود، می‌توانیم بسیار پیشرفت کنیم.  

چرا باید نفت خام و پتروشیمی بفروشیم درحالی‌که می‌توانیم در شرایط تحریم تمام اینها را به کالاهای نهایی تبدیل کنیم. یعنی تحریم می‌تواند با یک نگاه عمیق اسباب مقاومت و ایستادگی باشد نه وادادگی. تحریم یک وسیله است برای دولتمردانی که نمی‌خواهند مقاومت کنند و در برابر خارجی‌ها تسلیم هستند، اما بهانه می‌آورند تحریم باعث مشکلات اقتصادی شده درحالی‌که خارجی‌ها در این مسائل نقشی ندارند.

*چرا به‌رغم تأکیدهای مقام معظم رهبری نسبت به اقتصاد مقاومتی بازهم در برنامه ششم شاهد هستیم که این مقوله نادیده گرفته می‌شود؟  

حقیقت این است که برخی مسئولان ما اعتقادی ندارند، وقتی هم اعتقادی نباشد نمی‌توان ردپای اقتصاد مقاوم را در سند توسعه دنبال کرد. متأسفانه برخی از مسئولان ما از عدم اجرای اقتصاد مقاومتی و بی‌توجهی نسبت به آن در برنامه ششم سود می‌برند. این گروه در طول این ۲۸، ۲۹ سال همه جا دست دارند. بنابراین چون جلوی مزایای آنها گرفته می‌شود به اقتصاد مقاومتی بی‌توجه هستند و به همین علت جای این مسئله در برنامه ششم توسعه خالی است. حقیقت این است که برخی مسئولان ما اعتقادی ندارند، وقتی هم اعتقادی نباشد نمی‌توان ردپای اقتصاد مقاوم را در سند توسعه دنبال کرد. متأسفانه برخی از مسئولان ما از عدم اجرای اقتصاد مقاومتی و بی‌توجهی نسبت به آن در برنامه ششم سود می‌برند. این گروه در طول این ۲۸، ۲۹ سال همه جا دست دارند. بنابراین چون جلوی مزایای آنها گرفته می‌شود به اقتصاد مقاومتی بی‌توجه هستند و به همین علت جای این مسئله در برنامه ششم توسعه خالی است. منتها اینها نمی‌خواهند به این مسئله اعتراف کنند به همین علت به شکل‌های مختلف نقش بازی می‌کنند و مدام بر طبل توافق با آمریکا و ورود سرمایه‌های آمریکایی‌ها می‌کوبند درحالی‌که سرمایه خارجی را می‌خواهیم چه کار کنیم وقتی این همه ثروتی که داشته‌ایم را صرف واردات کرده‌ایم. آیا اینها سرمایه نیست؟ آیا خارجی‌ها به دنبال سود رساندن به ما هستند؟ بی‌شک آنها فقط به دنبال فروش کالای خود هستند تا توسعه و پیشرفت اقتصاد ما. وام‌هایی هم که به ما می‌دهند برای خرید کالا از آن کشور است، نه برای اینکه ایران صنعتی شده و کشاورزی‌اش توسعه پیدا کند.

در این میان شاهد هستیم که بسیاری از افراد در بخش‌های مختلف ناآگاهانه از ورود سرمایه‌های خارجی صحبت می‌کنند و اصلاً به قانون اساسی و اندیشه‌های امام راحل و مقام معظم رهبری توجهی ندارند و تنها الگویی که مدنظر دارند، الگوی وادادگی است. اینها از اقتصاد وابسته سود می‌برند.