ماهنامه «نماینده» /   «محمدعلی نجفی» که هم‌اکنون در صندلی مدیریت شهری تکیه زده است؛ هنگامی که از سوی منتخبان اصلاح‌طلب شورای پنجم برای تشریح برنامه‌های خود به ساختمان شیشه‌ای بهشت دعوت شد، پس از تشریح برنامه‌هایش با انتقاد تعدادی از اعضای جدید شورای شهر روبه‌رو گردید. به اعتقاد برخی از اعضای شورا، برنامه «نجفی» جامع ارائه نشد به‌خصوص در زمینه خدمات شهری.
برای تبیین برنامه‌ها و راهکارهایی که شهردار جدید تهران باید انجام دهد سراغ «حسین ایمانی جاجرمی» جامعه‌شناس شهری و رئیس مؤسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران رفتیم و از او پیرامون برنامه‌هایی که محمدعلی نجفی برای شهرداری تهران ارائه کرد، مدیریت یکپارچه شهری، استمرار مدیریت کرباسچی در شهرداری، همکاری و تعامل دولت با شهرداری و پیشنهادهایی که به اعضای جدید شورا و مدیریت شهری دارد، سؤال کردیم. او که به‌عنوان یک جامعه‌شناس برنامه‌های «نجفی» را رصد کرده بود، می‌گوید: «شهردار تهران برنامه‌ای ارائه نکرده بلکه بیانیه‌ای را قرائت نمود.»

***حسین ایمانی جاجرمی «رئیس مؤسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران» در گفت‌وگو با «نماینده»، ضمن اشاره به آغاز کار شورای پنجم شهر تهران و انتخاب محمدعلی نجفی به‌عنوان شهردار تهران، گفت: «به اعتقاد بنده انتخابات شورای شهر مقدار زیادی سیاسی شد و این سیاسی شدن و رقابت‌های سیاسی موجب گردید ما از نگاه کارشناسی، اهداف و برنامه‌ها غفلت کنیم.»
این جامعه‌شناس شهری به جایگاه دولت و تعامل او با مجلس پرداخت و گفت: «بالاخره در مورد دولت و مجلس باید بگویم آنها هم‌دیگر را چک و کنترل می‌کنند اما در مورد شهرداری که با زندگی روزمره مردم سروکار دارد، اینگونه نیست. واقعیت این است هرکس برای شهرداری انتخاب می‌شود باید بگوید می‌خواهد برای طرح جامع و طرح تفصیلی تهران چه کار کند؟؛ این خیلی مهم است بالاخره زندگی مردم دستشان است، باید اعلام کنند می‌خواهند چه اقدامانی انجام دهند.»
ایمانی اضافه کرد: «آیا می‌خواهید در کمیسیون ماده ۵ تغییر کاربری دهید؟، می‌خواهید تراکم فروشی داشته باشید؟ هنوز روشن نشده است ضمن اینکه ما با درآمدهای پایدار شهر هم روبه‌رو هستیم. ازاین‌رو باید بگویند: «سیاست‌های اقتصاد شهری مدیریت شهری چیست؟ دقیقاً می‌خواهند از چه منابعی تأمین درآمد کنند؟ آیا ادامه همان سیاست‌های گذشته است یا یک طرح جدید وجود دارد، اگر وجود دارد آن طرح چیست؟ این موارد و مواردی از این جنس روشن نیست.»
*آینده تهران در ابهام
وی با بیان اینکه ما مقدار زیادی در ابهام نسبت به آینده تهران به سر می‌بریم، اظهار داشت: «درست است مدیران اصلی عوض شدند، گفتمان تا به اندازه‌ای تغییر کرد ولی این مسائل در حوزه سیاسی تعریف می‌شود، در صحنه عمل که وارد می‌شویم آن وقت برنامه‌های عملیاتی دقیق و روشن نیاز است که از طرف کاندیداهای شوراها در انتخابات نیز ارائه نشد.»
رئیس مؤسسه مطالعاتی اجتماعی دانشگاه تهران می‌گوید: «فکر نمی‌کنم آقای نجفی هم فرصتی داشت که بنشیند برنامه تدوین کند ضمن اینکه برنامه شهردار برای مدلی از مدیریت شهری مطرح می‌شود که شهردار از طرف مردم انتخاب می‌شود یعنی مدل شهردار قوی و شورای ضعیف اما مدل مدیریت شهری در کشور ما از نوع شورای قوی و مدیریت شهرداری است.»
ایمانی با اشاره به اینکه در مدل فعلی ایران که شهردار را شورا منصوب می‌کند، شهردار مجری برنامه‌های شوراست، گفت: «بنابراین شورا باید برنامه دهد و شهردار بگوید چگونه می‌خواهد برنامه‌ها را اجرایی کند.» برای نمونه شورا می‌گوید: «من می‌خواهم کیفیت هوای تهران بهتر شود، شهردار توضیح می‌دهد برای اجرای این هدف چه برنامه‌هایی دارد.»
وی با بیان این مطلب «رابطه شهردار و شورا به‌درستی در کشور ما تعریف نشده است»، اظهار داشت: «یا شهرداری ما تابع شورا می‌شود یا به شدت شورا تابع شهرداری می‌شود.»
*سیاست‌گذاری شهر از شورای پنجم ساخته نیست
ایمانی به تشریح یکی از اقدامات اصلی که باید از سوی شورای پنجم تهران صورت گیرد، پرداخت و افزود: «در دوره جدید انتظار می‌رود مسئله سیاست‌گذاری برای شهر از سوی شورا انجام شود اما به اعتقاد بنده این کار از آنها ساخته نیست، چون اعضای جدید فقط در زمان انتخابات در لیست کنار هم قرار گرفتند؛ قبلاً با هم کار نکرده بودند.»
وی تصریح کرد: «ممکن است در ۲هفته افرادی که نقش در بستن فهرست داشتند آنها را کنار هم قرار دادند اما اینکه اعضا بیایند خود را پیدا کنند و شناختی از هم حاصل کنند ۳، ۴ سال می‌گذرد.»
رئیس مؤسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران در این بخش از گفت‌وگوی خود با «نماینده» به اهمیت احزاب اشاره و خاطر نشان کرد: «نکته همین جاست که جای احزاب حرفه‌ای و کارآمد خالی است چرا که از الان نباید برنامه‌ای نگاشته می‌شد بلکه باید از ۳، ۴ سال قبل برنامه‌ها را آماده می‌کردند. ازاین‌رو حزب شکست خورده باید از هم‌اکنون بنشینند و برنامه‌هایشان را برای ۴سال بعد، تنظیم کنند.»
«متأسفانه به هردلیلی شب انتخابات یا یک هفته قبل از انتخابات به فکر فهرست، برنامه و انتخابات هستیم؛ اینگونه نمی‌شود شهر را اداره کرد.»
*نجفی بیانیه داد نه برنامه
ایمانی همچنین با اعلام اینکه برنامه «نجفی» برنامه نیست بلکه بیانیه است، تصریح کرد: «برنامه‌ای که خیلی فوری آماده شود و در آن از کلیات حرف زده شود، بیانیه است. برنامه مبتنی بر مجموعه سیاست‌هاست و آن سیاست‌ها هم مبتنی بر مجموعه اهداف است.»
وی گفت: «ما باید منطقی به برنامه نگاه کنیم، بالاخره یک نسبتی با پله‌های ما قبل و ما بعد خود دارد در صورتی که هم‌اکنون چیزی اصلاً روشن نیست. ما سؤال می‌کنیم «اهداف مدیریت شهری چیست؟» نمی‌دانیم، سؤال می‌کنیم «سیاست‌های مدیریت شهری چیست؟»، نمی‌دانیم.»

 طبق قانون نوسازی شهری، شهردار باید برنامه ۴ ساله برای نوسازی شهر ارائه دهد؛ ازاین‌رو انتظار می‌رود برنامه‌های او از بیانیه خارج شود و در قالب اهداف، سیاست‌ها، برنامه‌ها و پروژه‌ها نگاه دقیق به مدیریت شهری در ۴ سال آینده داشته باشد. این جامعه‌شناس شهری اذعان داشت: «تازه وقتی این دو مقوله را مشخص کردیم سپس می‌توانیم به برنامه برسیم. وقتی که دو مقوله او مشخص نبود پس چگونه برنامه نوشته شده است! به فرض برنامه هم نوشته‌ایم، برنامه باید به پروژه تبدیل شود، پروژه چیست؟ شما می‌بینید چیزی نیست. البته این نکته قابل توجه است که خود شهر برنامه دارد، طرح جامع تهران برنامه شهر برای ۱۰ سال است.»
وی گفت: «مسئله‌ای که ما با آن روبه‌رو هستیم این است که «تکلیف اداره شهرها هنوز روشن نشده است» باید مشخص شود کدام از وظایف در شهر برعهده دولت ملی یا مرکزی و کدام‌یک در اختیار دولت محلی است. متأسفانه هنوز در ایران امر ملی از امر محلی تفکیک نشده است.»
رئیس مؤسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران با بیان اینکه در بعضی امور این تفکیک صورت گرفته است، افزود: «مثلاً ما می‌دانیم جمع‌آوری زباله وظیفه شهرداری است یا اداره گورستان با دولت محلی است و با دولت ملی نیست اما با این حال خیلی از مسائل مشخص نیست.»
*مدیریت یکپارچه شهر، ما را به جایی نمی‌رساند
«مثلاً باید چه کسی مالیات شهری بگیرد؟ تکلیف آن روشن نیست یا مسئله خدمات شهری همچون آب، برق، گاز وظیفه کیست؟ روشن نشده و ابهام دارد؛ مدیریت یکپارچه هم ما را به‌جایی نمی‌رساند.»
ایمانی تصریح می‌کند: «ما باید شجاعت داشته باشیم و صریح و شفاف اظهارنظر کنیم، شفاف بودن یعنی اینکه تکلیف امر ملی از محلی روشن شود تا بدانیم کجا باید دولت ملی وارد شود و کجا باید دولت محلی پاسخگو باشد.»
وی با طرح این پرسش که «در حال حاضر وظیفه آموزش با دولت ملی یا دولت محلی است؟»، گفت: «این دولت محلی است که مدرسه می‌سازد. سیاست‌های آموزش کشور از سوی آموزش‌وپرورش به‌عنوان دولت تببین می‌شود اما ساخت مدرسه و اداره آن جنبه محلی دارد.»
جامعه‌شناس شهری معتقد است: «شهرداری هم‌اکنون واقعاً مسئولیتی ندارد؛ درحالی‌که در همه جای دنیا شهردار نسبت به آموزش و اشتغال باید پاسخگو باشد. مدرسه‌سازی وظیفه شهرداری است.»
* «نجفی» باید برای شهر تهران برنامه ۴ساله ارائه بدهد
وی در پاسخ به این سؤال «اولین اقدام شهردار جدید تهران باید چه باشد و آیا «نجفی» می‌تواند برنامه‌های کلان را به‌درستی انجام دهد؟»، گفت: «به نظر بنده باید در مرحله اول رودربایستی را کنار بگذارند و تکلیف خود را با سابقه عملکرد مدیریت شهری قبل روشن کنند، بگویند آیا آن سیاست‌ها را قبول دارند یا نه؟ اگر می‌خواهند ادامه دهند کدام سیاست‌ها را ادامه می‌دهند؟ و کدام قسمت‌ها را نمی‌خواهند ادامه دهند، تکلیف این موارد هنوز مشخص نیست و در اینجا هم ما با ابهام مواجه هستیم.»
وی خطاب به شهردار تهران، گفت: «او باید برنامه ۴ ساله ارائه دهد، طبق قانون نوسازی شهری، شهردار باید برنامه ۴ ساله برای نوسازی شهر ارائه دهد؛ ازاین‌رو انتظار می‌رود برنامه‌های او از بیانیه خارج شود و در قالب اهداف، سیاست‌ها، برنامه‌ها و پروژه‌ها نگاه دقیق به مدیریت شهری در ۴ سال آینده داشته باشد.»
جامعه‌شناس شهری، مدیریت شهری را روزمره و واکنشی خواند و تصریح کرد: «توجه داشته باشید آلودگی هوا یک مشکل اساسی برای تهران است، نمی‌توانیم بازی کی بود، کی بود من نبودم را ادامه دهیم. هر سال که آلودگی بالا می‌رود، سازمان‌ها با هم بازی می‌کنند.»
«شهرداری به گردن محیط‌زیست می‌اندازد و محیط‌زیست، وزارت صنعت را خطاب قرار می‌دهد در آخر معلوم نمی‌شود چه کسی باید اقدام می‌کرد.»
ایمانی جاجرمی اضافه کرد: «واقعیت این است همه امور شهر به شهرداری برمی‌گردد چه بخواهیم و چه نخواهیم بنابراین باید برنامه شجاعانه‌ای تنظیم شود و کارها و وظایف مشخص شود. باید بدانیم کسی به شهرداری کاری نمی‌دهد پس باید در مدل‌های شراکتی کار کنند یعنی به‌جای مدل اختلافی که الان شاهد آن هستیم باید وارد مدل‌های شراکتی شوند و تقسیم کار کنند.»
*سیاست‌های کرباسچی در شهرداری غلط بود
وی درباره اینکه آیا «نجفی» در شهرداری تهران برنامه‌های کرباسچی را دنبال خواهد کرد؟، گفت: «امیدوارم اینگونه نباشد. بالاخره نزدیکی سیاسی بین آنها وجود دارد و به‌نوعی ما با نسل جدید کارگزاران مواجه هستیم اما واقعیت این است که سیاست‌های آن دوره در دهه ۷۰ که برای تهران اعمال شده بود، سیاست‌های غلطی بود.»
رئیس مؤسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران خطاب به مدیریت جدید شهر تهران، گفت: «باید به صراحت اعلام کنید تغییرات را در کدام حوزه می‌خواهید اعمال کنید، بالاخره مردم به خاطر تغییر به تیم کنونی در شورا رأی دادند و انتظار تغییر دارند، به همین جهت شهردار تهران باید در این راستا مصداقی اعلام موضع کند.»
 در دوره جدید انتظار می‌رود مسئله سیاست‌گذاری برای شهر از سوی شورا انجام شود اما به اعتقاد بنده این کار از آنها ساخته نیست، چون اعضای جدید فقط در زمان انتخابات در لیست کنار هم قرار گرفتند؛ قبلاً با هم کار نکرده بودند. *اعضای شورا باید به طرح جامع و تفصیلی تهران احترام بگذارند
ایمانی در پاسخ به این سؤال «چه پیشنهادی به شورای شهر برای بهبود وضعیت تهران دارید؟» گفت: «در مرحله اول باید تکلیف دولت ملی و دولت محلی مشخص شود چون ما چوب این ناهماهنگی‌ها را قبلاً خورده‌ایم. شهرداری می‌گفت: «به ما اعتبار نمی‌دهند، یعنی چه؟» زندگی مردم باید دست‌خوش اختلاف‌های سیاسی شود، اختلاف سیاسی هرچه هست باشد، باید هردستگاه وظیفه خود را انجام دهد.»
وی گفت: «اعضای شورا و مدیران شهری باید به طرح تفصیلی احترام بگذارند و این طور نباشد ۴ کارشناس دور هم جمع شوند و به راحتی طرح تفصیلی و جامع را تغییر دهند؛ باید هرگونه تغییر سخت یا حتی غیر ممکن شود.»
جامعه‌شناس شهری می‌گوید: «چرا در کشورهای توسعه یافته مردم نگرانی زیادی ندارند چون می‌دانند برنامه‌ای وجود دارد و این برنامه تغییر نمی‌کند اما ما با این وضعیت روبه‌رو نیستیم و به هر دلیل برنامه‌ها را تغییر می‌دهیم.»