به گزارش «نماینده»، دولت یازدهم اکنون وارد سومین سال از عمر خود شده و همچنان اقتصاد به عنوان اصلی‌ترین موضوع کشور به شمار می‌رود.
اشتغال، بیکاری، موضوع مسکن و مشکلات دیگر همواره از مطالبات جدی مردم بوده و در این راستا حسن روحانی در وعده‌های انتخاباتی خود به حل این مشکل اشاره کرد و البته به تحول در این حوزه در طی ۱۰۰ روز خبر داد.
دولت یازدهم شاید موضوع سیاست‌خارجی، به ویژه مذاکرات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها را شاه‌کلید رفع مشکلات اقتصادی می‌دانست اما اکنون که وارد سومین سال عمر دولت شده‌ایم حداقل باید جرقه های آن را شاهد باشیم.
با توجه به موضوع مهم اقتصاد ازجمله نامه ۴ وزیر به رئیس‌جمهور، اقتصاد ایران در شرایط پساتحریم و رونمایی از بسته اقتصادی دولت بر آن شدیم تا محمدحسین ادیب استاد دانشگاه به گفت‌وگو بنشینیم؛ آنچه در ادامه می‌آید متن گفت‌وگو با وی است که در ادامه می‌آید.
ریشه اصلی رکود به چه عاملی باز می‌گردد؟
ادیب: منبع اصلی قدرت خرید در ایران به بخش معدنی بازمی‌گردد مثل نفت، گاز، خانواده فولاد؛ هر هنگام که قیمت مواد معدنی در جهان افزایش می‌یابد در ایران رونق میشود و هر هنگام که قیمت مواد معدنی سقوط می‌کند در ایران رکود میشود، قیمت مواد معدنی ۶۰ درصد کاهش یافته و در ایران رکود شده است، اقتصاد ایران آمادگی سقوط قیمت مواد معدنی و از جمله نفت را نداشت، منبع رکود به کاهش تقاضا به سبب سقوط ۶۰ درصدی درآمد مواد معدنی باز می‌گردد و بقیه همه تفسیر این است.
ارزش نفت و گاز تولیدی در ایران در همین شرایط تحریم ۱۲۰ میلیارد دلار کمتر از قبل از سقوط قیمت نفت است، اقتصاد ایران ۱۲۰ میلیارد دلار کوجک شده، کوچک شدن اقتصاد به کوچک شدن تقاضا انجامیده است، کوچک شدن تقاضا به رکود انجامیده است.
بزرگترین دغدغه شما در حوزه اقتصاد چیست؟
ادیب: سودی که بانکها به سپرده گذار پرداخت می‌کنند از محل بازده تسهیلات نیست از محل زیان وام گیرنده و زیان بانک است، اگر این شرایط مدیریت نشود ریسک طی ماه‌های آینده و نه سال‌های آینده، از وام گیرنده و بانک، به سپرده گذار منتقل میشود، بانک مرکزی باید این شرایط را مدیریت کند، یک بانک به تنهائی هیچ کار موثری نمی‌تواند انجام دهد، به سبب رقابت شدید بانکها با یکدیگر، اگر یک بانک سود سپرده را کاهش دهد به سرعت سپرده از آن بانک به بانکهای دیگر منتقل میشود و بانک ورشکست میشود مشکل باید در سطح همه بانکها با هم حل شود.
کشوری که بدهی خارجی ندارد به سرعت می‌تواند رکود را به رونق تبدیل کند
نقطه مثبت اقتصاد ایران کدام است؟
ادیب: بدهی خارجی جهان ۶۹ هزار میلیارد دلار است و کل بدهی خارجی ایران اعم از بدهی ۵ میلیارد دلاری مرتبط با بانک مرکزی، ۱۱ میلیارد دلاری بیع متقابل شرکت ملی نفت و ۲ میلیارد دلاری پتروشیمی،۱۸ میلیارد دلار است، ایران به نسبت تولید ناخالص ملی، کمترین میزان بدهی خارجی را دارد، تولید ناخالص ملی جهان ۶۴ هزار میلیارد دلار است و بدهی خارجی جهان از تولید ناخالص ملی جهان بیشتر است، بحران بعدی جهان، بحران کشور های بدهکار است و ایران به نسبت تولید ناخالص ملی تقریبا بدهی خارجی ندارد، کشوری که بدهی خارجی ندارد به سرعت می تواند رکود را به رونق تبدیل کند.
قبل از ورود به بحث اصلی میشود شرایط موجود را تشریح کنید اقتصاد ایران اکنون در چه نقطه‌ای ایستاده است؟
ادیب: یک پرفسور ژاپنی می گوید ۸۰ درصد مسائل را باید بتوان با ۴ سؤال پی برد و اگر با ۴ سؤال ریشه یابی نشود ۴ سوال خوب طراحی نشده است وضع موجود اقتصاد ایران ۴ ویژگی دارد :
یک –تک رقمی شدن تورم در سال جاری
تورم ماهانه در تیر ماه منفی چهاردهم درصد، تورم در مرداد منفی یک دهم درصد و تورم در شهریور مثبت شش دهم درصد بود جمع تورم سه ماهه گذشته (تورم مصرف کننده) مثبت یک دهم درصد بود یعنی تقریبا صفر درصد، تورم مصرف کننده در دی ماه ۹۳ تا آخر شهریور فقط شش و نیم درصد بود توجه کنید که تورم فقط در سه ماه مهر، آبان و شهریور ۹۳ بالا بوده و از اول دی با عبور از آن، تورم سالانه نقطه به نقطه مصرف کننده، تک رقمی میشود.
شما از تورم مصرف کننده صحبت کردید تورم تولید کننده چه قدر است؟
ادیب: تورم سالانه نقطه به نقطه تولید کننده کمتر از ۵ درصد بوده است(آخر شهریور سال جاری نسبت به آخر شهریور سال ۹۳) در این قسمت نه تنها تورم سالانه تک رقمی شده بلکه به کمتر از ۵ درصد کاهش یافته است.
تورم در بخش مسکن چه میزان بوده است؟
ادیب: به اظهار رئیس اتحادیه املاک، متوسط قیمت مسکن در تهران ۳۶ درصد نسبت به اسفند ۹۱ یا اوج قیمت مسکن سقوط کرده است اما از اسفند ۹۱ تا آخر شهریور سال ۹۴ در ایران ۷۲ درصد تورم بوده است با وجودی که ۷۲ درصد تورم بوده قیمت مسکن ۳۶ درصد سقوط کرده است به عبارت دیگر تورم زدائی شده قیمت مسکن از ۱۰۰ در اسفند ۹۱ به ۳۷ در شهریور ۹۴ کاهش یافته است، با لحاظ تورم، مسکن در تهران ۶۳ درصد سقوط کرده است.
ارزش بازار بورس تورم زدائی شده در شهریور ۹۴ نسبت به اسفند ۹۱ چقدر کاهش یافته است؟
ادیب: تورم زدائی شده ارزش بازار بورس ۳۷ درصد سقوط کرده است.
دلار در شهریور سال جاری نسبت به اسفند ۹۱ با لخاظ تورم چقدر کاهش یافته است؟
ادیب: در آخر شهریور ۹۴ نسبت به اسفند ۹۱، در ایران ۷۲ درصد تورم بوده است، دلار ۳۴۰۰ تومان امروز با کسر تورم، ۱۹۷۰ تومان است یا با کسر تورم دلار در عمل ۳۴۰۰ تومان نیست ۱۹۷۰ تومان است برای صادر کننده ایرانی که تورم در هزینه تولید برای او بسیار موثر است دلار امروز در مقایسه با اسفند ۹۱ حدود ۱۹۷۰ تومان است و نه ۳۴۰۰ تومان ، شاخص های اصلی اقتصاد را باید تورم زدائی شده با هم مقایسه کرد تا آن را درک کرد.
اولین شاخص اقتصاد ایران را تورم می‌دانید از ۴ شاخص برای دیده بانی اقتصاد ایران دومین شاخص کدام است؟
ادیب: سود سپرده علامت می‌دهد که همه کسب‌ها تعطیل شود و منابع آن در بانک سپرده گذاری شود، سود هیچ کار به اندازه سود سپرده نیست، با این سود سپرده، سرمایه گذار در ایران انگیزه خود را برای سرمایه گذاری از دست داده است، سودی که بانکها به سپرده پرداخت می‌کنند هر نوع سرمایه گذاری را در کشور غیر اقتصادی کرده است.
ویژگی سوم اقتصاد ایران؟
ادیب: تولید کننده مسکن قادر به فروش واحد تولیدی نیست، احتمالا حدود ۳۰ درصد منابع بانکها وارد بخش مسکن شده و قفل شده است این روند توان بانکها برای پرداخت وام را به شدت کاهش داده است.
۵۰ درصد وام‌ها قفل شده است
ویژگی چهارم اقتصاد ایران چیست؟
ادیب: به اظهار معاون نظارت بانک مرکزی ۵۰ درصدی تسهیلات بانکی به شرکت های بزرگ پرداخت شده و شرکتهای بزرگ تسهیلات دریافتی را بازپرداخت نمی کنند و حداکثر اگر یک بانک وامی را پس دهد از یک بانک دیگر وام می گیرد که حاصل جمع مثبت آن برای بانکها صفر است لذا ۵۰ درصد وام ها قفل شده است و وصولی واقعی ندارد.
یعنی وامی که به شرکتهای بزرگ و بخش مسکن پرداخت شده مجموعا ۸۰ درصد منابع بانکی را قفل کرده است؟
ادیب: وزیر اقتصاد اعلام داشتند که ۸۰ درصد منابع بانکها قفل شده است و قطعا عامل اصلی آن بخش مسکن و شرکتها بزرگ است.
اما این دو هم پوشانی دارند یعنی بخش از وامی که شرکت های بزرگ دریافت کرده اند وارد بخش مسکن شده است؟
ادیب: به تحقیق همین طور است اما اگر خیلی دقیق تحلیل شود ۱۱ درصد سپرده ها به صورت ذخیره قانونی به بانک مرکزی پرداخت شده، ۹ درصد از سپرده بخش غیر دولتی به بخش دولتی تسهیلات داده شده که معوق شده، ۳۰ درصد شرکتهای بزرگ (بدون بخش مسکن) و ۳۰ درصد هم بخش مسکن است این ترکیب تقسیم منابع قفل شده شبکه بانکی است
این مطلب چگونه قابل راستی آزمائی است؟
ادیب: با آمار بانک مرکزی که از خلاصه دفتر کل شبکه بانکی اخذ شده و میلی متری ترین اطلاعات بانکی است و خطا ندارد در ۵ ماهه اول سال ۹۴، ۱۲۸ هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شده که اگر روند ۱۲ ماهه مانند ۵ ماهه باشد امسال بانکها ۳۰۷ هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت می کنند بارها جناب سیف اعلام داشته اند که ۵۰ درصد از این مبلغ تمدیدی است و فی الواقع رقم واقعی تسهیلات ۱۵۰ هزار میلیارد تومان است، کل سپرده بانکی در آخر خرداد ۹۴ به اظهار یانک مرکزی ۷۸۷ هزار میلیارد تومان است نسبت تسهیلات واقعی و غیر تمدیدی به کل سپرده ها ۱۹ درصد است.
یعنی گزارش بانک مرکزی با تحلیل وزیر اقتصاد که ۸۰ درصد منابع بانکها قفل شده و طبقه‌بندی متفاوت شما فقط یک درصد فرق دارد؟
ادیب : بله کمتر از یک درصد و این هم به گرد کردن آمار مربوط میشود.
وقتی ۸۰ درصد سپرده‌ها قفل شده باشد این چه تاثیری بر اقتصاد دارد؟
ادیب : منبع اصلی تغذیه تقاضا در اقتصاد بانکها هستند، وقتی ۸۰ درصد منابع قفل شود در عمل ۸۰ درصد منابع بانکها در قسمت واقعی اقتصاد جریان ندارد، نرخ ارز در ایران بر اساس ۲۰ درصد منابع بانکی که قفل نشده تعیین میشود، تورم را ۲۰ درصد منابع بانکی تولید می کند، ارزش سهام در بورس بر اساس ۲۰ درصد منابع بانکها تعیین میشود لذا تورم هم تک رقمی میشود.
یعنی صفر شدن تورم به سبب قفل شدن ۸۰ درصد منابع بانکهاست؟
ادیب :صفر شدن تورم به سبب سقوط ۶۰ درصدی قیمت نفت است، کاهش قیمت نفت به کاهش تقاضا می‌انجامد، سقوط قیمت نفت یعنی سقوط تقاضا، در گام بعدی کاهش تقاضا به کاهش فروش می انجامد، در گام سوم کاهش فروش، به کاهش توان وام گیرندگان می انجامد، وام گیرندگان وقتی نتوانند کالای خود را به فروش برسانند توان آنها در پرداخت تسهیلات کاهش می یابد، در گام چهارم کاهش توان وام گیرنده در پرداخت تسهیلات به کاهش وصولی بانکها می انجامد، در گام آخر کاهش وصولی بانکها، به قفل شدن منابع بانکها می انجامد، کاهش ۶۰ درصدی قیمت نفت در قفل شدن ۸۰ منابع بانکها باید دیده شود.
با لغو تحریم ها چه اتفاقی می‌افتد؟
ادیب : صادرات نفت به مرور یک میلیون بشکه افزایش می یابد اما با لغو تحریم، ماهانه ۷۰۰ میلیون دلاری که به ایران پرداخت میشود قطع میشود در عمل با نفت ۴۶ دلاری تفاوت چندانی در درآمد نفت ایران ایجاد نمیشود، همیشه ۵۵ درصد درآمد نفت سهم دولت است ۵۵ درصد درآمد نفت با بشکه ۴۶ دلار، تفاوت آشکاری با ۷۰۰ میلیون دلار سالانه که قطع میشود با لغو تحریم ها ندارد.
ایران حدود ۵۶ میلیارد دلار در خارج سپرده دارد
استفاده از سپرده ارزی خارج از کشور گشایش ایجاد نمی‌کند؟
ادیب : بر اساس تراز بانک مرکزی در اسفند ۹۳، ایران حدود ۵۶ میلیارد دلار در خارج سپرده دارد این عدد با گزارش رئیس خزانه داری آمریکا در کنگره که سپرده ارزی ایران را ۵۷ میلیارد دلار اعلام کرد تقریبا مساوی است، اوباما هم سپرده ارزی ایران را ۵۶ میلیارد دلار اعلام کرد، پس به صورت قطعی سپرده خارج از کشور ۵۶ میلیارد دلار است
۵۶ میلیارد دلار گشایش ارزی ایجاد نمی کند؟
ادیب :هر کشور باید به اندازه ۸۰ درصد واردات در خارج سپرده ارزی داشته باشد این سپرده وثیقه فاینانس است، ایران در شرایط عادی ۵۲ میلیارد دلار واردات دارد، ۵۶ میلیارد دلار وثیقه واردات است جمله آقای نوبخت صحیح ترین گزینه بود که ۵۶ میلیارد دلار به تامین مالی واردات اختصاص می یابد به عبارت دیگر ۵۶ میلیارد دلار خودمان را به خودمان وام می دهند، کسانی که جز این فکر می کنند " ال سی " را نمی شناسند، " ال سی " تامین مالی از خارج است منتهی پول همان کشور به همان کشور وام داده میشود.
تامین مالی از خارج در اقتصاد گشایش ایجاد می‌کند؟
ادیب : اکنون ایران از خارج ۱۹ میلیارد دلار تامین مالی میشود ۵ میلیارد دلار از کانال بانک مرکزی، ۱۱ میلیارد بیع متقابل نفتی و ۲ میلیارد دلار هم از کانال پتروشیمی، جمع آن ۱۸ میلیارد دلار است تا سقف ۵۶ میلیارد دلار امکان تامین مالی از خارج وجود دارد ولی این کمک مشروط به لحاظ قانون پول شوئی است.
قانون پول شوئی چه محدودیتی ایجاد می کند؟
ادیب : جای ارز در بانک است و محل مصرف آن هم خارج از کشور است، جز این پول شوئی است، خرید دلار از صرافی، بالای ۱۰ هزار دلار و نگهداری دلار در خانه، مصداق پول شوئی است، فروش ارز به وسیله صرافی های داخلی بدون ثبت نام خریدار، پول شوئی است، اساسا مصرف ارز در داخل مصداق پول شوئی است، صرافی های بانکها که پول حواله می کنند بدون ثبت نام خریدار، باید از این عملیات خودداری کنند، در غیر این صورت به سرعت بانکهای داخلی این بار نه تحریم بلکه با ارقام بالا جریمه می‌شوند، هر ارزی که در داخل خرید و فروش میشود باید سر و ته آن معلوم باشد و سر و ته آن منشاء بانکی داشته باشد، اگر ارزی در سیستم بانکی معامله شود که پول آن به ریال یا ارز آن از بیرون سیستم بانکی آمده باشد، مصداق پول شوئی است، البته در حرکتی بی نظیر بانک مرکزی دارد صرافی ها را سامان می دهد، صرافی ها باید خود را با ضوابط بانک مرکزی به فوریت تطبیق دهند، سامان دهی صرافی ها باید تا زمان بازشدن سوئیفت به اتمام رسیده باشد، انطباق صرافی ها با ضوابط بانک مرکزی برای کشور از نان شب هم واجب تر است.
و در خصوص طلا؟
ادیب: ۸۰ درصد طلای ایران قاچاق وارد میشود اساسا قیمت طلا را در ایران قاچاقچی تعیین می کند کلا این شیوه خرید و فروش طلا در ایران مصداق پول شوئی است اول باید به سرعت تعرفه واردات طلا حذف شود تا قاچاق طلا حذف و واردات طلا جایگزین قاچاق طلا به داخل شود.
اگر قاچاق طلا با واردات قانونی حذف شود مشکل طلا در پول شوئی حذف میشود؟
ادیب : این گام بزرگی است اما اساسا فقط پولی با قانون پول شوئی کثیف نیست که اول مالیات آن داده شده باشد، در ترکیه شرط افتتاح حساب بانکی، اول ارائه تسویه حساب مالیاتی است در غیر این صورت حساب بانکی افتتاح نمیشود، فقط در صورتی که خرید و فروش طلا در ایران مالیات بر ارزش افزوده آن پرداخت شود طلا مصداق پول شوئی نخواهد بود در ضوابط پول شوئی " طلا " همان حکم ارز را دارد، پولی که از خرید و فروش طلا وارد سیستم بانکی ایران شود و مالیات آن پرداخت نشده باشد مصداق پول شوئی است، در ماه گذشته هر طلا فروش فقط ۹۰۰ هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده داده که نشان می دهد قسمت عمده معاملات ثبت نمیشود، طلا فروشان ایران با عملکر موجود مصداق پول شوئی‌اند.
چه قانون سختی؟
ادیب: وقتی قانون پول شوئی می خواست در مجمع تشخیص مصلحت تصویب شود من تنها کسی بودم که مصاحبه کردم و مخالفت کردم، من می دانستم چه چیزی تصویب میشود به هر جهت عمل به قانون پول شوئی مصوبه مجمع تشخیص مصلحت را دارد و قانونی است.
اگر قانون پول شویی رعایت شود تامین مالی از خارج ممکن میشود؟
ادیب: صندوق بین المللی پول هفته گذشته تامین مالی ایران از خارج را مشروط به ۴ اصل کرد که دو اصل آن ثبات محیط اقتصاد کلان و پایداری در محیط اقتصاد کلان است، اکنون با حرکت بانک مرکزی، در ایجاد تورم تک رقمی، ثبات در محیط اقتصاد کلان ایجاد شده است، مهار تورم و ایجاد ثبات در محیط اقتصاد کلان، شرط مقدماتی برای استفاده از تامین مالی خارجی است که به وسیله بانک مرکزی جاصل شده است اما مهم پایداری در محیط اقتصاد کلان است.
این موضوع را بیشتر توضیح دهید؟
ادیب: بانک مرکزی اکنون تحت سخت‌ترین فشار ها برای رها کردن سیاست مهار تورم است، مهم پایداری بانک مرکزی است، اگر بانک مرکزی ۲ سال آینده مثل دو سال و نیم گذشته اداره شود پایداری در محیط اقتصاد کلان حاصل شده است، سود سپرده بازار انتظارات آتی است، سود سپرده ۲۰ درصدی گواه آن است که هنوز انتظارات تورمی آتی، بالاست، سود سپرده ۲۰ درصدی، گواه بالابودن انتظارات تورمی و امید جامعه به بازگشت بانک مرکزی از سیاست مهار تورم است، بخشی عمده از جامعه به انتظار احیاء تورم سال ۹۰ و ۹۱ نشسته اند و منتظر عقب نشینی بانک مرکزی اند.
اشاره کردید ۴ شرط، شما به دو شرط اشاره کردید؟
ادیب: سومی شاید شرط نباشد اما لازمه دو شرط قبلی است صندوق بین الملی پول انتظار دارد ثبات محیط اقتصاد کلان بگونه ای تامین شود که بازدهی نظام بانکی ایران ارتقا یابد اگر ثبات محیط اقتصاد کلان بگونه ای حاصل شود که بازدهی نظام بانکی افزایش نیاید این گونه ثبات باعث رشد اقتصادی نمیشود، ایجاد رونق در اقتصاد و غلبه بر رکود فقط وقتی مثبت ارزیابی میشود که رشد اقتصادی در حد مطلوب باشد و رشد اقتصادی فقط وقتی حاصل میشود که بازدهی نظام بانکی افزایش یابد، ثبات در محیط اقتصاد کلان با ارتقاء بازدهی شبکه بانکی راستی آزمائی میشود.
شما خیلی تمایل ندارید شروط باقی مانده را توضیح دهید؟
ادیب : شرط چهارم اصلاحات ساختاری است که قسمت عمده آن سه قسمت است تک نرخی شدن ارز، حذف یارانه انرژی و پرداخت بدهی دولت به سیستم بانکی، صندوق بین المللی پول، تک نرخی شدن ارز بلافاضله بعد از لغو تحریم ها را احتناب ناپذیر می داند، کاهش یارانه انرژی را قابل مذاکره می داند اما بر پرداخت بدهی دولت به سیستم بانکی اصرار دارد.
اگر نکات فوق را ایران اجرا نکند چه میشود؟
ادیب: تامین مالی در حد محدودی صورت می گیرد اما اگر هدف دست یابی به تامین مالی گسترده است پایداری در ثبات در محیط اقتصاد کلان و شیوه راستی آزمائی آن یعنی افزایش در بازدهی نظام بانکی باید حاصل شود، اینکه صندوق بر ارتقاء بازدهی نظام بانکی تاکید دارد به این خاطر است که تامین مالی از خارج با عاملیت بانکها انجام میشود و اگر بانکها بازدهی لازم را نداشته باشند نمی توانند " ال سی " خارجی را بازپس دهند، سلامت نظام بانکی ایران تضمین بازپرداخت وام خارجی است.
نامه چهار وزیر به آقای رئیس‌جمهور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ادیب: این نامه پایداری ثبات محیط اقتصاد کلان را زیر سؤال می‌برد.
ناپایداری محیط اقتصاد کلان یا ایجاد تورم چگونه ایجاد میشود؟
ادیب: بازگشت به سیاست خلق پول به وسیله بانک مرکزی، نامه چهار وزیر در عمل تداوم توقف خلق پول به وسیله بانک مرکزی در معرض تردید قرار می‌دهد.
تحریم ایران را با تورم سنگین مواجه کرد
موضوع بحث را عوض کنیم شیوه ایران در مبارزه با تحریم را چگونه ارزیابی می کنید؟
ادیب : تحریم ایران را با تورم سنگین مواجه کرد و می توانست تورم بسیار سنگین تری ایحاد کند که بانک مرکزی اجازه نداد، در همه دنیا برای مهار تورم، افزایش نرخ بهره را انتخاب می کنند، در اقتصاد هیچ راه حل موثر دیگری وجود ندارد، دولت روحانی نیز از مکانیزم افزایش نرخ بهره برای مهار تورم استفاده کرد، افزایش نرخ بهره، باعث کاهش تقاضا و افزایش عرضه میشود و ترکیب این دو، تورم را مهار می کند، موفقیت بانک مرکزی نیز در مهار تورم و تورم صفر درصدی در سه ماه گذشته، به سبب بالابودن نرخ بهره است، پس دولت روحانی برای مهار تورم از مکانیزم نرخ بهره استفاده کرد.
از سوی دیگر، تحریم می توانست باعث شود تا قشر متوسط به شدت کوچک شود و با حذف قشر متوسط، جامعه دو قطبی شود و به دو قشر یک و سه تقسیم شود، دولت با علم به این نکته شرایط تحریم را مدیریت کرد، عملکرد دولت در ۵ سال گذشته یعنی از آغاز تحریم در جهت حفظ حتی المقدور این قشر بود، حقوق هشت و نیم میلیون نفر حقوق بگیران شاغل و بازنشسته بخش عمومی (همراه با بازنشستگان تامین اجتماعی) متناسب با تورم و بدون توجه به بازدهی نیروی کار، در ۵ سال گذشته افزایش یافت، این شیوه عمل در ۵ سال گذشته تقریبا و نه تحقیقا اجازه نداد تا تحریم به حذف قشر میانه بیانجامد، از نظر حفظ توازن اجتماعی این سیاست بی نظیر بود، اما هزینه بالائی داشت، هشت و نیم نفری که چهار ونیم میلیون نفر آن بازنشسته و چهار میلیون نفر آن شاغلین بخش عمومی اند بر روی هم به اندازه یک میلیون نفر کار نمی کنند، افزایش حقوق هشت و نیم میلیون نفر برای ۵ سال متوالی متناسب با تورم و بدون توجه به بازدهی نیروی کار و در شرایط اوج تحریم، تخصیص منابع رادر کشور تغییر داد، در سال جاری درآمد نفت که در بودجه دولت می نشیند فقط ۲۸ هزار میلیارد تومان است(کمتر از کمک دولت به دو صندوق بانشستگی) با این سطح از درآمد نفت، پرداخت حقوق به هشت و نیم میلیون نفر، بقیه اقتصاد را با کمبود منابع مواجه کرد، تقریبا پول چندانی برای دیگر بخش ها باقی نماند و کاهش شدید تزریق منابع به بقیه اقتصاد به سقوط بورس، مسکن و کاهش فروش خودرو انجامید. این شیوه تخصیص منابع، بقیه اقتصاد را با خشکسالی مالی مواجه کرد، در نتیجه همه چیز سقوط کرد، سقوط ۲۰۱ هزار میلیارد تومانی ارزش بازار بورس واکنشی به این شیوه تخصیص منابع بود، البته این شیوه تخصیص منابع در کنار نرخ بهره حداکثری، به مهار تورم هم انجامید مهار تورم واکنشی به این دو شیوه اداره اقتصاد بود، یعنی بالا نگهداشتن نرخ بهره و تخصیص ۸۰ درصد ارزش افزوده اقتصاد به حقوق و دستمزد.
افزایش نرخ بهره برای مهار تورم چه هزینه ای برای کشور ایجاد کرد؟
ادیب: افزایش نرخ بهره انگیزه سرمایه گذاری در کشور را صفر کرد با این نرخ بهره، دریافت وام غیر اقتصادی شد و سودی که به سپرده پرداخت میشود به اقتصاد علامت می دهد که تولید کنندکان کشور، تولید را متوقف کنند و منابع آن را در بانک سپرده گذاری کنند، در ایران ۱۸ میلیون جوان وجود دارد که بین ۲۳ تا ۳۳ سال دارند و به شغل احتیاج دارند، برای ایجاد شغل نیز نیاز به منابع بانکی هست با این نرخ بهره دریافت وام برای ایجاد اشتغال غیر اقتصادی شد، با این نرخ بهره در کشور نمی توان شغل ایحاد کرد
در شرایط پسا تحریم چه باید کرد؟
ادیب : نحوه اداره مملکت باید دریک حوزه از دو حوزه تغییر کند نرخ بهره در جهت ایجاد اشتغال باید به شدت کاهش یابد البته افزایش حقوق متناسب با تورم باید ادامه یابد این یکی قابل مذاکره نیست.
باید نفت را در شرایط پسا تحریم پیش فروش کرد
راه حل شما برای شرایط پسا تحریم چیست؟
ادیب :پیش فروش نفت، همه چیز را به سرعت تغییر می دهد، مردم انتظار دارند که در دوران پسا تحریم تحولی در اقتصاد ایجاد شود و از بین راه حل های ممکن، تنها این شیوه به سرعت گره گشاست در گذشته هم پیش فروش نفت معمول بوده است، باید نفت را پیش فروش کرد تا به مرور روش های دیگر به بار بنشیند، روش های دیگر زمان بر است
درآمد ناشی از پیش فروش نفت را چگونه هزینه کنند؟
ادیب: اگر دولت درآمد ناشی از پیش فروش نفت را صرف پرداخت بدهی ۱۰۸ هزار میلیارد تومانی حود به بانکها کند توان بانکها برای پرداخت تسهیلات افزایش می‌یابد و نرخ بهره کاهش می یابد این عملی ترین شیوه کاهش نرخ بهره است، اکنون مظلوم ترین بخش در ایران بانک مرکزی است دست بانک مرکزی را بسته اند و انتظار دارند نرخ بهره کاهش یابد جز با تغییر در تخصیص منابع در کشور نمی توان نرخ بهره را کاهش داد.
روش دولت در کاهش یارانه انرژی غلط بوده است
نظر شما در خصوص کاهش یارانه انرژی چیست؟
ادیب: روش دولت تا کنون در کاهش یارانه انرژی غلط بوده است و تنها به سبب غلط بودن شیوه اجرا، قانون هدفمند کردن یارانه هنوز در میانه راه است و الا امسال بر اساس قانون باید همه یارانه انرژی حذف شده بود.
راه حل شما چیست؟
ادیب: شدت انرژی در ایران ۴ است معنی آن این است که مصرف انرژی در ایران ۴ برابر معدل دنیاست باید یارانه انرژی را در ایران بگونه ای کاهش داد که شدت انرژی کاهش یابد بدون اینکه مردم پول بیشتری برای انرژی پرداخت کنند و این به سادگی شدنی است اگر انرژی گران شود ولی به میزانی که انرژی گران میشود مردم کمتر مصرف کنند بدون اینکه به مردم فشار وارد شود و یا مردم پول بیشتری برای انرژی پرداخت کنند یارانه انرژی حذف شده است
بیشتر توضیح دهید؟
ادیب: بخاری‌های گازی در ایران اگر کلاس آن فقط یک طبقه ارتقاء یابد مصرف گاز خانگی نصف میشود اگر وزارت نفت به هزینه خود بخاری های گازی را تعویض کند مصرف گاز خانگی در کشور نصف میشود و با همین حد مصرف فعلی، در سال ۷۰ میلیارد متر مکعب گاز صرفه جوئی میشود و طی شش ماه وزارت نفت هزینه خود را بازپس می گیرد
پس از آنکه طی شش ماه وزارت نفت هزینه تعویض بخاری های گازی را پوشش داد پس از شش ماه درآمد آن را چگونه هزینه کند؟
ادیب: باید یارانه انرژی به بخش مصرف را به این شیوه حذف کرد و درآمد آن راصرف خرید اوراق مسموم بانکی کرد یا به عبارت دیگر دولت درآمد ناشی از حذف یارانه به بخش مصرف را صرف خرید معوقات بانکی کند، احتمالا چیزی حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان معوقات بانکی مشکوک الوصول است، دولت درآمد ناشی از کاهش مصرف انرژی بخش مصرفی را که صادر می کند می تواند صرف خرید معوقات بانکی مشکوک الوصول کند و به این طریق توان بانکها برای پرداخت تسهیلات افزایش یافته و نرخ بهره بانکی کاهش می یابد اگر در تخصیص منابع کشور تغییری ایجاد نشود نرخ بهره کاهش نمی یابد، حتی اگر سود سپرده کاهش یابد با امکانات موجود، نرخ بهره کاهش نمی یابد یا به این نسبت کاهش نمی یابد
خرید بدهی های معوق بانکی مشکوک الوصول با چه مهمل حقوقی باید انجام شود؟
ادیب : دولت کمک خود به بانکها از این طریق را باید به صورت افزایش سرمایه بانکها انجام دهد که به گفته وزیر اقتصاد از نان شب هم برای شبکه بانکی واجب تر است
حرف آخر؟
ادیب : با این نرخ ارز، تولید در کشور غیر اقتصادی است راه حل احیاء تولید در مملکت افزایش نرخ ارز است، از اسفند ۹۱ تا کنون تورم در کشور ۷۲ درصد بوده و نرح دلار از اسفند ۹۱ تا کنون نیز ثابت است تورم ۷۲ درصدی و ثابت بودن نرخ ارز به معنای این است که صادرات غیر نفتی تعطیل شود در حالی که به سبب سقوط قیمت انرژی، صادرات انرژی ایران ۵۹ درصد ارز کمتری به همراه می آورد اگر به سبب ۷۲ درصد تورم، صادرات غیر نفتی به شدت کاهش یابد نرخ ارز به شدت افزایش می یابد، نرخ ارز مطلوب نرخی است که بتوان با آن صادرات انجام داد و با این نرخ ارز موجود صادرات غیر ممکن است، نرخذ ارز مطلوب نرخی است که با آن برای ۱۸ میلیون جوان شغل ایجاد شود
چرا نرخ ارز افزایش نمی یابد؟
ادیب: با این نرخ ارز در کشور شغل ایجاد نمیشود نرخ بالای سود سپرده مانع افزایش نرخ ارز است.
آقای روحانی در زمان انتخابات ریاست جمهوری یکی از وعده‌هایشان این بود که شاهد یک تغییر و تحولات در طی ۱۰۰ روز خواهیم بود و مشکلات اقتصادی کشور حل میشود. آیا این بحث ۱۰۰ روز فراموش شد؟
ادیب: با ایجاد ثبات در محیط اقتصاد کلان سفته بازی در همه زمینه‌ها متوقف شده است. سفته بازی در بورس، در مسکن و در حوزه ارز مدتهاست که وجود ندارد. مشکل اصلی کشور در وضع موجود کسانی هستند که با انگیزه‌های سوداگرایانه وارد سفته بازی شده و دچار معضل شده‌اند.
اشتغال قربانی مهار تورم شده است
اکنون چند صد روز گذشته و در زمینه اشتغال، بیکاری، مشکل مسکن هنوز خیلی تغییری در زندگی مردم ایجاد نشده است. آیا به نظر نمی‌رسد دولت یازدهم برنامه مدونی برای اقتصاد ندارد.
ادیب: دولت در ایجاد ثبات در محیط اقتصاد کلان موفق بوده اما مهار تورم با نرخ بهره بالا ضد اشتغال است. اشتغال قربانی مهار تورم شده است. در حوزه مسکن قیمت مسکن از قدرت خرید طبقه دو و سه عبور کرده است و طبقه دو و سه قادر به خرید مسکن نیستند. برای تامین مسکن طبقه دو و سه قیمت مسکن بدون تورم ۳۶ درصد سقوط کرده است. باید سقوط‌های بیشتری انجام شود تا با قدرت خرید طبقه دو و سه منطبق شود.
تحلیل شما از بسته اقتصادی دولت چیست؟
ادیب: بسته اقتصادی دولت ایجاد تحرک در اقتصاد بدون تورم است به عبارت دیگر بدون اینکه ثبات محیط اقتصاد کلان آسیب ببینند بانک مرکزی در صدد ایجاد تحرک در اقتصاد است. بسته سیاستی جدید بانک مرکزی به احیای سفته بازی در بورس، مسکن و ارز منجر نخواهد شد.
چقدر این بسته را در جهت رونق اقتصادی و خروج از رکود مثبت ارزیابی می‌کنید؟
ادیب: عده‌ای رونق را بازگشت به تورم سال ۹۰ و ۹۱ تعریف می‌کنند. بر بنیاد این تعریف بسته بانک مرکزی رونق به همراه ندارد اما در چارچوب ثبات در محیط اقتصاد کلان این بسته نشاط اقتصادی اندکی ایجاد می‌کند.