«نماینده»- در حالی که قرار بود، سفر ۱۱ فروردین حجت‌الاسلام حسن روحانی به اتریش، به عنوان نخستین سفر اروپایی رئیس دولت یازدهم در سال ۹۵ در کانون خبرهای سیاسی نوروزی قرار بگیرد، اعلام یکباره لغو این سفر آنهم تنها چند ساعت مانده به انجام آن، علامت سوال‌ها و گمانه‌های مختلفی را مقابل ایرانیان قرار داد و پای برخی از دولتی‌ها را به میدان اظهار نظر درباره چرایی این اتفاق باز کرد، تا جایی که وزیر بهداشت دولت روحانی هم تلاش کرد تا از این غافله عقب نماند.
هشتم فروردین ماه امسال بود که پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری از سفر رئیس جمهور کشورمان به اتریش در روز چهارشنبه ۱۱ فروردین خبر داد. خبری که چندی قبل نیز، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهور، آن را در گفتگو با مهر، اعلام کرده بود.
در خبر اعلام شده از سوی سایت ریاست جمهوری تاکید شد که این سفر پاسخی به سفر رسمی شهریور ماه سال گذشته «هاینس فیشر» رئیس جمهوری اتریش به تهران است و در آن، سند نقشه راه همکاری های اقتصادی ایران و اتریش نهایی می‌شود. همچنین اعلام شد که هیاتی از کارآفرینان و فعالان بخش خصوصی و عمومی کشورمان، همزمان در اتریش حضور یافته و با شرکای اتریشی و اروپایی خود برای توسعه همکاری‌ها رایزنی و اسنادی را نیز امضا می‌کنند.
هاینس فیشر نیز به عنوان همتا و میزبان روحانی، ۹ فروردین ماه در گفتگو با خبرگزاری صدا و سیما در وین، ایران را کشوری بزرگ در منطقه‌ای پرتنش خواند و گفت: ما در عین حال که همبستگی خود را با اروپا حفظ کرده‌ایم، روابط دوجانبه خود را هم با ایران ادامه داده‌ایم.
میزبان مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱ + ۵ همچنین با یادآوری سفر اخیر خود به جمهوری اسلامی ایران، تأکید کرد که سفر رئیس جمهور ایران به وین، به منظور عمیق‌تر شدن روابط دو کشور انجام می‌شود.
وی البته نکاتی را هم درباره موضوع رفع تحریم‌های ضد ایرانی در پی اجرای برجام، از جمله مشکلات رفع تحریم سوئیفت مطرح کرد که در نوع خود، جالب توجه بود.
اما در حالی که تیم ۱۱۰ نفره تجار و بازرگانان ایرانی ساعاتی قبل از ساعت حرکت رئیس جمهور، با یک پرواز دیگر عازم وین شده بودند تا مقدمات گفتگوها و توافقات دو طرف را فراهم کنند، سفر رئیس دولت تدبیر و امید در دقایق پایانی لغو شد!
دفتر رئیس جمهور نیز اعلام کرد که این سفر با توافق طرفین و به منظور انجام هماهنگی‌های بیشتر و برای تامین شرایط مطلوب‌تر در خصوص برنامه و توافقات مورد نظر دو کشور با هماهنگی میزبان، در زمان مناسب انجام خواهد شد.
همه گمانه‌های لغو یک سفر
در حالی که علت دقیق و روشنی برای لغو این سفر نوروزی رئیس جمهور اعلام نشده بود، خواه ناخواه ذهن مخاطبان به سمت و سوی سفر آبان ماه ۹۳ روحانی به فرانسه و ایتالیا رفت که به دلیل انفجارهای تروریستی پاریس و درو شدن بذر جنگ‌افروزی اروپایی‌ها، لغو و به بهمن ماه موکول شد، اما همچنان این سوال برای مخاطبان باقی ماند که چرا سفر عالی‌ترین مقام اجرایی کشور به یکی از مهمترین کشورهای اروپایی که میزبانی چند دوره از مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب را هم برعهده داشته، به این راحتی لغو شد!؟ چه هماهنگی‌های بیشتر و شرایط مطلوب‌تری لازم بوده که انجام نشده است!؟
نگاه به شواهد و قرائن موجود در جریان اخبار این سفر، چند گزینه قوی و ضعیف را درباره چرایی «لغو سفر» به ذهن می‌رساند که از کنار برخی از آنها به سادگی نمی‌توان گذشت.
اول؛ شاید نزدیک‌ترین گزینه برای چرایی لغو این سفر نوروزی، انفجارهایی بود که صبح سوم فروردین ماه ۹۵، یعنی یک هفته قبل از زمان اعلام شده برای سفر روحانی، پایتخت بلژیک – مقر اتحادیه اروپا – را لرزاند و دهها کشته و زخمی بر دست اهالی بروکسل گذاشت. در نگاه اول، خیلی‌ها علت لغو سفر روحانی به اتریش را ملاحظات امنیتی و نگرانی‌های موجود اعلام کردند که البته این گزینه، چندان هم جدی گرفته نشد.
چراکه اگر واقعا نگرانی های امنیتی علت لغو سفر بود، فرصت یک هفته ای بین انفجارهای بلژیک و سفر رئیس جمهور وجود داشت و تیم تصمیم گیرنده خیلی زودتر می توانست به این جمع بندی برسد که اوضاع امنیتی مساعد نیست، نه چند ساعت مانده به سفر و در حالیکه پرواز هیات ۱۱۰ نفره تجار ایرانی در فرودگاه بین المللی وین به زمین نشسته بود. علاوه بر این باید اظهارات روز گذشته رئیس جمهور کشور میزبان درباره تمهیدات امنیتی در نظر گرفته شده برای این سفر را هم مورد توجه قرار داد. فیشر گفت: «من کارشناس امنیتی نیستم، اما پلیس اتریش به صراحت اعلام کرد همه اقدامات لازم را با در نظر گرفتن تدابیر بسیار شدید امنیتی و استانداردهای مدنظر، مطابق دیدارهای روسای جمهور روسیه، چین و حتی چند سال قبل، کنفرانس اروپا و آمریکا که با شرکت جرج بوش، رئیس جمهور پیشین آمریکا در اتریش برگزار شد، تدارک دیده شده بود».
هاینس فیشر این نکته را هم اضافه کرد که این سفر «دیگر در دوران ریاست جمهوری من برگزار نمی‌شود، بلکه در دوران رئیس جمهور آینده اتریش که جانشین من است، برگزار خواهد شد».
دوم؛ حاشیه‌سازی گروههای فشار صهیونیستی برای سفر رئیس حقوقدان دولت یازدهم به وین، گزینه دیگری بود که به ذهن پُرسوال مخاطبان رسید.
خبرهای منتشر شده از منابع خبری غربی، حکایت از درخواست مجوز برخی از این گروهها برای برپایی راهپیمایی در وین همزمان با سفر روحانی حکایت داشت که گویا علی رغم درخواست هیئت ایرانی، با مخالفت میزبان شیخ دولت یازدهم هم مواجه نشده بود! تا جایی که دولت اتریش به این راهپیمایی مجوز رسمی داده بود و شخص هاینس فیشر هم درباره این تجمع یا راهپیمایی هم گفته بود: فاصله محلِ تجمع‌شان آنقدر دور از محل هیات ایرانی بوده که نه صدایشان را می‌شنیدند و نه تصویرشان را می‌دیدند!
این میهمان نوازی میزبان حسن روحانی، البته مسبوق به سابقه هم بود. آنجا که فرانسوی ها حاضر به پذیرش درخواست دولت ایران مبنی بر عدم سرو مشروبات الکلی در ضیافت رئیس جمهور فرانسه به افتخار همتای ایرانی نشدند و اعتراض چندباره هیات ایرانی هم باعث لغو این سنت! چشم‌آبی‌ها نشد و در نهایت منجربه حذف ضیافت و اکتفا به برنامه‌های رسمی شد.
سوم؛ اما، مرور دوباره صحبت‌های رئیس جمهور اتریش پیش از سفر روحانی به وین، گزینه دیگری را به ذهن می‌رساند که به سادگی از کنار آن نمی‌توان گذشت.
هاینس فیشر در همان گفتگوی معروف خود با خبرگزاری صدا و سیما که ایران را کشوری بزرگ در منطقه‌ای پرتنش خوانده بود، در پاسخ به این پرسش که چه زمانی تحریم‌ها و بعنوان مثال مشکل ارتباط از طریق سوئیفت(تعاملات بانکی بین المللی) علیه ایران لغو خواهد شد، با اشاره به مشخص نبودن زمان اتصال مجدد به سوئیفت، تاکید کرد: اتریش و اروپا به تنهایی نمی‌توانند تحریم های سوئیفت را لغو کنند. موضوع لغو تحریم های سوئیفت در حال حاضر در جامعه بین‌الملل به ویژه در آمریکا در حال بررسی و گفتگو است. با این حال نمی‌توانم پیش‌بینی کنم که به چه مدت زمان نیاز دارد.
فیشر ابراز امیدواری کرد که طرف های مذاکره کننده در گفتگوهای هسته‌ای، همه تعهداتی را که داده اند، عملی کنند و تحریم ها لغو شود.
این اظهارات فیشر از این جهت مورد توجه قرار گرفت که قطعا میزبان اصلی مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ و به ویژه میزبان دور آخر مذاکراتی که برجام از دل آن متولد شد، حتما حداقل صلاحیت برای اظهار نظر درباره مذاکرات هسته ای و نتایج آنرا دارد.
میزبان مذاکرات وین هم اشتباه کرد!
شاید بررسی واکنش سریع مدیرکل سیاسی وزارت امور خارجه کشورمان به اظهارات رئیس جمهور اتریش خالی از لطف نباشد؛ حمید بعیدی‌نژاد که ریاست تیم کارشناسی هیات مذاکره کننده ایرانی را نیز برعهده داشته است، روز گذشته در کانال تلگرامی خود، دو فرضیه را درباره سخنان رئیس جمهور اتریش مطرح کرد و نوشت: «فرضيه اول آنكه با توجه به قطعيت وصل بودن بانكهاي ايراني به سويفت به احتمال زياد مي‌توان در نظر گرفت كه خبرنگار مصاحبه كننده نتوانسته باشد، منظور دقيق آقاي رئيس جمهور را متوجه شده باشد و مطالب مربوط به سوئيفت را اشتباه منعكس كرده باشد. تا وقتي متن كامل كتبي اظهارات شخص آقاي رئيس جمهور را نديده ايم، اين احتمال يك فرضيه جدي است.
هیات بزرگ تجاری ایران در غیاب روحانی به وین رفت
فرضيه دوم آنكه آقاي رئيس جمهور اتريش بدليل عدم احاطه به تمام جزئيات بحث، موضوع لغو تحريم سويفت را با بحث مشكلات مربوط به لغو محدوديت‌هاي بانكهاي بزرگ و تحريم‌هاي موسسات آمريكايي كه موضوع اصلي بحث وي بوده است، در يك مجموعه مورد توجه قرار داده باشد».
گذشته از این حرف و حدیث‌ها و هشدار دادن‌ها نسبت به اشتباه رئیس جمهور اتریش! بررسی‌های خبرنگار مهر از منابع آگاه، حکایت از فشاری دارد که این روزها و پس از مصاحبه خبرنگار صدا و سیما با فیشر، بر خبرگزاری صداوسیما به دلیل طرح این سوال مهم وارد شده است. این فشارها که از برخی محافل دولتی تغذیه می‌شود، بیشتر بر این نکته متمرکز شده است که چرا در هنگام سفر رئیس جمهور به وین، از رئیس کشور میزبان درباره برجام و رفع تحریم و مشکل سوئیفت سوال شده است!؟
کسی چه می‌داند؛ شاید دولت تدبیر و امید که خرید هواپیما از فرانسه را از دستاوردهای سفر رئیس دولت به پاریس در پی برجام می‌داند و برای آن با حضور شخص رئیس جمهور حشن هم می‌گیرد، با ملاحظه همه شرایط از جمله سخنان میزبان اتریشی خود، شرایط را سبک و سنگین کرده و تصمیم گرفته است تا سفر را به زمانی موکول کند که دستاوردی داشته باشد، ولو شده بر روی کاغذ! و بشود باز هم برای آن جشنی برگزار کرد.
یادمان نرود که به گفته مشاور فرهنگی رئیس جمهور «دوران سفرهای خارجی بی‌حاصل و دورهمی تمام شده است.»