«نماینده»؛ میثم مهرپور - روایت «مسعود خوانساری» رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی از اقتصاد ایران در سال ۹۴، روایت عجیبی است. او می‌گوید: «اوضاع نابسامان است؛ اگرچه امید هست، اما کشور در شرایط کنونی با رکود عجیب و غریبی دست و پنجه نرم می‌کند. او که از فعالان اقتصادی اصلاح‌طلب و حامی دولت روحانی است در گفت‌وگو با هفته‌نامة «نماینده» معتقد است: «سال ۹۴، سال خوبی نبود و حتی اقتصاد ایران با رشد اقتصادی صفر درصدی مواجه شد.» اگر چه این رقم هنوز از سوی نهادهای آماری و دولت تأیید نشده است اما او اوضاع را به قدری بد توصیف می‌کند که در توضیح آن می‌گوید: «متأسفانه روند، روندِ نگران کننده‌ای است. یکی از آمارهای نگران کننده‌ای که در این مدت، به خصوص اواخر سال ۹۴ مشاهده شده است، کاهش واردات مواد اولیه و واسطه‌ای است. در واقع کاهش واردات به خصوص در زمینة مواد اولیه و واسطه‌ای نشان دهندة پایین بودن رشد تولیدات صنعتی است و این نگران کننده است.» گفت‌وگوی «نماینده» با مسعود خوانساری رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران را بخوانید.
* بیش از ۱۰۰۰ روز از عمر دولت حسن روحانی می‌گذرد، انتقادات نسبت به عملکرد دولت او بسیار زیاد شده است. برخی می‌گویند دولت روحانی و تیم اقتصادی‌اش، کارنامة مشخص و قابل دفاعی از خود برجای نگذاشته است اما حامیان دولت براین باورند که روند آرام بازار و اقتصاد ایران در روزهای اخیر ناشی از سیاست‌های اقتصادی او و یارانش است. تحلیل شما چیست؟
برای بررسی عمکلرد کامل دولت در حوزة اقتصاد و نمره به دولت روحانی، باید مجموعه عملکردها را ببینیم و با هم مقایسه کنیم. بررسی کارنامة اقتصادی دولت در ۳ سال اخیر زمانی کامل می‌شود که تمام اجزا دیده شود.
*منظورتان از تمام اجزا چیست؟
منظورم ویرانی‌هاي گذشته است. دولت قبل با اعمال و اجرای سیاست‌های اشتباه اقتصادی باعث خرابی‌ها و ویرانی‌های بسیار زیادی در اقتصاد ایران شد که البته دولت آقای روحانی توانست بسیاری از آنها را ترمیم و اصلاح کند. آرامشی که امروز اقتصاد ایران به خود می‌بیند حاصل تلاش‌های این دولت است. بله، من قبول دارم باید اوضاع بهتر از این می‌بود، اما تلاش‌ها بسیار بیشتر از آنچه شما تصور می‌کنید، هست.
*آیا دولت روحانی توقعات شما به عنوان فعال بخش خصوصی و رئیس اتاق بازرگانی را برآورده کرده است؟
این سؤال را نمی‌توان به این سادگی‌ها پاسخ داد. اما در مجموع خواسته‌ها و توقعات ما به طور کامل برآورده نشده است. ببینید دولت آقای روحانی توانست بعد از سال‌ها، مناقشة هسته‌ای را حل کند. شما می‌دانید تحریم‌ها فشارهای بسیار زیادی را بر کشور ما تحمیل کرده بودند و این دولت توانست با حل کردن این موضوع، مقدمة حل بسیاری از چالش‌های اقتصادی کشور گردد.
اگرچه امروز مشاهده می‌کنید که تحریم‌های خارجی و آن فشارهای گذشتة قبلی برداشته شده است، اما بانک‌ها کماکان نمی‌توانند با جهان پیرامون خود به راحتی رابطه برقرار نمایند و علت اساسی آن این است که بانک‌های ایرانی توانایی ندارند، خودشان را با مقررات روز اقتصاد جهانی و سیستم‌های روز بانک‌های جهانی تطبیق دهند، در طول سال‌هایی که کشور تحریم بوده مقررات مقداری تغییر کرده که ان‌شالله به زودی تمام اینها حل خواهد شد.
البته ناگفته نماند در بسیاری از موارد مانند: «اصلاح نظام بانکی، اصلاح نظام اداری و بروکراسی» حاکم بر دستگاه‌ها، ادارات و... دولت نتوانسته است تاکنون خواسته‌های ما را برآورده کند. البته دولت یازدهم تلاش‌هایی کرده است ولی بنده اقدامات مثبتی که نتیجه بخش بوده و در جامعه قابل لمس باشد را از دولت ندیدم. من به عنوان یک فعال بخش خصوصی از دولت توقع دارم حداقل در سال جاری، اتفاقات مثبت و خوبی در این حوزه بیفتد و بروکراسی‌های اداری و دست و پاگیر و مقررات زائد و طولانی، کاهش یابد.
*از رکود خارج شدیم؟
طبیعتاً از رکود خارج نشدیم. بنگاه‌های اقتصادی کشور هم اکنون در رکود مطلق به سر می‌برند و بنده معتقدم در حال حاضر بزرگترین و سخت‌ترین رکود در ۴۰-۳۰ سال اخیر بر اقتصاد ایران حاکم شده و رخت بستن این رکود از پیکر اقتصاد ایران مقداری زمان‌بر است.
*آمارهای صنعتی و تولیدی انتشار یافته نشان می‌دهد اوضاع اقتصادی کشور نگران کننده است. شما چه مقدار شرایط کنونی را نگران کننده می‌دانید؟
وجود رکود گسترده را نمی‌توان کتمان کرد و هم اکنون در رکود سختی گرفتاریم. اما دولت برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای خروج از رکود انجام داده است، نمونة این برنامه‌ریزی تدوین و اجرای دو بستة خروج از رکود است. من وضعیت کنونی را مناسب نمی‌دانم، قدرت خرید مردم در دو سال اخیر کاهش یافته و رکود فراگیرتر شده است. سال ۹۴، سال خوبی برای اقتصاد نبود و ما در سال ۹۴، با رشد منفی اقتصاد مواجه بودیم. این یک واقعیت است و باید در این باره نگران باشیم. البته رشد صفر درصدی اقتصاد در سال ۹۴ به طور رسمی از سوی مراجع آماری رسمی و منابع دولتی تأیید نشده است، اما شواهد نشان می‌دهد رشد اقتصادی ایران در سال ۹۴، صفر بوده است.
*شواهد نشان می‌دهد علاوه بر کاهش تولیدات صنعتی، حجم تجارت خارجی کشور نیز مسیری نگران کننده در پیش گرفته است.
بله؛ متأسفانه روند، روندِ نگران کننده‌ای است. یکی از آمارهای نگران کننده‌ای که در این مدت، به خصوص اواخر سال ۹۴ مشاهده شده است، کاهش واردات مواد اولیه و واسطه‌ای است. در واقع کاهش واردات به خصوص در زمینة مواد اولیه و واسطه‌ای نشان دهندة پایین بودن رشد تولیدات صنعتی است و این نگران کننده است. لذا با این شواهد نمی‌توان انتظار بیش از حد داشته باشیم.
*همان طور که در ابتدای گفت‌وگو اشاره کردید، دولت یازدهم با حل مناقشة چندین سالة هسته‌ای در کاغذ، تا حدودی نگرانی‌ها را در حوزة سیاست خارجی پایان داد. آقای خوانساری سؤال مشخص من این است برجام تاکنون چه دستاوردی برای اقتصاد ایران داشته است.
اکنون موجی از امید در کشور به دلیل برجام اتفاق افتاده است. بدون شک برجام نشانه‌ای بسیار قوی برای بهبود آیندة اقتصاد ایران است. در کنار برجام باید اصلاحات جدّی در اقتصاد ایران صورت بگیرد که البته دولت تدبیر باید اقدامات مقتضی را در این باره انجام دهد. نمی‌توانستیم با شرایط قبل از برجام ادامه دهیم و بدون شک اقتصاد با بن‌بست مواجه می‌شد. یادمان باشد تحریم‌ها در همین اواخر به قدری سنگین و قوی شده بود که ادارة کشور به سختی ممکن بود. در هر حال برجام امروز آمده تا بخشی از مشکلات اقتصادی کشور را حل کند، البته به کمک اصلاح ساختارهای اقتصادی غلط گذشته.
*به نقش امیدوار کنندة برجام اشاره کردید. اکنون حدود ۴ ماه از برجام گذشته است و بنا بر روایت‌های متعدد، بیش از ۱۵۰ هیئت تجاری خارجی وارد کشور شده‌اند. ارزیابی شما از سفرهای متعدد خارجی‌ها به ایران چیست؟ و آیا این رفت‌وآمدها تاکنون ثمرة خاصی برای اقتصاد داخلی ما داشته است؟
ایران از گذشته برای خارجی‌ها، کشور جذابی بوده است، اما در سال‌های گذشته آنها نتوانستند از جذابیت کنونی استفاده کنند. به نوعی فرصتی که در این باره وجود داشته است، از دست رفته است. بالاخره بازار۸۰ میلیونی ایران دارای جذابیت‌های فراوانی برای خارجی‌هاست، اما لطفاً به این نکته توجه کنید که ما سال‌ها به دلیل تشدید تحریم‌های خارجی علیه کشورمان ارتباط چندانی با دنیای خارج نداشتیم و ارتباطمان تقریباً با دنیا قطع بود. متأسفانه بنده می‌بینم برخی از رسانه‌ها و افراد اظهارنظر می‌کنند چرا بعد از چند ماه یا چند روز سرمایه‌گذاران خارجی به ایران نیامدند. فکر نکنیم کسانی که امروز به ایران می‌آیند بسیار زود قانع خواهند شد که از فردا در ایران سرمایه‌گذاری کنند، این یک تفکر اشتباه است که من می‌بینم در برخی از رسانه‌ها دنبال می‌شود.
به نظرم دیدارها و ملاقات هیئت‌های خارجی با مقامات ایرانی اعم از دولتی و خصوصی تاکنون فایده‌های بسیار زیادی داشته است یعنی می‌خواهم بگوییم اوضاع نسبت به گذشته خیلی بهتر شده است.
*دستاوردش چه بوده است. این‌هایی که شما می‌گویید خوب است؛ اما در کاغذ.
من فکر می‌کنم اینگونه نیست، نباید همه چیز را سیاه نگاه کرد. بسیاری از این سفرها مؤثر بوده است. خیلی از همین خارجی‌ها که در همین چند وقته به ایران آمدند، برای اولین بار است به ایران می‌آیند، اینها همگی دستاورد است و نباید دست کم گرفت.
*آیا شرایط برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور فراهم است؟
ما نیاز شدید به سرمایه‌گذاری داریم. برآوردهای رسمی بیانگر آن است که اقتصاد ایران برای به ریل افتادن نیازمند سرمایه‌گذاری جدید است، اما به نظر من، وضعیت اقتصاد ایران آن قدر مناسب نیست که این اتفاق در کوتاه مدت رخ دهد. آمارها نشان می‌دهد نسبت تشکیل سرمایه به تولید ناخالص داخلی از ۳۸.۲ در سال ۲۰۱۲م. به ۲۹.۷ در سال ۲۰۱۵م. کاهش پیدا کرده است و این یعنی رشد سرمایه‌گذاری خارجی نسبت به تولید ناخالص داخلی به شدت کم شده است، بنابراین نباید انتظار رشد سرمایه‌گذاری داشت.