ماهنامه «نماینده» / تردیدی نیست که یکی از مهم‌ترین عوامل وقوع انقلاب اسلامی و ادامۀ مسیر آن، نقش‌آفرینی مردم بوده و هست. درحال حاضر نیز، بقای جمهوری اسلامی به نقش‌آفرینی مردم وابسته است و اگر امروز شاهد نقش برجستۀ نظام اسلامی در منطقه و جهان هستیم، به‌خاطر حضور و پشتوانۀ مردمی آن است. تاریخ جمهوری اسلامی و رخدادهایی که در ۴ دهۀ اخیر شاهد آن بوده‌ایم، نشان داده که عموم مردم نسبت به خواص و به اصطلاح نخبگان سیاسی نقش مثبت و سازنده‌تری در پیش‌برد آرمان‌ها و اهداف انقلاب و نظام اسلامی داشته‌اند و به‌معنای واقعی، دل در گروه نظام اسلامی دارند.
در چنین شرایطی هویت مسؤولان در جمهوری اسلامی به مردم‌داری و حمایت آنها از مردم است. در این بین البته که مجلس شورای اسلامی به‌عنوان خانۀ ملت حتی بیش از دیگران باید در راستای مطالبات مردمی گام بردارد و انتظار این است که به‌معنای واقعی حامی مردم باشد. از نمایندگان مردم انتظار این است همان‌گونه که از مردم رأی گرفته‌اند و رضایت و اعتماد آنها را برای راهیابی به مجلس جلب کرده‌اند، در زمان مسئولیت هم حامی واقعی مردم باشند و به‌گونه‌ای عمل کنند که مطالبات مردم و منافع ملی کشور مورد توجه و اولویت آنها قرار گیرد.
البته کم نبوده‌اند و نیستند کسانی که در لفظ و حرف دم از مردم می‌زنند و همواره در ظاهر تلاش می‌کنند خود را حامی و طرفدار مردم نشان دهند اما در عمل به‌گونه‌ای رفتار کرده‌اند که بیشترین ضربه به مردم و منافع آنها وارد شده است. مردم‌داری و ادعای حمایت از مردم، ملزوماتی دارد و بدون شک نمی‌توان ادعای حمایت از مردم کرد و در عین حال منویات بیگانگان را پیش برد و به تیتر اول رسانه‌های ضد کشور و ضد انقلاب تبدیل شد. نمی‌شود دم از مردم زد و آشکارا علیه منافع ملی کشور موضع و منافع ملی را به بازی گرفت.
*نمایندۀ مردم نه نمایندۀ احزاب و جریان‌ها
یکی از ملزومات اصلی نمایندۀ مردم و پی‌گیر مطالبات مردم بودن این است که نمایندۀ مجلس به‌معنای واقعی، نمایندۀ مردم باشد و وامدار احزاب و گروه‌های سیاسی نباشد. نماینده‌ای که وامدار جریان‌های سیاسی نباشد، دیگر بیم این ندارد که احزاب، اشخاص و گروه‌های سیاسی از او چه انتظاری دارند، بلکه به این فکر می‌کند که مردم از او چه انتظاری دارند و سعی می‌کند به‌جای برآورده کردن خواسته‌ها و منافع گروه‌های سیاسی، مطالبات به‌حق مردم را برآورده کند.
ساده زیستی
ساده زیستی یکی از اصلی‌ترین مقوله‌های یک مسؤول واقعی است. این خصیصه به این جهت اهمیت فراوان دارد چون تجربه نشان داده کسانی که رویۀ اشرافی‌گری داشته‌اند، هیچ‌گاه درد مردم را نفهمیده‌اند و به‌عبارتی اصلاً نخواسته‌اند که بفهمند. ساده زیستی مسؤولین و نمایندگان بارها مورد تأکید حضرت امام(ره) و رهبر معظم انقلاب قرار گفته است.
به‌عنوان نمونه حضرت امام(ره) در این رابطه می‌فرمایند: «آن روزی که دولت ما توجه به کاخ پیدا کرد، آن روز است که باید ما فاتحه دولت و ملت را بخوانیم. آن روزی که رئیس‌جمهور ما خدای نخواسته، از آن خوی کوخ‌نشینی بیرون برود و به کاخ‌نشینی توجه بکند، آن روز است که انحطاط برای خود و برای کسانی که با او تماس دارند پیدا می‌شود. آن روزی که مجلسیان خوی کاخ‌نشینی پیدا کنند خدای نخواسته و از این خوی ارزنده کوخ‌نشینی بیرون بروند، آن روز است که ما برای این کشور باید فاتحه بخوانیم. ما در طول مشروطیت از این کاخ‌نشین‌ها خیلی صدمه خوردیم. مجلس‌های ما مملو از کاخ‌نشین بود و در بینشان معدودی بودند که از آن کوخ‌نشین‌ها بودند و همین معدودی که از کوخ‌نشین‌ها بودند از خیلی از انحرافات جلو می‌گرفتند و سعی می‌کردند برای جلوگیری. آن روزی که توجه اهل علم به دنیا شد و توجه به این شد که خانه داشته باشم چطور و زرق و برق دنیا خدای نخواسته در آنها تأثیر بکند، آن روز است که باید ما فاتحه اسلام را بخوانیم.» (صحیفۀ امام، ج۱۷، ص ۳۷۷)
همچنین رهبر انقلاب در این رابطه می‌فرمایند: «یک وقت هست که ما در زندگی شخصی خود مثلاً حرکت اشراف گونه‌ای داریم بین خودمان و خدا؛ که اگر حرام باشد، حرام است؛ اگر مکروه باشد، مکروه است؛ اگر مباح باشد، مباح است؛ اما یک وقت هست که ما جلوی چشم مردم یک مانور اشرافی‌گری می‌دهیم؛ این دیگر مباح و مکروه ندارد؛ همه‌اش حرام است؛ به خاطر اینکه تعلیم دهندۀ اشرافی‌گری است به: اولاً زیردست‌های خودمان، ثانیاً آحاد مردم به این کار تشویق می‌شوند. ما نباید مردم را به این کار تشویق کنیم. ممکن است در داخل جامعه کسانی پولدار باشند و ریخت‌وپاش کنند -البته این کار بدی است، ولی به خودشان مربوط است- اما ریخت‌وپاش ما اولاً از جیبمان نیست، از بیت‌المال است؛ ثانیاً ریخت‌وپاش ما مشوق ریخت‌وپاش دیگران است. واقعاً «النّاس علی دین ملوکهم»؛ ملوک در اینجا به معنای پادشاهان نیست که بگوییم ما پادشاه نداریم؛ نه، ملوک شماها هستید؛ النّاس علی دین ماها.» (بیانات در جمع هیئت دولت (۰۸/۰۶/۱۳۹۴)
تجربیات متفاوت مجلس در دوره‌های مختلف
مجلس شواری اسلامی در ۴ دهۀ اخیر تحولات مختلفی را پشت سر گذاشته است و در برهه‌های گوناگون شاهد عملکردهای متفاوتی از نمایندگان مجلس بوده‌ایم. مجلس شورای اسلامی در دوره‌های گوناگون چهره‌های مختلفی را تجربه کرده است؛ به‌طوری که هم کسانی بوده‌اند که به‌معنای واقعی در راستای منافع ملی و مطالبات مردمی گام برمی‌داشتند و بیش از هر چیز، انجام وظایف نمایندگی مردم برای آنها موضوعیت داشته و هم افرادی بوده و هستند که نه تنها مطالبات مردم برای آنها موضوعیت نداشته بلکه کاملاً در تضاد با آرمان‌های مردم و کشور گام برداشته‌اند.
همچنان که ما مجلسی داشتیم که با رصد انحراف‌های رئیس‌جمهور وقت با شجاعت او را از ریاست‌جمهوری عزل کرد؛ زمانی هم ما مجلسی در کشور داشتیم که در طول ۴ سالۀ عمرش آشکارا در اختیار دشمنان این کشور بود و هزینه‌های زیادی بر کشور تحمیل کرد. همان مجلسی که نمایندگان آن از تریبون مجلس علیه منافع ملی کشور موضع گرفتند و کشور را به فریب دنیا در زمینۀ هسته‌ای متهم کردند.
در طول ۴ دهۀ اخیر، عملکرد مجلس ششم بارزترین نمونه‌ای است که فاصلۀ ژرف نمایندگان مجلس با مطالبات مردمی را نشان دهد. مجلسی که کمتر صبغۀ مردمی داشت و بیشتر به دنبال برآورده کردن منافع حزبی و سیاسی بود که نه تنها ارتباطی با مطالبات مردمی نداشت بلکه در تقابل آشکار با منافع ملی بود.
نمایندۀ مردم حامی نجومی بگیران نیست
در شرایطی که سیدحسن مدرس و عملکرد وی در زمان نمایندگی‌اش، نمادی از یک نمایندۀ واقعی است؛ این روزها عملکرد نمایندگان مجلس در کشور ما فاصلۀ زیادی با مجلس در شأن مردم و مجلسی که در رأس امور باشد، دارد. آنچه از عملکرد مجلس در سال‌های اخیر دیده‌ایم، فاصله داشتن با مطالبات مردم است.
مجلسی که به‌معنای واقعی نمایندۀ مردم باشد، نمی‌تواند در قبال چپاول بیت‌المال توسط عده‌ای از مدیران دولتی بی‌تفاوت باشد و یقیناً در قبال حقوق‌های نجومی واکنش نشان می‌دهد. اما آنجا که نماینده‌ای خانۀ ملت را با خانۀ پدرش اشتباه بگیرد و از تریبون مجلس به دفاع از مدیران نجومی بگیر دولت بپردازد، نشان می‌دهد که این مجلس دیگر خانۀ ملت نیست.
نمایندگان مردم باید پاسدار عزت ایرانیان باشند و هر کجا که دیدند عزت ایرانی در حال پایمال شدن است، با اقتدار ورود کنند. اما در این شرایط نمایندگانی که با شوق و ذوقی کودکانه برای سلفی گرفتن با فلان نمایندۀ اروپایی حتی از اینکه به اموال عمومی مجلس هم ضربه وارد کنند، ابایی ندارند، چه تناسبی با مردم و نمایندگی مردم دارند!؟ نماینده‌ای به‌معنای واقعی نمایندۀ مردم است که شرایط اقتصادی کنونی را درک کند و حقیقتاً بفهمد این روزها مردم و به‌ویژه اقشار پایین دست در چه شرایطی قرار دارند و برای دفاع و مطالبۀ حقوق آنها، اقدام کند و از دولت مطالبه کند و در این زمینه ملاحظه‌ای نداشته باشد.
نماینده‌ای به‌معنای واقعی نمایندۀ مردم است که شرایط اقتصادی کنونی را درک کند و حقیقتاً بفهمد این روزها مردم و به‌ویژه اقشار پایین دست در چه شرایطی قرار دارند و برای دفاع و مطالبۀ حقوق آنها، اقدام کند و از دولت مطالبه کند و در این زمینه ملاحظه‌ای نداشته باشد.
اما به نظر می‌رسد نمایندگان امروز بیش از آنکه وکیل ملت باشند، وکیل‌الدوله هستند، چون گرایش‌های سیاسی‌شان و همسویی با دولت مستقر به آنها اجازه نمی‌دهد که برای حقوق عقب افتادۀ کارگران و برای تعطیلی واحدهای تولیدی و برای بیکاری افسارگسیختۀ جوانان و برای وضعیف اسفناک مؤسسه‌های مالی که پول مردم را به یغما برده‌اند و... صادقانه وارد میدان شوند و از حقوق مردم دفاع کنند. اما در عین حال همین نمایندگان برای مسائل دست چندم که هیچ ارتباطی هم با عموم مردم ندارد اما ابزار خوبی برای سیاسی بازی است، دغدغۀ زیادی دارند و جلسات فوق‌العاده و اضطراری هم برگزار می‌کنند!
نقش مردم در انتخاب نمایندگان واقعی
البته تردیدی نیست که در این بین نقش خود مردم هم بسیار قابل اهمیت است. چرا که مردم هستند که نمایندگان را انتخاب می‌کنند. البته که عجیب نیست که افرادی در زمان تبلیغات و در زمان نمایندگی رفتارهایی متفاوت داشته باشند؛ اما در عین حال نوع انتخاب مردم و ملاک‌های آنها در انتخابات قابل اهمیت فراوان است. اگر قرار باشد رأی دادن‌ها براساس وابستگی‌های سیاسی باشد و در مواردی بدون آشنایی و صرفاً به‌خاطر مسائل سیاسی به کسانی رأی دهیم، نمی‌توان بعداً از نمایندگان انتظار مطلوب را داشت.
به نظر می‌رسد یکی از دلایل دیگری که موجب شده تا در سال‌های اخیر به‌ویژه نمایندگان مجلس در شأن نظام اسلامی و نمایندگی مردم عمل نکنند؛ به دلیل این است که «سلبی» رأی دادن مورد توجه قرار گرفته است. در واقع بیش از آنکه انتخاب‌ها براساس شایستگی‌ها و ویژگی‌های ایجابی و اثباتی افراد باشد، به‌خاطر مسائل سیاسی و نارضایتی از برخی کاستی‌هاست و این امر موجب می‌شود که کسانی هم که به تازگی به مجلس راه پیدا می‌کنند نه به‌خاطر لیاقت واقعی بلکه به‌خاطر عدم رضایت از دیگران وارد این عرصه شده باشند.