حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ۱۰ اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۰ فرمان مهمی را در خصوص مبارزه همه‌جانبه و سازمان‌یافته با مفاسد مالی و اقتصادی، خطاب به سران قوا صادر کردند. اکنون ۱۵ سال از صدور این فرمان تاریخی گذشته است. رهبر معظم انقلاب قریب به ۱۴ سال پس از آن نیز در آذرماه سال ۹۳ در عتابی شدیدتر خطاب به مسئولین، در پاسخ به نامه‌ای از معاون اول رئیس‌جمهور نوشتند: «با توجه به شرایط مناسب و امیدبخشی که از لحاظ همدلی و هماهنگی و همفکری برای مبارزه با فساد میان مسئولان امر وجود دارد، چرا اقدام قاطع و اساسی انجام نمی‌گیرد که نتیجه را همه به طور ملموس مشاهده کنند؟ توقع من از آقایان محترم این است که چه با سمینار و چه بدون آن، تصمیمات قاطع و عملی و بدون هرگونه ملاحظه بگیرند و اجرا کنند».
هر چند در سال‌های اخیر شنیدن خبرهایی از محاکمه برخی مفسدین اقتصادی امیدهایی را در دل مردم ایجاد کرده است، اما مطمئناً زخمی که از خیانت برخی مسئولان بر تن جامعه به وجود آورده است، با محاکمه چند نفر قابل التیام نیست.
احمد توکلی، به‌عنوان یکی از پرچم‌داران مبارزه با فساد و افشاگری علیه دست‌اندازان به بیت‌المال شناخته می‌شود که بارها از تریبون مجلس و با استفاده از حق مصونیت نمایندگی توانسته است با روشنگری‌هایش مردم را در جریان پشت پرده برخی وقایع گذاشته و خیزشی را برای مقابله با فساد اقتصادی ایجاد کند.
*در «دیده‌بان شفافیت و عدالت» از حقوق شهروندی دفاع می‌کنیم
این نماینده مردم تهران مقابله با فساد و قیام علیه فساد را وظیفه تک‌تک نمایندگان مجلس می‌داند. توکلی در پاسخ به این پرسش که چه کسانی قرار است در مجلس آینده جبران غیبت امثال او را بکنند گفت: «با توجه به اینکه شناخت کاملی نسبت به نمایندگان دوره دهم نداریم اینکه کدام‌یک قرار است در این زمینه پیشگام باشند و برای مقابله با فساد قیام کنند هنوز خیلی مشخص نیست.»
توکلی درباره فعالیت مبارزاتی‌اش پس از اتمام مجلس نهم گفت: «ما در سازمان مردم‌نهاد «دیده‌بان شفافیت و عدالت» به همراه تعدادی از دوستان دیگرمان به مبارزه با فساد ادامه خواهیم داد. ما در این سازمان از حمایت قانون اخیر مصوب مجلس برای پیشبرد اهدافمان استفاده خواهیم کرد. تا از حقوق شهروندی دفاع کنیم.»
وی با اشاره به حضور چند تن از اعضای هیئت مؤسس سازمان «دیده‌بان شفافیت و عدالت» در مجلس دهم گفت: «برخی مطالب ما می‌تواند از جانب دکتر دهقان، دکتر بحرینی، آقای امیرآبادی و همچنین از طریق سازمان پیگیری شود.»
*فساد بلیه‌ای است که چپ و راست را به کام خودش می‌کشد
توکلی معتقد است: «فساد بلیه‌ای است که به جان انقلاب و اسلام و کشور افتاده است و چپ و راست یا اصلاح‌طلب و اصول‌گرا نمی‌شناسد. همه را به کام خودش خواهد کشید. به کشور ضربه خواهد زد. هر کسی که اِرق دینی و اِرق ملی دارد باید نسبت به این مسئله حساس باشد و کوتاه نیاید.»
نماینده مردم تهران تفکیک قوا را امری برای نحوه کار کردن در کشور می‌داند و اعتقاد دارد: «مردم همه را مسئولین کشور می‌دانند و همه ما نیز در قبال مردم مسئولیت مشترک داریم. البته هر قوه‌ای حد و حدودی دارد که دو قوه دیگر نباید در آن دخالت کنند ولی به‌هرحال ما را گذاشته‌اند که باهم کار کنیم، نه اینکه با هم پیکار کنیم. اگر ما خوب کار نکردیم و وقتمان صرف کشمکش‌های سیاسی شد، همه‌مان باید در دنیا و آخرت پاسخگو باشیم.»
توکلی در خصوص سوءاستفاده‌های سیاسی برخی رسانه‌ها نیز اظهار تأسف کرده و تصریح کرد: «البته متأسفانه فسادها خیلی بزرگ هستند، ولی اینکه ما ارقامی را با دقت منتشر نکنیم یا جعل کرده و روی آن اصرار بورزیم مصداق آن ضرب‌المثل است که می‌گوید: «یکی بر سر شاخ بن می‌برید» این کار به کلیت کشور لطمه میزند.»
*سخت‌ترین نوع مقابله با فساد، مبارزه با تصمیم‌سازان مفسد است
این عضو کمیسیون برنامه بودجه مجلس برای تشریح مفهومی به نام فساد سیستماتیک گفت: «وقتی دستگاه‌های متولی مبارزه با فساد خودشان به درجاتی آلودگی پیدا کنند نوعی فساد سیستماتیک ایجاد می‌شود. برای مبارزه با فساد سیستماتیک چون دستگاه‌های مسئول درگیر هستند کار سخت می‌شود و سخت‌تر از آن هم مربوط به زمانی است که فاسد شده‌ها در مجاری تصمیم‌گیری تأثیرگذار باشند. آن‌وقت سیاست رسمی و قانون را طوری تنظیم می‌کنند که نفع خودشان در آن تأمین باشد و میلیون‌ها جیب خالی شود تا یک کیف پر شود.»
توکلی در ادامه خاطرنشان کرد: «البته همین الان در دستگاه‌های مبارزه با فساد انسان‌های سالم خیلی زیاد است، مثلاً در قوه قضائیه تعداد زیادی قاضی با شرافت و سالم داریم که می‌توانند به پیشبرد اهداف این مبارزه کمک کنند. در دوره مدیریت جدید قوه قضائیه وضعیت مبارزه با فساد بهتر از دوره‌های گذشته است. خوشبختانه افراد ذی‌نفوذی را محاکمه و زندانی کرده‌اند.»
نماینده مردم تهران با اشاره به تجربه موفق برخی کشورها برای مبارزه با فساد سیستماتیک گفت: «اولاً آن‌ها زیر نظر بالاترین مقام سیاسی کشور ستاد مبارزه با فساد تشکیل داده‌اند و عناصر خوب را از دستگاه‌های مرتبط دست‌چین کرده‌اند. البته ستادی که ما در ایران داریم ستادی ذیل سران سه قوه است که کار هماهنگی را بر عهده دارد و کارنامه عملکرد موفقی نیز نداشته است، این ستاد کار عملیاتی نمی‌کند.»
*تقویت حرکت‌های مردمی برای گرفتن اطلاعات دقیق و مؤثر
وی عامل دیگر موفقیت را تشکیل سازمان‌های مردم‌نهاد دانست و یادآور شد: «معمولاً در این درجه فساد سیستماتیک، اعتماد مردم به ارکان اصلی قدرت کمرنگ شده است، این سازمان‌های مردم‌نهاد که توسط افراد خوش‌نام راه‌اندازی شده است تبدیل به خزینه اطلاعات مردم می‌شود و معبر اطلاعات به دستگاه‌های قانونی خواهند شد؛ یعنی اگر ما حرکت‌های مردمی را تقویت کنیم مردم اطلاعات بسیار دقیقی را در اختیار این سازمان‌ها قرار می‌دهند و مؤثر واقع می‌شود.»
توکلی درباره اختیارات این سازمان‌های مردم‌نهاد نیز گفت: «طبق ماده ۶۶ آئین دادرسی کیفری جدید، سمن‌ها می‌توانند مانند دادستان اعلام جرم کنند.» وی معتقد است چون کشورهایی که وضعیتشان بدتر از ما بوده، توانسته‌اند تدبیر کنند؛ پس ما هم می‌توانیم در این زمینه کار کرده و موفق شویم.
*به دنبال افشاگری نیستم، قصد ایجاد شفافیت دارم
نماینده مردم تهران در واکنش به ادعای برخی مبنی بر اینکه رسانه‌ای شدن فسادها منجر به یأس مردم می‌شود گفت: «اگر هیچ واکنشی انجام نگیرد این یأس ایجاد می‌شود. البته ما به دنبال افشاگری نیستیم، بلکه قصد مبارزه با فساد داریم و به دنبال شفافیت هستیم. مبارزه با مصادیق از این جهت الآن اهمیت دارد که راه را باز می‌کند تا بتوانیم ساختارها را عوض کنیم.»
عضو کمیسیون برنامه بودجه مجلس در تحلیل چگونگی رخنه و ایجاد فساد سیستماتیک در کشور نیز به ذکر مثالی پرداخته و عنوان کرد: «ما به وضعیت آن قورباغه‌ای دچار شدیم که در آب قرار گرفته و گرم شده بود. قورباغه را اگر یک‌دفعه در آب گرم بیندازید فوراً بیرون می‌پرد، اما وقتی داخل آب قرار گرفت و ما آب را کم‌کم گرم کنیم واکنش دفعی نشان نمی‌دهد. در مورد اول فرارش به این دلیل است که ماهیچه‌هایش حساس هستند و اعصابش به‌درستی کار می‌کند. قورباغه مورد دوم آن‌قدر از آب بیرون نمی‌پرد که ماهیچه‌هایش از کار می‌افتد و آب جوش می‌آید.»
توکلی معتقد است: «حساسیت‌ها در طول زمان بین برخی مسئولان کشور کاهش یافت، چون برخی به دنبال رفاه‌طلبی و تجمل‌گرایی رفتند و صداقت لازم را نداشتند، برخی عیوب که سنگین به شمار می‌رفت، از آن به بعد سبک شد؛ نهایتاً چون حساسیت‌ها ذره‌ذره کم شد منجر به کرخت شدن سیستم گشت.»