به گزارش «نماینده» در راستای مسئولیت قانونی مجلس شورای در امر نظارت بر حسن انجام امور کشور و پاسخگو کردن مسئولان و دولت به مطالبات مردم، در سال‌های اخیر معاونت نظارت در مجلس تشکیل و تقویت شده است.
ابزارهای قانونی متفاوت و متمایزی نیز برای نیل به این اهداف در اختیار نمایندگان مجلس قرار دارد. تذکر، سؤال، استیضاح، تحقیق و تفحص، رأی اعتماد، کمیسیون اصل نود قانون اساسی، نظارت کمیسیون‌های تخصصی، دیوان محاسبات کشور، نظارت رئیس مجلس بر وضع مقررات دولتی و ناظران مجلس در شوراها، مجامع و هیئت‌ها از جمله این ابزارها هستند.
معاونت نظارت مجلس سالانه گزارشی از اقدامات نظارتی نمایندگان و مجلس تهیه می‌نماید که معمولاً در پایان هر اجلاسیه توسط شخص معاون نظارت در صحن علنی مجلس قرائت می‌شود. در این گزارش‌های سالانه پس از ارائه گزارش، تحلیل مختصری صورت گرفته و پیشنهاد‌هایی نیز به مجلس و نمایندگان ارائه گردیده است.
آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل تجمیع برخی از عناوین چهار گزارش این معاونت است که قابل‌تبدیل به چارت و نمودار بوده است:
تذکرات کتبی و شفاهی به وزرا و رئیس‌جمهور
در دوره چهارساله مجلس نهم، نمایندگان جمعاً ۱۵ هزار و ۵۹۶ مرتبه به دستگاه‌های اجرایی کشور، اعضای هیئت‌وزیران و رئیس‌جمهور تذکر دادند که از این میان رئیس‌جمهور دارای بیشترین حجم تذکرات و وزرای اطلاعات و دفاع، کمترین تذکر را دریافت کرده‌اند. البته آمارها حاکی از آن است که چیزی کمتر از ۱۰ درصد تذکراتی که به رئیس‌جمهور داده می‌شود ناشی از رفتار روسای جمهور است و بیش از ۹۰ درصد این تذکرات نسبت به مشاوران و معاونان رئیس‌جمهور است که به لحاظ قانونی محدودیت‌هایی برای تذکر مستقیم وجود دارد.
حوزه‌های مدیریت اجرایی کلان کشور، راه‌سازی، پرداخت و مطالبات و حقوق بازنشستگان، تقسیمات کشوری، احداث سد و تأمین آب، مشکلات کشاورزان و بازار محصولات، قیمت کالاهای اساسی و سایر مسائل اقتصادی مهم‌ترین عناوین تذکرات کتبی و شفاهی نمایندگان است.
سؤال از وزرا و رئیس‌جمهور
در دوره مجلس نهم در مجموع ۳۳۴۰ سؤال به هیئت‌رئیسه مجلس تقدیم شده است. معمولاً روند رسیدگی به سؤالات طوری طراحی شده است که تعداد زیادی از آنها در مرحله رسیدگی در کمیسیون با پیگیری نمایندگان یا به دلیل اقناع نماینده سؤال‌کننده یا انصراف خاتمه یافته تلقی می‌شود؛ و از این مجموع، تعداد اندکی نیز ممکن است پس از رسیدگی و عدم اقناع نماینده، قلمرو آن ملی قلمداد شده و به مرحله رسیدگی در صحن علنی برسد.
در این دوره از ۳۳۴۰ سؤال مطرح شده فقط ۷۷ مورد در صحن علنی رسیدگی شده است که از این تعداد، در ۵۲ مورد نمایندگان از توضیحات وزیر قانع شده و ۲۵ مورد نیز منجر به دادن کارت زرد به نمایندگان شده است.
رسیدگی به شکایات مردم در کمیسیون اصل نود
کمیسیون اصل نودم (۹۰) قانون اساسی که در حقیقت رسالت تحقق اصل نودم قانون اساسی و ماده ۴۸ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی را به عهده دارد، با داشتن ۸ عضو ثابت، ۱۳ عضو غیرثابت، ۱۵ نفر کارکنان اداری (کارکنان دفتر اجرایی کمیسیون) و استفاده از چند مشاور پاره‌وقت حقوقی و مالی توانسته است با استفاده از اختیارات و پشتیبانی قانونی، گام‌های مهمی در جهت رسیدگی به شکایت مردم از طرز کار قوای قضاییه و مجریه و مجلس شورای اسلامی بردارد.
کل شکایات وارده در دوره نهم مجلس شورای اسلامی ۱۲.۸۴۰ فقره بوده است. از این تعداد بخش قابل‌توجهی از شکوائیه‌های وارده (حدود ۵۴ درصد) در صلاحیت کاری کمیسیون تشخیص داده نشده و یا جنبه درخواست مساعدت و کمک مالی و شغلی داشته است که این موارد نیز با پاسخ مکتوب و راهنمایی پاسخ داده شده است. روال کاری به این شکل است که سایر موارد نیز در کمیته‌های تخصصی این کمیسیون مورد بررسی قرار گرفته و پیگیری می‌شود.
رسیدگی به شکایت از طرز کار مجلس و نمایندگان
در طول مجلس نهم جمعاً ۶۵ فقره شکوائیه از طرز کار مجلس و نمایندگان به کمیسیون اصل ۹۰ مجلس واصل شده که مقرر شده است در تعامل با «هیئت نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان» نسبت به آنها پیگیری لازم به عمل آید.
تحقیق و تفحص
طی سال‌های دوره نهم مجلس ۱۷۳ درخواست تحقیق و تفحص به هیئت‌رئیسه مجلس تقدیم شده است. در شماره ۲۲ هفته‌نامه به‌صورت مشروح به اشکالات آئین‌نامه‌ای و اجرایی تحقیق و تفحص پرداخته‌ایم. به‌صورت خلاصه قابل اشاره است که در گزارش معاونت نظارت نیز تصریح شده است که تکرار تحقیق و تفحص‌ها در دورۀ بعدی مجلس، نشانگر به سرانجام نرسیدن آنها می‌باشد.
