«نماینده» - بیش از ۷ سال از آغاز اعزام ناوگروه‌های نیروی دریایی ارتش به ماموریت آبهای آزاد و بین‌المللی می‌گذرد و حالا ناوگروه سی و هشتم آماده می‌شود تا ماموریت خود را با حضور دانشجویان دانشگاه امام خمینی(ره) آغاز کند.

در گفتگو با امیر دریادار غلامرضا خادم بیغم جانشین فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ضمن مروری بر اهمیت این ماموریتها به برخی موضوعات دیگر مرتبط با نداجا پرداختیم که ماحصل آن را در زیر می‌خوانید:

** اعزام ناوگروه‌ها آغاز فصلی جدید در نیروی دریایی ارتش بود

* حدود ۸ سال است که ناوگروه‌های نیروی دریایی ارتش به صورت مستمر در آبهای آزاد و بین‌المللی بویژه در منطقه خلیج عدن حضور دارند، این حضور تا چه زمانی ادامه خواهد داشت و در طول این سالها چه تغییراتی در انجام ماموریت های ناوگروه‌ها ایجاد شده است؟

حفاظت از منافع جمهوری اسلامی در آب‌های آزاد و آب‌های سرزمینی جزو وظایف ذاتی نیروی دریایی ارتش است که عملکرد دفاع از منافع، در هر کدام از این حوزه‌ها با یکدیگر تفاوت دارد.

نیروی دریایی در سال‌های دفاع مقدس توانست به این وظایف خود جامه عمل بپوشاند یعنی هم منافع جمهوری اسلامی را حفظ کرد و هم به سیادت خود در منطقه خلیج فارس، دریای عمان و تنگه هرمز در برابر نیروی دریایی رژیم بعث استمرار بخشید.

بعد از دفاع مقدس نیز با توجه به گسترش فعالیت‌های جمهوری اسلامی در دریاها، خصوصا در حوزه تجارت جهانی که با توسعه سازمان‌های کشتیرانی اعم از تجاری و نفتکش و توسعه صادرات و واردات همراه بود، این نیاز احساس شد که استراتژی نیروی دریایی نیز باید متحول شود.

از طرف دیگر، از حدود سال ۸۷ به بعد بود که پدیده شوم دزدی دریایی در آب‌های سومالی، خلیج عدن و منطقه باب‌المندب بوجود آمد.

این منطقه و در واقع منطقه شمال اقیانوس هند یک آبراه بسیار مهم و استراتژیک در اقتصاد جهانی است که در میان ۳ تنگه مهم دنیا یعنی تنگه هرمز، تنگه مالاکا و تنگه باب‌المندب واقع است که بخش عمده‌ای از تبادلات اقتصادی از غرب به شرق و بالعکس و یا به سمت خلیج فارس در این منطقه صورت گرفته و ما شاهد تردد بسیار زیاد شناورهای تجاری در این منطقه هستیم.

این پدیده شوم در واقع محصول وضعیت بی ثبات کشور سومالی بود و همان ابتدا برخی از کشتی‌های ما نیز ربوده شد که دولت با پرداخت هزینه و پول سنگین آنها را آزاد کرد.

از آنجا که حفاظت از این منافع وظیفه نیروی دریایی است، این نیرو بلافاصله دست به کار شد و ناوگروه‌های متعدد تاکنون برای مقابله با این پدیده و حفاظت از شناورهای تجاری کشور و خطوط مواصلاتی جمهوری اسلامی اعزام شدند و در واقع این، آغاز فصل جدیدی از اقدامات نیروی دریایی بود.

** اجازه مزاحمت برای کشتی‌های ایرانی را به هیچ کس نمی‌دهیم

نیروی دریایی با اسکورت کشتی‌ها توانست جلوی این خسارت‌ها را بگیرد و در این مسیر نه تنها کشتی‌های ایرانی بلکه در برخی موارد شناورهای دیگر کشورها که درخواست کمک داشتند نیز از چنگ دزدان دریایی نجات داده شدند.

این روحیه همکاری در نیروهای ما به شدت وجود دارد. هر چند ممکن است برخی کشورها نسبت به این موضوع بی‌تفاوت باشند.

ناوگروه‌های نیروی دریایی اجازه ایجاد مزاحمت برای هیچکدام از کشتی های جمهوری اسلامی را نمی دهد. این تقابل ها گاهی به درگیری‌های مستقیم و غیرمستقیم نیز انجامیده است.

** حضور نداجا در ماموریت‌های فراتر از مدار ۱۰ درجه شمالی

* محدوده در نظر گرفته شده برای نیروی دریایی ارتش، تا مدار ۱۰ درجه شمالی اقیانوس هند است. این محدوده چقدر وسعت دارد و آیا این امکان هست که ماموریت‌ها به مناطق خارج از این محدوده نیز بکشد؟

این منطقه چیزی در حدود ۲ میلیون متر مربع وسعت دارد و گاهی هم پیش آمده که دزدان دریایی در خارج از این محدوده نیز دزدان دریایی اقدام به ربایش کشتی ایرانی کردند که نیروی دریایی توانست بلافاصله و در کمترین مدت به سمت کشتی مورد هدف حرکت کرده و اقدام به آزادی سازی آن کند و این اقدام اتفاقا مورد توجه دیگر کشورها نیز واقع شد که نیروی دریایی چطور توانست در کمترین زمان ممکن، کشتی ربوده شده را در فاصله بسیار دور، با حداقل خسارت‌ به نفرات و خود کشتی و کالای آن آزاد کند.

پس هر چه توانایی‌ها افزایش و سامانه‌ها و اشراف بر منطقه وسعت یابد، این محدوده نیز قابل افزایش است و شما می‌بینید یگان‌های ما در برخی ماموریت‌های فراتر از مدار ۱۰ درجه شمالی نیز حضور داشته و در برخی آبراه‌های مهم مانند تنگه مالاکا و اقیانوس آرام حاضر شده و از خط استوا نیز عبور می‌کنند.

** توان علمی و فنی کشور را پای کار آوردیم

* علم، تخصص و فناوری ازجمله ملزومات مهم در نیروی دریایی است و در واقع باید این نیرو را یک نیروی تخصص محور بدانیم. چقدر این موضوع در نداجا نهادینه شده است؟

وقتی مقام معظم رهبری نیروی دریایی را یک نیروی علمی، نظامی، سیاسی و بین‌المللی معرفی می‌کنند، پشت هر کدام از این واژه‌ها یک فلسفه بزرگ قرار دارد.

وقتی با نیروی دریایی را به عنوان یک نیروی علمی بدانیم، به معنی این است که تجهیزات مورد استفاده در این نیرو از فناوری‌های بسیار بالایی برخوردار است. مثلا یک ناوشکن از صدها سامانه تشکیل شده که خود این سامانه‌ها محصول تجمیع شده چندین زیرسامانه هستند که هر کدام از آنها یک تکنولوژی بالاست و در واقع این ناوشکن را می‌توان به عنوان یک کارگاه علمی دانست که ناوشکن جماران به عنوان اولین ناوشکن بومی که به دست متخصصان صنعت دفاعی خودمان ساخته شد یک نمونه بارز است که برای ساخت آن، نیروی دریایی علاوه بر ظرفیت داخلی خود توانست تمام مراکز علمی، دانشگاهی و ظرفیت‌های فنی کشور را درگیر کند.

از طرف دیگر، حضور در آب‌های آزاد نیازمند احاطه کامل بر علم دریانوردی است. وقتی ما از یک نیروی ساحلی به یک نیروی اقیانوسی تبدیل شدیم باید به موازات آن، دانش خود را نیز ارتقا بدهیم و در کنار آن سیستم آموزشی ما نیز تغییر کند چرا که ناوبری در عرصه اقیانوس‌ها بسیار متفاوت است و البته می‌بینیم که فرماندهان و افسران ما در همین مراکز آموزش نیروی دریایی تعلیم می‌بینند که این مراکز بسیار پیشرفته و مجهز هستند و می‌توانند تمام نیازهای آموزشی ما را برآورده کنند.

در بسیاری موارد، این پیشرفت و غنای تجهیزاتی مراکز آموزشی ما در بازدید هیأت‌های خارجی مورد اذعان آنها قرار گرفته است و انجام ماموریت‌های نیروی دریایی از جمله استمرار حضور ناوگروه‌ها در آب‌های آزاد نیز  اثبات همین اصل است.

** نیروی دریایی در توسعه روابط خارجی کشور موثر است

* سیاسی و بین المللی بودن این نیرو در چه مواردی نمود پیدا می کند؟

وقتی شما در یک فضای بین‌المللی قرار می‌گیرید، در واقع به عنوان سفیران جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شوید. به همین دلیل است که نیروی دریایی در جهت توسعه روابط سیاسی بین کشورها حرکت می‌کند.

مسائلی نظیر سفر ناوگروه‌ها، پهلوگیری شناورها در کشورهای دیگر و بازدیدهای متعدد با فرماندهان نیروی دریایی دیگر کشوها و نیز تبادل نظر، در توسعه روابط خارجی کشور بسیار مؤثر بوده است.

** موضع‌گیری سیاسیون به پشتوانه نیروهای مسلح است

* موضوعات سیاسی چقدر در رویکرد نداجا به عنوان یک نیروی نظامی موثر است؟

ما در هر شرایط، آمادگی خود را در بالاترین سطح ممکن نگه می‌داریم چرا که وقتی رئیس‌جمهور یا دیگر سیاستمداران ما در موقعیت‌های بین‌المللی صحبت می‌کنند و از منافع جمهوری اسلامی سخن می‌گویند، این حرف‌ها به پشتوانه نیروهای مسلح است والا ضمانتی برای اجرای آن نخواهد بود.

ما هیچ گاه وارد سیاست نمی‌شویم اما این به معنی بی‌اطلاعی ما از دنیای سیاست نیست اتفاقا نیروهای مسلح سیاست را به خوبی می‌شناسند اما متکی به دنیای سیاست نمی‌شوند. ما باید همیشه آماده باشیم و به قول مقام معظم رهبری «شب حمله‌ای» فکر کنیم.

** خرید محصول به معنای وابستگی نیست

* در کشور ما همه مسئولین بر موضوع خودکفایی و عدم وابستگی به خارج متفق‌القول هستند اما به نظر می رسد گاهی در افکار عمومی موضوع ارتباط با خارج از کشور به اشتباه «وابستگی» تعبیر می‌شود. رویکردها در رابطه با خارج از کشور چطور است؟

این یک اقدام منطقی است. شما نگاه کنید کشوری مثل آلمان به عنوان سازنده موتورهای کشتی شناخته می‌شود که بسیاری از کشورها موتور مورد نیاز خود را از آنجا تهیه می‌کنند. شاید برای یک کشور صرف نکند که بخواهد تعداد معدودی از این موتورها را برای رفع نیاز خود بسازد و بهتر باشد این موتورها را از کشور دیگری تهیه کند. البته این معنای عدم توانمندی برای ساخت نیست. به همین دلیل است که می‌بینیم بسیاری از کشورها که اتفاقا توانایی بالایی نیز دارند، برخی محصولات خود را به دیگران سفارش می‌دهند چرا که شاید ساخت آن به صرفه نباشد.

** فرماندهان نداجا بیشترین ارتباطات را با کشورهای خارجی دارند

نیروی دریایی نیز این سیاست را دنبال می‌کند و ما در بازدیدها و جلسات دیدار و گفت‌وگو با کشورهای دیگر در خصوص این موارد صحبت می‌کنیم که البته تنها محدود به تجهیزات نیست و در حوزه‌های دیگر مثل آموزش و تبادل اطلاعات نیز صورت می‌گیرد و اتفاقا فرماندهان نیروی دریایی بیشترین ارتباطات را با کشورهای خارجی دارند و این می‌تواند در ارتقاء توان فنی و آموزشی ما بسیار مؤثر باشد.

** پدافند هوایی شناورها در اولویت است

* یکی از تاکیدات مهم رهبر انقلاب درخصوص توجه به پدافند هوایی بر روی شناورهاست. در این باره و کلا توان حفاظتی شناورهای در دریا چقدر کنار شده؟

هر شناور که از ایران در آب‌های آزاد حضور پیدا می‌کند در واقع بخشی از خاک کشور است که اول باید بتواند از خودش و بعد از آن از منافع جمهوری اسلامی حفاظت کند و این یک اصل مهم است که نیازمند تجهیزات است.

یک یگان در دریا با تهدیدات مختلفی مواجه است که ما در این زمینه با نگاه جدی به همه شناورهای رزمی کار کرده‌ایم. سامانه‌های خود را ارتقا داده‌ایم و تجهیزات‌مان را متناسب با تهدیدات به روز کرده‌ایم تا این هدف مهم محقق شود.

درخصوص دیگر تجهیزات هم همین طور است. به هر حال طبیعی است که هر چه برد موشکی ما افزایش یابد، دست برتر نیروی دریایی در آب‌های آزاد بلندتر خواهد شد.

** نباید کشور خارجی در خزر نفوذ کند

* روابط با روسیه چطور است؟ خصوصا بعد از سفر امیر سیاری به این کشور و بازدید از مراکز مهمی نظیر یگان زیردریایی‌ها یا شناورهای سطحی، رسانه‌های روس گمانه‌زنی‌های زیادی مبنی بر خرید تسلیحات دریایی از روسیه داشتند. چقدر این موارد در دستور کار است و در صورت صحت، در چه زمینه‌هایی خواهد بود؟

به هر حال بین ما و روسیه در شمال، منطقه مشترکی به نام دریای خزر وجود دارد که این دریا بسیار مهم بوده و از آن به عنوان دریای صلح و دوستی نیز نام برده می‌شود.

ما به همراه کشورهای حاشیه خزر نباید اجازه دهیم که نیروی خارجی به آن نفوذ کرده و بخواهد در راستای منافع خودش از آن بهره‌برداری کند.

در ملاقات‌هایی که میان دو کشور صورت می‌گیرد در خصوص موضوعات مختلفی مانند تبادل دانش‌ و فناوری و اطلاعات صحبت می‌شود.

** بهترین دوستان ایران در جنگ فراموشمان کردند

به هر حال پس از انقلاب ما تا چند سال با داشته‌های قبلی خود سر کردیم اما بعد به این نتیجه رسیدیم که این داشته‌ها کافی نیست. بنابراین رویه جدیدی آغاز شد و البته با تجربه‌ای که در طول ۸ سال دفاع مقدس داشتیم که در آن بهترین دوستان ایران ما را فراموش کردند، فهمیدیم که باید روی پای خود بایستیم.

** به هیچ کشوری وابسته نیستیم

امروز ارتش به خصوص نیروی دریایی به هیچ کشوری وابسته نیست. نیازمندی‌ها را خودمان تامین می‌کنیم و با اقدام به نوسازی و ارتقاء داشته‌های قبلی خود، ماموریت‌ها را به خوبی انجام می‌دهیم و البته در کنار اینها، سامانه‌ها و یگان‌های جدید نیز ساخته  می‌شود.

البته باز هم تاکید می‌کنم اگر چه ما تلاش زیادی کردیم که به دیگران متکی نباشیم اما ارتباط با خارج را چیز بدی نمی‌دانیم. چرا که می‌خواهیم با فناوری روز دنیا پیش برویم.

امروز این یک اصل است که فناوری در انحصار هیچ کشوری نیست و هر کسی در این زمینه سرمایه‌گذاری بیشتری کند استفاده بیشتری خواهد برد.

** ورود کیلوکلاس‌ها به کشور تجربه خوبی بود

* درخصوص زیردریایی بویژه صحبت هایی بوده یا نه؟

در حوزه زیرسطحی، ورود شناورهای سنگین کیلوکلاس یک تجربه بسیار خوب بود و در واقع همین تجربه و در اختیار داشتن این سامانه‌ها بود که موجب شد ما به توانمندی ساخت زیردریایی‌های سبک و نیمه سنگین دست پیدا کنیم.

* درحوزه زیردریایی‌های سنگین برنامه‌هایی داریم

ما در منطقه‌ای حضور داریم که آب‌های آن را به خوبی می‌شناسیم بنابراین زیرسطحی‌های متناسب با نیاز و جغرافیای آب‌های همین منطقه ساختیم که زیردریایی‌های تاکتیکی کلاس غدیر ازجمله آنهاست و البته ما در حوزه زیردریایی‌های کیلو نیز برنامه‌هایی داریم.

به هر حال ما با یک جغرافیای متنوع در دریا با عمق‌های مختلف روبروییم که هر کدام از آنها نیازمند تجهیزات متناسب با خودش است که این تجهیزات باید هم ماندگاری بالایی داشته باشند و هم بتوانند ماموریت‌های خود را در حوزه‌های مختلف و حتی پرتاب انواع موشک‌ها به خوبی انجام دهند. بنابراین تبادل نظر و فناوری میان دو کشور در این حوزه بسیار مؤثر است.

** قدرتمندترین یگان هوادریای منطقه در اختیار ایران است

* یکی از یگانهای نیروی دریایی که کمتر از آن حرف به میان می‌آید یگان هوادریاست. الان وضعیت این یگان چطور است و چقدر نوسازی و الحاق یگان‌های جدید به هوادریا صورت گرفته؟

جمهوری اسلامی از گذشته تا امروز قدرتمندترین یگان هوادریای منطقه را در اختیار دارد. ما با استفاده از اسکادران‌های BH۷ و SRN۶ (برخی انواع هواناوها) و نیز بالگردهای ضدزیرسطحی، گشت دریایی و تهاجمی و همچنین یگان‌های بال ثابت، هم در زمان جنگ و هم امروز یکی از قدرتمندترین یگان‌های هوادریا را در اختیار داشته و داریم که در زمان دفاع مقدس کارنامه بسیار درخشانی از خود به جای گذاشتند.

** پیشرفته‌ترین تجهیزات را در اختیار داریم

بعد از دفاع مقدس، ارتقا و گسترش این یگان در دستور کار قرار گرفت و ما امروز از تجهیزاتی از این واحدها استفاده می‌کنیم که برخی از آنها تنها در اختیار چند کشور محدود پیشرفته قرار دارند.

** هیچ کشوری در منطقه توان مقابله با ایران را ندارد

* توان دریایی ایران را در قیاس با کشورهای دیگر بخصوص در منطقه چطور ارزیابی می‌کنید؟

علیرغم همه تهدیدات سوئی که غربی‌ها علیه جمهوری اسلامی می‌کند اما ایران یک کشور یکپارچه است و قدرت بازدارندگی بالایی نیز دارد.

تهدیداتی هم که گاها برخی کشورها می‌کنند، بیشتر آرزوهایی است که هیچ گاه جامه عمل نخواهد پوشید و مطمئن باشید هیچ کشوری در منطقه توان مقابله با ایران را ندارد.

** ایران میزبان فرماندهان دریایی کشورهای اقیانوس هند در سال ۲۰۱۸

* هم اکنون امیر سیاری در اجلاس دوسالانه فرماندهان دریایی کشورهای حاشیه اقیانوس هند هستند. این اجلاس با چه رویکردی تشکیل می شود و جایگاه ایران در آن کجاست؟

اجلاس فرماندهان کشورهای حاشیه اقیانوس هند یک اتفاق بسیار مهم است که طی آن کشورهای حاشیه این اقیانوس با یکدیگر به تبادل نظر پرداخته و بر این تاکید می‌کنند که باید امنیت منطقه توسط خود این کشورها حفظ شود.

این تعامل موجب همکاری متقابل کشورها به یکدیگر شده و در سال ۲۰۱۸ نیز جمهوری اسلامی میزبان این اجلاس خواهد بود و البته برخی کشورهای غربی نیز در این اجلاس به عنوان عضو ناظر حضور دارند.