به گزارش«نماینده»، بحث هدایت ماهواره ای یکی از مسائل مهم در زمینه نظامی به شمار می آید. با استفاده از سامانه های هدایت ماهواره ای نه فقط فرماندهان می توانند نظارت بسیار بهتری بر اموری مثل مناطق حضور نیروهای خودی داشته باشند، بلکه امکان ارتباط بهتر و امن تر با آنها در کنار بحث هدایت بهتر وسایل رزمی مثل جنگنده ها، پهپادها و حتی حجم زیادی از بمب ها و موشک ها با دقت بسیار بالاتر فراهم می شود.

هدایت ماهواره ای؛ رقابتی از زمان جنگ سرد

بحث هدایت ماهواره ای در دهه ۱۹۶۰ میلادی با سامانه TRANSIT مخصوص نیروی دریایی آمریکا آغاز شد. ارتش آمریکا برای هدایت زیردریایی ها، هواپیما و موشک های خود نیاز به سیستم هدایت و مسیر یابی ماهواره ای داشت و در این راه میلیاردها دلار هزینه شد. با افزایش حجم سلاح ها و همچنین نیاز به بیشتر کردن دقت در این جنگ افزارها برنامه سامانه مکان یاب جهانی که به اختصار جی پی اس نامیده می شود، در آمریکا کلید خورد.

 

با توجه به هزینه بالایی که دولت آمریکا برای این سامانه پرداخته بود و همچنین حساسیت های بالای آن، در ابتدا استفاده غیر نظامی از آن مطرح نبود. پس از وقوع فاجعه ساقط شدن هواپیمای مسافربری کره جنوبی بر فراز حریم هوایی جزیره ساخالین شوروی سابق، رونالد ریگان رییس جمهور وقت آمریکا اجازه استفاده از این سامانه برای مصارف غیر نظامی را صادر کرد.

 

در حال حاضر ۳۱ فروند ماهواره مربوط به سامانه جی پی اس در حال گردش به دور کره زمین هستند و در بسیاری از بخش های نظامی و غیر نظامی از هدایت موشک های کروز گرفته تا مسیر یابی در ترافیک شهری را بر عهده دارند. البته دقت و قدرت سیگنال های جی پی اس برای استفاده غیر نظامی در مقایسه با نمونه غیر نظامی کاهش یافته است.

سامانه گلوناس روسی هم به نوعی مسیری شبیه به جی پی اس آمریکایی را طی کرد. اولین ماهواره های شوروی سابق برای هدایت زیردریایی های حامل موشک بالستیک ساخته شد. روسها هم در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ به دنبال افزایش سطح پوشش ماهواره ای خود برنامه "گلوناس" را آغاز کرده و در دهه ۱۹۸۰ میلادی چندین ماهواره را به فضا پرتاب کردند. 

 

در زمان فروپاشی شوروی سابق، روسها هنوز موفق نشده بودند پوشش کامل کره زمین را بر قرار کنند. 

 

بعد از فروپاشی شوروی، مدتی به دلیل مشکلات اقتصادی این برنامه با مشکل رو به رو شد و تعداد ماهواره ها نیز کاهش یافت. در نهایت در سال های اخیر و با بهبود وضعیت اقتصادی این کشور و به دلیل توجه خاص شخص ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه، برنامه گلوناس شتاب گرفته و در حال حاضر با ۲۹ ماهواره مربوط به سامانه گلوناس در جو زمین در حال گردش هستند.

روسیه چند سالی است که خدمات مربوط به بخش غیر نظامی با استفاده از گلوناس را نیز آغاز کرده است.کشور چین با توجه به رشد چشمگیر اقتصادی در سالهای اخیر و افزایش نیاز به یک سامانه مکان یاب ماهواره ای بومی برنامه بیدو (beidou -北斗) را آغاز کرد. چینی ها بین سال های ۲۰۰۰ الی ۲۰۰۳ میلادی با استفاده از ۳ ماهواره آزمایشی این طرح را آغاز کرد.

 

در ادامه، پوشش کامل برای سرزمین چین و کشورهای همسایه بدست آمده و در نهایت بنای چینی ها بر بدست آوردن پوشش جهانی بیدو در سال ۲۰۲۰ است. نسل قدیمی تر این ماهواره ها با عنوان بیدو – ۱ شناخته می شدند و نسل جدیتر به عنوان بیدو – ۲ .

 

در حال حاضر ۲۰ ماهواره از سری بیدو در فضا به سر می برند و جدید ترین مدل از این ماهواره هم در مارس سال جاری میلادی به فضا پرتاب شد که از این مدل جدید ۱۷ ماهواره به فضا پرتاب می شود. همانطور که اشاره شد، در حدود سال ‌۲۰۲۰ سیستم بیدو تکمیل خواهد شد و با پوشش جهانی ۳۵ماهواره‌ای به ارائه خدمات ادامه خواهد داد و کاربران در سراسر جهان می‌توانند از دو نوع خدمات کیفیت بالا، از جمله خدمات ویژه نیازمند به مجوز و خدمات آزاد بهره‌مند شوند. 

 

خدمات آزاد رایگان بوده و دقت ۱۰متر برای موقعیت‌یابی، سرعت ۰.۲متر در ثانیه و زمان‌بندی ۲۰ نانوثانیه‌ای را ارائه می‌کند. اما سرویس ویژه، دقت بالاتر و قابلیت اطمینان بیشتری دارد که در دسترس کاربران مجاز قرار می‌گیرد.

 

شمایه عملکرد سامانه بیدو
 

در بحث دقت سامانه بیدو هم مثل سایر سامانه های به کار رفته در دنیا، در مدل های نظامی و غیر نظامی تفاوت دارد. همان گونه که گفته شد، دقت در گونه رایگان غیر نظامی در حدود ۱۰ متر بوده و این در حالی است که این عدد برای مدل نظامی، ۱۰ سانتی متر است. در حال حاضر نیروهای مسلح چین و پاکستان تنها کاربران نظامی سامانه بیدو هستند.

 

در حال حاضر سامانه "گالیله" اتحادیه اروپا در مراحل پایانی قبل از رسیدن به آمادگی کامل بوده و دو کشور هند و ژاپن نیز برنامه های مستقلی برای بحث هدایت ماهواره ای دارند.

 

پهپادها و هدایت ماهواره ای

 

در بحث هواپیماهای بدون سرنشین مسئله هدایت ماهواره ای یکی از نکات بسیار مهم و استراتژیک محسوب می شود. به زبان ساده اضافه شدن بحث هدایت ماهواره ای به یک پهپاد می توان برد عملیاتی آن را شدیدا افزایش داده و در عین حال دقت در موقعیت یابی را بیشتر کرده و البته احتمال اخلال در روابط با کاربر زمینی نیز بسیار کمتر خواهد بود.

در حال حاضر چندین مدل از پهپادهای مجهز به هدایت ماهواره ای در جهان فعال هستند که در این بین می توان به گلوبال هاوک آمریکایی به عنوان گران ترین پهپاد عملیاتی جهان اشاره کرد.

 

ایران بازیگر جدید در مربع پهپادی جهان

 

اما به بحث پهپادهای مسلح جهان وارد می شویم. در بخش پرنده های بدون سرنشین که فاقد توان حمل سلاح هستند کشورهای بسیاری فعالیت دارند و حتی گاهی در کشورهای جهان سوم نیز نمونه هایی از پهپادها با ماموریت شناسایی در حالی که با دوربین های ساده مجهز هستند دیده می شود. اما بحث پهپادهای مسلح مسئله ای بسیار خاص بوده و در اصطلاح کلوپی با اعضای بسیار کم است.

 

پهپاد آمریکایی ریپر

 

با یک جستجو ساده در فضای مجازی شما می توانید به لیست کشورهای دارنده پهپادهای مسلح دست پیدا کنید. کشورهای زیادی در این میان حضور دارند اما تنها تعداد بسیار محدودی از اعضای این لیست خود جزو سازندگان پهپادهای مسلح هستند. در حال حاضر به نظر می رسد چیزی کمتر از ۳۰ کشور جهان هستند که کاربران پهپادهای مسلح یا پهپادهای با توانایی حمل سلاح هستند اما آنانی که خود به تنهایی توان ساخت پهپاد مسلح را دارند بسیار کمتر هستند.

 

پهپاد ارتش صهیونیستی با نام هرمس ۹۰۰

 

در حال حاضر به صورت عملیاتی آمریکا، چین، ترکیه، پاکستان، ایران و رژیم صهیونیستی تنها دارندگان دانش تولید پهپادهای مسلح به صورت عملیاتی به شمار می آیند. اما با نگاهی به بحث هدایت ماهواره ای، دو کشور پاکستان و ترکیه نیز از این لیست خارج می شوند.

 

 پهپادهای پاکستانی هنوز فاقد بحث هدایت ماهواره ای هستند و پهپاد مسلح Anka ساخت ترکیه نیز قرار است در مدل های جدیدتر که در آینده به وضع عملیاتی می رسد دارای توانایی هدایت ماهواره ای باشند.

 

Wing Loong

در این میان ایالات متحده آمریکا با سری پردیتور و ریپر، اسراییلی ها با هرمس ۴۵۰ ، هرمس ۹۰۰ و هرون و چینی ها با پهپادهای سری WZ-۲۰۰۰ و Wing Loong از جمله دارندگان پهپادهای مسلح و در عین حال دارای هدایت ماهواره ای در جهان محسوب می شوند.

 

اما این گروه بسیار خاص و کم جمعیت عضو جدیدی را نیز اخیرا پیدا کرده است. نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اخیرا با مدل جدید پهپاد شاهد ۱۲۹ به جمع بسیار کوچک کشورهای دارنده پهپادهای مسلح و همچنین مجهز به هدایت ماهواره پیوسته است.

 

سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه در آخرین روزهای سال ۹۴، علت ایجاد تغییر در دماغه پهپاد دوربُرد «شاهد ۱۲۹» را افزودن قابلیت امکان ارتباط ماهواره‌ای در این پهپاد عنوان کرد و افزود که این پهپاد عملیاتی بوده و هم اکنون در اختیار سپاه است.

 

مدل اولیه پهپاد شاهد ۱۲۹

 

در جریان راهپیمایی روز ۲۲ بهمن سال گذشته از مدل جدیدی از این پهپاد رونمایی شده بود که دارای طراحی متفاوتی در بخش جلویی پهپاد بود. مشرق پیش از اعلام فرمانده نیروی هوافضای سپاه در مقاله ای گمانه زنی کرده بود که احتمالا بخش جدید اضافه شده به جلوی پهپاد مورد نظر مربوط به بحث هدایت ماهواره ای است.

 

در حال حاضر با توجه به این که جزئیات بیشتری از این بحث خصوصا درباره نوع هدایت ماهواره ای مورد استفاده در این پهپاد مشخص نشده است نمی توان خیلی درباره جزئیات آن ورود پیدا کرد، اما به صورت قطع می توان گفت برد پهپاد شاهد ۱۲۹ در مدل جدید کاملا نسبت به مدل قبلی افزایش یافته است و بر این اساس، می توان اینگونه احتمال داد که شاهد ۱۲۹ مجهز به هدایت ماهواره ای، همان پهپاد مسلح مورد نظر جانشین فرمانده کل سپاه است که بردی آن در حدود ۳۰۰۰ کیلومتر اعلام کرده بود. 

 

آبان ماه سال گذشته بود که سردار سلامی جانشین فرمانده کل سپاه، سخنان مهمی را درباره قدرت پهپادهای ایرانی مطرح کرد که بازتاب فراوانی نیز در رسانه های تخصص و عمومی دنیا داشت. وی با اشاره به توانمندی های پهپادی سپاه، اعلام کرد که "امروز وقتی پهپادهای ما می‌تواند تا ۳ هزار کیلومتر شعاع عملیاتی داشته باشد و عملیات تهاجمی انجام دهد، برای ما شگفت‌انگیز نیست. "

 

مدل جدید شاهد ۱۲۹ ، به تغییر ایجاد شده در جلوی پهپاد دقت کنید

 

البته باز هم باید گفت این یک گمانه زنی است و ممکن است پهپاد مورد نظر سردار سلامی مدل دیگری باشد که حداقل تا به امروز اسمی از آن برده نشده باشد.هر آنچه که هست، شاهد ۱۲۹ جدید ایرانی با هدایت ماهواره ای قادر است به مسافت های بسیار دورتری رفته و عملیات خود را با دقت بیشتر و با مشکلات بسیار کمتر در بحث ارتباطی و مسیریابی انجام دهد.

 

ذکر این نکته نیز بسیار مهم است که با ورود سامانه های هدایت ماهواره ای در کشور مسائل بسیار مهم دیگری مثل بحث مهمات هدایت ماهواره ای و همچنین افزایش فوق العاده دقت موشک های ایرانی، خصوصا بحث موشک های کروز حمله به اهداف زمینی مثل سری "سومار" را نیز می توان مطرح کرد که خود افزایشی جهش گونه در توان نظامی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

با توجه به اینکه فرماندهان سپاه، به صراحت و قاطعیت موضوع هدایت ماهواره ای پهپادهای ایرانی را مطرح کرده اند، باید مطمئن بود که موضوع تامین پایدار این ارتباط ماهواره ای نیز حل شده است و هم اکنون این پهپادها، در شعاعی وسیع در حال حمایت و پشتیبانی از رزمندگان مقاومت در هر مکان مورد نیاز در شعاعی بسیار بزرگ هستند.