ماهنامه «نماینده»: نماینده‌هایی در مجلس حضور دارند که حتی با رعایت برخی ملاحظات نیز حاضر به نقد عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور نمی‌شوند؛ شاید این عده گمان می‌کنند بیان نکردن مشکلات می‌تواند کمکی به حل آنها بکند. در عین حال معدود افرادی هم در مجلس هستند که شمشیر نقدشان بُرنده است و در مسیر بیان ایرادهای موجود در ساختارهای قانونی کشور ـ در کنار رعایت اخلاق ـ ثابت می‌کنند عقد اخوت با هیچ‌کس ندارند. یکی از همین افراد «محمود شکری» نمایندۀ مردم تالش، رضوان‌شهر و ماسال در دوره‌های نهم و دهم مجلس شورای اسلامی است.
این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس که حضور فعالی در فراکسیون نمایندگان ولایی دارد در گفت‌وگوی خود با «نماینده»، نسبت به برخی همکارانش در مجلس و نهادهای نظارتی انتقادهای صریحی را مطرح کرد.
پیگیری برای مصاحبۀ غیرحضوری با این نمایندۀ مجلس دهم کم‌کم برای خبرنگار «نماینده» در حال تبدیل شدن به یک امر محال بود تا اینکه بالاخره ساعتی مانده به نیمه‌شب عیدغدیر توانستیم با او به صحبت مفصلی در خصوص ابعاد «نظارت» که از جانب مجلس اعمال می‌شود یا حتی نمی‌شود، انجام دهیم.
* معاونت نظارت مجلس فقط گزارش می‌دهد
«محمود شکری» نمایندۀ مردم تالش، رضوان‌شهر و ماسال در تحلیل عملکرد معاونت نظارت مجلس، به فعالیت آن به‌عنوان معاون رئیس مجلس اشاره کرد و با انتقاد از رویکرد مبتنی بر گزارش‌دهی گفت: «معاونت نظارت مجلس بعد از وصول گزارش تخلف از اجرای یک قانون توسط دستگاه‌های اجرایی، باید اقدامی بازدارنده انجام دهد که متأسفانه این اتفاق نمی‌افتد و فقط در حد جمع‌آوری گزارش به صورت مکتوب باقی می‌ماند و در مجلس به بایگانی سپرده می‌شود.»
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس درخصوص میزان فعالیت‌های نظارتی نمایندگان مجلس اعتقاد دارد: «کار اصلی نمایندگان بعد از قانون‌گذاری، نظارت بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی است تا ببینند آیا قانون رعایت شده است؛ اما با توجه به وضع موجود در مجلس، چنین فرصتی برای نمایندگان وجود ندارد.»
* چرخۀ عملکرد نماینده‌ها اجازۀ نظارت واقعی را نمی‌دهد
وی افزود: «چهار روز کاری برای صحن مجلس وجود دارد، شامل سه روز صبح‌ها صحن و بعدازظهرها جلسۀ کمیسیون. در همان یک روز باقی‌مانده هم فرصتی برای نماینده باقی نمی‌ماند که روی مسئلۀ نظارت کار کند و عملکردها را با قوانین تطبیق بدهد.»
نمایندۀ مردم تالش گفت: «سه روز دیگر هفته نیز اغلب نمایندگان شهرستانی به حوزه‌های انتخابیۀ خود در شهرستان‌ها می‌روند و این چرخۀ عملکردی برای نمایندگان مجلس، فرصت مناسب عملکرد واقعی در بحث نظارت را از بین برده است.»
* نماینده‌های فعلی تهران درگیر سیاست‌اند، نه واقعیت‌های اجرایی کشور
این عضو کمیسیون اقتصادی با اشاره به‌فراغت بیشتر نمایندگان مردم تهران، گفت: «در دوره‌های گذشته اغلب نمایندگان تهران بر روی مسائل نظارتی کار می‌کردند و به دلیل اینکه آنها مانند سایرین در شهرستان‌ها درگیر مسائل، مشکلات و مطالبات مردمی نیستند، فرصت داشتند در هفته‌های سرکشی به حوزۀ انتخابیه و روزهای تعطیلی صحن در هفته، روی تطبیق عملکرد دستگاه‌ها با قوانین کار کنند.»
در دوره‌های گذشته نمایندگان تهران بر روی مسائل نظارتی کار می‌کردند، در این دوره چنین وضعیتی حاکم نیست و بیشتر مسائل سیاسی مطرح است تا واقعیت‌های اجرایی و عملکردی دستگاه‌های اجرایی.وی در بررسی عملکرد نمایندگان فعلی تهران یادآور شد: «این درحالی است که در این دورۀ مجلس چنین وضعیتی حاکم نیست و بیشتر مسائل سیاسی مطرح است تا واقعیت‌های اجرایی و عملکردی دستگاه‌های اجرایی.»
شکری توضیح داد: «برخی از نمایندگان دوره‌های قبل مانند آقایان توکلی، نادران فعالیت بسیار بیشتری داشتند، به نمایندگان دیگر هم گزارش می‌دادند؛ لذا در جریان کم و کیف اجرای بخشی از قوانین قرار می‌گرفتیم؛ در حالی که با نگاهی به حوزۀ تهران متوجه می‌شوید این مسئله در یک سال و نیم گذشته وجود نداشته و یک مورد هم بر روی این مسائل کاری صورت نگرفته است.»
* ابهت سؤال از وزیر را از بین برده‌اند
وی در خصوص استفاده از «سؤال» به‌عنوان یکی از ابزارهای نظارتی توضیح داد: «اُبهت سؤال از مجریان از بین رفته است، زیرا سؤال‌ها براساس واقعیت‌های عملکردی نیست، بلکه بلافاصله بعد از این رخ داده است که بعضی از نمایندگان خواسته‌ای دارند و آن خواسته در وزارتخانه محقق نشده است.»
شکری اینگونه سؤالات را پیش پا افتاده خواند و تصریح کرد: «با توجه به اینکه این جنس سؤالات، در جایگاه سؤال و در حد و شأن مجلس نیست، وقت مجلس گرفته می‌شود و سؤالات اصلی از تخلفاتی که وجود دارد به حاشیه رانده می‌شود.»
* نامه به هیئت رئیسه برای زیر سؤال نرفتن جایگاه سؤال نمایندگان
نمایندۀ مردم تالش بر ضرورت طرح سؤالاتی که جایگاه والایی در مجلس پیدا کنند، تصریح کرده و گفت: «ما پیشنهادی به هیئت رئیسۀ مجلس شورای اسلامی ارائه داده‌ایم تا سؤالات مطرح شده ابتدا در هیئت رئیسه بررسی شود تا اگر بر اساس قوانین و مقررات کشوری، تخلفاتی صورت گرفته مسیر دیگری طی کند و به مجازاتی برسند.»
عضو کمیسیون اقتصادی معتقد است: «سایر سؤالات را می‌توان در مراحل اولیه حل‌وفصل نموده و به طریقی مشکل را حل کرد تا تعداد سؤالات پایین بیاید و جایگاه سؤال در مجلس زیر سؤال نرود؛ نهایتاً آنهایی که براساس واقعیت‌ها و تخلفاتی که صورت گرفته طرح سؤال کردند، می‌توانند جایگاه خودشان را پیدا کنند که یکی از مشکلات اساسی همین مسئله است.»
* وکیل‌الدوله‌ها بزرگترین معضل مجلس دهم
تعداد زیادی از نمایندگان این دوره به‌عنوان دولتی‌ها مطرح هستند و این بزرگترین معضلی است که در این دوره در مجلس گریبان‌گیر آن هستیم؛ ان‌شاءالله به خودشان بیایند و آخرتشان را به متاع دنیا و مسائل حزبی، دولتی و گروهی نفروشند.شکری دلیل اینکه سؤالات کمتری در یک و سال نیم اخیر مطرح شده و اغلب آنها نیز رأی نیاورده است را این می‌داند که نمایندگان به‌خاطر مسائل و مشکلات حوزه‌های انتخابیه خودشان را درگیر سؤال نمی‌کنند. وی معتقد است: «تعداد زیادی در این دوره به‌عنوان دولتی‌ها مطرح هستند و این بزرگترین معضلی است که در این دوره در مجلس گریبان‌گیر آن هستیم.»
* انفعال مجلس، متخلفین را فعال‌تر می‌کند
نمایندۀ مردم تالش گفت: «ان‌شاءالله آنها به خودشان بیایند و آخرتشان را به متاع دنیا و مسائل حزبی، دولتی و گروهی نفروشند؛ زیرا فاجعه است که انسان آخرت خودش را به متاع دیگران بفروشد و اگر از این بن‌بست خارج نشویم، وضعیت ما روز به روز بدتر می‌شود.»
شکری معتقد است: «چون آن طرف جریان که متخلفین در دستگاه‌های اجرایی هستند می‌بینند مجلس حالت انفعالی دارد، آنها به تخلفشان ادامه می‌دهند و قطعاً تخلفات بیشتری را انجام خواهند داد.»
* بهره‌ای از گزارش‌های سازمان بازرسی به نماینده نمی‌رسد
نمایندۀ مردم تالش در توضیح نهادهایی که می‌توانند به پیشبرد ابزارهای نظارتی نمایندگان کمک کنند، گفت: «بازوی نظارتی ما اول دیوان محاسبات و سپس سازمان بازرسی است که به قوۀ قضائیه تعلق دارد. متأسفانه قوۀ قضائیه هم گزارش‌های خود که در دستگاه اجرایی چه اتفاق‌هایی رخ داده را به ما ارائه نمی‌دهد.»
شکری معتقد است: «درحالی‌که بودجه‌های زیادی هم صرف کارهای نظارتی آنها می‌شود، اما هیچ نفع و سودی برای مجلس ندارد که نمایندگان بتوانند از آن بهره ببرند و وظایف نظارتی‌شان را تکمیل کنند؛ در مجموع متأسفانه چرخۀ نظارت ما یک چرخۀ عملیاتی و کاربردی نیست.»
* دیوان محاسبات منفعل است
وی در خصوص دیوان محاسبات با «بازوی نظارتی نمایندگان مجلس» خواندن این نهاد تصریح کرد: «دیوان محاسبات در حال حاضر تقریباً در حالت انفعال قرار دارد، به دلیل اینکه آقای عادل‌آذر چند دوره نماینده بوده و از نزدیک نسبت به مسائل و مشکلات آگاه است، انتظارات ما از وی بیشتر است.»
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: «به نظر می‌رسید آقای عادل‌آذر در یک سال و چند ماه اخیر گزارشاتی که بتواند خوراک نمایندگان در بُعد نظارتی باشد و آنها بتوانند روی آن کار کنند را مهیا کند که متأسفانه ارائه نداده و این وضعیت در استان‌ها هم به همین شکل است. ما نمایندگان شهرستانی هم هیچ گزارش قوی و به درد بخوری که بتوان روی آن کار کرد، از مجموعۀ استان و حوزه‌های انتخابیه خود نداریم.»
* تخلفات روحانی کمتر از احمدی‌نژاد نیست، دیوان مماشات می‌کند
این نمایندۀ مجلس دهم در پاسخ به این شبهه که «ممکن است کاهش تخلفات داشتیم که دیوان کم‌کار شده است؟» اظهار داشت: «اگر تخلفات دولت آقای روحانی را کنار هم بگذارید، کمتر از دولت قبل نیست و در بسیاری از موارد مماشات صورت می‌گیرد؛ متأسفانه به دلیل مسائلی که بیشتر شخصی است تا واقعیت‌های حقوق مردم و کشور، این رسیدگی جدّی نکردن به تخلفات برای ما مشکل ایجاد کرده است.»
شکری در توضیح «مماشات» خاطرنشان کرد: « وقتی بیشتر نمایندگان وکیل‌الدوله هستند تا وکیل ملت، مماشات صورت می‌گیرد.»
این عضو کمیسیون اقتصادی توضیح داد: «طبق فرمایشات مقام معظم رهبری و امام خمینی(ره) که فرمودند: «اگر مجلس درست شود، کشور درست می‌شود»؛ کلمۀ «اگر» تأکیدی است؛ این جمله، بیانی بزرگ و مطلبی بسیار پرمعناست و اساس کشور هم در همین مطلب وجود دارد. این درحالی است که این اتفاق در طول پنج سال حضور بنده در مجلس، رخ نداده است.»
* با مطالبۀ رهبری در پاک بودن نماینده‌ها فاصله داریم
اگر هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان به وظایف خود عمل می‌کرد، این همه آبروریزی و گرفتاری برای مجلس پیش نمی‌آمد که ۵۰ نفر در مرحلۀ اول و بیش از ۲۰ نفر در مرحلۀ نهایی، رد صلاحیت شوند.نمایندۀ مردم تالش، دلیل خود از بیان چنین قضاوتی را بسیاری از مسائل و مشکلات موجود در کشور بیان کرد و توضیح داد: «علت وجود این مشکلات به کاستی در بُعد نظارتی مجلس و فاصله داشتن با فرمایش مقام معظم رهبری است که تأکید داشتند اگر نماینده پاک باشد فقط به انقلاب، اسلام و حقوق ملت توجه می‌کند.»
وی در ادامه خاطرنشان کرد: «چنانچه این اتفاق می‌افتاد و پاک بودن نمایندگان وجود داشت می‌توانستند بی‌دغدغه نظارت کنند، به سوگندشان اعتقاد و توجه داشته باشند؛ این فرمایش مقام معظم رهبری و امام(ره) هم تحقق پیدا می‌کرد. اما متأسفانه بنده عملاً چنین چیزی را مشاهده نمی‌کنم.»
شکری تصریح کرد: «به هر حال ناظری که براساس سوگند خود تکلیفش را انجام بدهد، وقتی تخلفی علیه ملت ببیند یا متوجۀ هرگونه سوءاستفادۀ شخصی، حزبی و گروهی شود که به ضرر مملکت، اسلام، ملت و انقلاب است، بدون ملاحظه و مماشات با آن برخورد می‌کند.»
* علت «مماشات» برخی نمایندگان، مسائل سیاسی و اقتصادی است
این نمایندۀ مجلس دهم ریشۀ «مماشات» موجود در عده‌ای از نمایندگان مجلس را هم مسائل سیاسی و هم روابط اقتصادی دانسته و خاطرنشان کرد: «نمایندگان مجلس تقاضاهای سیاسی و اقتصادی از وزرا دارند.»
با توجه به تعابیری که شکری در خصوص محقق نشدن پاک‌دست بودن عده‌ای از نمایندگان به‌کار برد، تحلیلش از عملکرد هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان را جویا شدیم که در پاسخ اظهار داشت: «این هیئت باید بر درستی رفتار و کار نمایندگان کنترل می‌کردند تا از چارچوب خارج نشوند، من تا کنون حتی یک عملکرد از این هیئت مشاهده نکرده‌ام.»
* رد صلاحیت‌ها در شورای نگهبان، نشانۀ ضعف هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم، رد صلاحیت برخی نمایندگان برای دوره‌های بعد در شورای نگهبان را یکی از نشانه‌های ضعف عملکرد این هیئت دانسته و در همین خصوص تصریح کرد: «اگر به وظایف خود عمل می‌کردند، این همه آبروریزی و گرفتاری برای مجلس پیش نمی‌آمد که ۵۰ نفر در مرحلۀ اول و بیش از ۲۰ نفر در مرحلۀ نهایی رد صلاحیت شوند و این مسئله معضل بزرگی برای کشور است.»
شکری دربارۀ این ادعا که استانی شدن انتخابات می‌تواند عامل کمتر شدن مشغولیت نمایندگان به مسائل حوزه‌های انتخابیه و در نهایت افزایش فرصت نظارت شود نیز تصریح کرد: «چنین تحلیلی نمی‌تواند صحت داشته باشد. آنهایی که به این مسئله دامن می‌زنند، بیشتر به دنبال انتخابی شدن استانی هستند، چون می‌دانند زیرساخت کنترلی وجود ندارد.»
* استانی شدن انتخابات نقش دلالان را زیاد می‌کند
وی در ادامه افزود: «قطعاً مافیایی که پشت نمایندگان هستند و فردی را نماینده می‌کنند، هزینه‌های بسیاری برای آن انجام می‌دهند و در قبال آن میلیاردها سود می‌برند، متأسفانه این مسئله مایۀ کاسبی شده و حتی از تجارت هم فراتر رفته و در صورت استانی شدن انتخابات نقش فعال‌تر و مؤثرتری خواهد داشت.»
نمایندۀ مردم تالش توضیح داد: «در این حالت، هر کسی که پولدار است در انتخاب نمایندۀ استانی می‌تواند حرف اول را بزند. بنده حتی به‌عنوان نماینده فرصت این را ندارم که در یک هفته به تمام شهرستان‌ها از جمله گیلان که دارای ۱۶ شهرستان است سر بزنم تا مردم آنجا من را بشناسند.»
شکری با منتفی ندانستن تخلفاتی همچون خرید رأی، تطمیع و تهدید، به نداشتن زیرساخت قانونی قوی برای مقابله با چنین تخلفاتی اشاره کرد و افزود: «اگر ببینند نمایندگان مجلس برای استان و شهرستانشان مؤثر نیستند، به راحتی با خود می‌گویند «نقد بهتر از نسیه است و ما از آن نماینده چه خیری می‌خواهیم ببینیم» لذا به فروش آرائشان ترغیب می‌شوند؛ که این معضل بزرگی است.»
* زیرساخت‌های لازم در قانون انتخابات وجود ندارد
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس معتقد است: «برای اینکه دولت، مجلس، قوه قضائیه و سایر تصمیم‌گیرندگان بخواهند بحث انتخاب نمایندۀ استانی را مطرح کنند، اول باید زیرساخت کنترلی را داشته باشند که پاک‌ترین، کم‌هزینه‌ترین، کاراترین، شایسته‌ترین، باخداترین و خداترس‌ترین افراد بتوانند بر سر کار بیایند؛ ضمن اینکه اساساً این حرف درست نیست که بگویند اگر انتخاب نماینده استانی باشد، مراجعه‌های ما کمتر می‌شود.»
وی به ذکر مثالی پرداخته و توضیح داد: «همان‌طور که اشاره شد، اگر بنده از میان ۱۶ شهرستان گیلان، امروز یک شهرستان دارم، فردای روز انتخابات استانی مراجعه‌هایی از ۱۶ شهرستان خواهم داشت.»
نمایندۀ تالش با اشاره به نارضایتی مردم از دستگاه اجرایی یادآور شد: «در صورت انتخاب استانی نمایندگان، هر جایی که حضور داشته باشید شما را پیدا می‌کنند و مطالبات خود را دارند و دلیل آن این است که مردم از دستگاه اجرایی بسیار ناراضی هستند.»
* اگر دولت خوب کار کند، مراجعات نمایندگان کم می‌شود
شکری پاسخ‌دهی نامناسب دستگاه‌ها به مردم را عامل پناه بردن آنها به نمایندگان برشمرد و گفت: «اگر دستگاه‌های اجرایی عملکرد خوبی داشته باشند، در همین راستا مراجعه به ما هم کاهش پیدا می‌کند ولی چون آنها (دستگاه‌های اجرایی) پاسخگو نیستند و از بالاترین تا پایین‌ترین ردۀ آنها عملکرد خوبی نداشته و برخورد توهین‌آمیزی با مردم دارند؛ این موضوع باعث می‌شود مردم به سمت ما بیایند و تظلم‌خواهی کنند.»
وی در ذکر مصادیق عملکرد ضعیف دولت‌ها به بی‌عدالتی در توزیع ثروت، شغل و اعتبارات اشاره کرد. نمایندۀ مردم تالش نه‌تنها معتقد است استانی شدن انتخابات کمکی به بهبود وضع نظارت نمی‌کند، بلکه اعتقاد دارد: «در شرایطی که دولت پاسخگوی مردم نیست و زیرساخت مناسب برای کنترل نهایی نمایندگان وجود ندارد، استانی شدن انتخابات حتی باعث می‌شود مجلس را از همان درصدی که به نظر کارا می‌آمد هم از دست بدهیم؛ چون مجلس به دست دلالان رأی و مافیا می‌افتد و کشور نیز به سمت سوءاستفاده‌های کلان ثروت‌خواری برده می‌شود و این مسئله، فاجعه به بار می‌آورد.»
وی با تصریح بر اینکه «بنده در مدت پنج سال فعالیت خود در مجلس این مشکلات را لمس کردم» توضیح داد: «در حال حاضر سه شهرستان را در اختیار دارم؛ در انتخابات آنهایی که رقیب من بودند، بیش از پنج میلیارد تومان هزینه کردند و موفق هم نشدند؛ شما از نمایندگان پاک‌دستی که در شهرستان‌ها حضور دارند بپرسید رقبای آنها چقدر برای انتخابات هزینه کرده‌اند، متوجه عمق فاجعه خواهید شد.»