به گزارش «نماینده»، برای بررسی ابعاد این سند با سخنگوی سابق و عضو فعلی کمیسیون امنیت ملی مجلس به گفتگو نشستیم. مشروح گفتگوی تفصیلی «نسیم» با سیدحسین نقوی حسینی، نماینده مردم ورامین و پاکدشت به شرح زیر است:
دیدگاه شما در خصوص محدودیت‌هایی که ایران در "برجام" پذیرفته، چیست؟
با بررسی‌هایی که ما داشتیم، در زمینه تحقیق و توسعه تقریباً ۱۹ محدودیت در متن برجام برای ما در نظر گرفته شده که این ۱۹ محدودیت مربوط به تعداد سانترفیوژها، نوع سانترفیوژها همچنین زمان امکان‌پذیری تحقیق روی انواع سانترفیوژها و غیره است. وجود این محدودیت‌ها را از متن انگلیسی برجام اکتساب کردیم، البته نمی‌توان گفت که اختلاف نظر یا اشکالی در ترجمه مشکلی ایجاد دارد. با توجه به همه این ۱۹ محدودیت رخ داده در متن برجام، باید گفت که تحقیق و توسعه در صنعت هسته‌ای با چالش‌های جدی روبرو می‌شود.
طبق خطوط قرمز ترسیمی برای تیم مذاکره کننده، قرار بر این بود که کلیه تحریم‌ها در روز اجرای توافق لغو شود. به نظر شما این خط قرمز در متن برجام رعایت شده است؟
من قبلاً هم عرض کردم، وقتی ما یک ارزیابی از داده‌ها و ستانده‌های مذاکرات وین می‌کنیم داده‌های ما ملموس و قابل اندازه‌گیری است و فیالمجلس هم داده‌های ما عملیاتی می‌شود. یعنی وقتی می‌گویند در فردو باید هزار سانترفیوژ باشد و از این هزار تا ۳۶۰ عدد آن بچرخد و در این ۳۶۰ عدد هم نباید گاز تزریق شود، این یک داده کاملاً عددی و قابل اندازه‌گیری و ملموس است. همه داده‌های ما همینطور است. اما ستاده‌های ما که مهمترین و محوری‌ترین آنها لغو تحریم‌ها می‌باشد با اما و اگر و شرایط خاصی روبرو است.
برای مثال آقای عراقچی بارها در کمیسیون امنیت ملی مطرح کردند که به محض اینکه ما توافق را امضاء کنیم شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه‌ای صادر می‌کند و کلیه تحریم‌های شش قطعنامه قبلی خود را لغو می‌کند. بعد از توافق ما دیدیم که شورای امنیت قطعنامه صادر کرد اما در آن فی‌الفور کلیه تحریم‌های قطعنامه‌های قبلی را لغو نکرده بلکه در قسمت لغو تحریم‌ها دو شرط گذاشته، شرط اول این که آژانس باید از ۱۱ موضوع راستی‌آزمایی کند که در ضمیمه پنجم آورده شده؛ موضوعات ۱۵/۱ تا ۱۵/۱۱ را باید آژانس راستی‌آزمایی کند و بعد گزارش راستی‌آزمایی خود را به شورای حکام و شورای امنیت بدهد و این دو نهاد گزارش آژانس را دریافت کنند که راستی‌آزمایی انجام شده و مورد تأیید آژانس است و شرط دوم اینکه باید آژانس به مجموعه گسترده‌تری از اطلاعات دست پیدا کند که ما نمی‌دانیم این مجموعه گسترده‌تری از اطلاعات یعنی چه و بعد نتیجه این مجموعه گسترده‌تر از اطلاعات خود را باز به شورای امنیت و شورای حکام ارسال کند، بعد از این دو اقدام تازه آورده که بعد از این قطعنامه‌های قبلی لغو می‌شود. یعنی یک شرایطی را گذاشته که کسب این شرایط معلوم نیست با چه مکانیزمی به دست می‌آید.
باید بگوییم که فعلاً یا به عبارتی در کوتاه مدت لغو تحریم‌های قطعنامه‌های شورای امنیت امکان پذیر نیست. این یک نمونه است. تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا، همه همین است یعنی منوط به راستی‌آزمایی آژانس شده و اما و اگر در آنها وجود دارد. بنابراین وقتی ما می‌گوییم داده‌های ما نقد است اما دریافتی‌های ما نسیه، به این دلایل می‌باشد.
در متن برجام، درخصوص تأسیسات هسته‌ای ما از قبیل فردو، نطنز، اراک و میزان غنی‌سازی در داخل کشور چگونه تصمصم‌گیری شده است؟
در انواع سانترفیوژها با توجه به کیفیتشان و میزان غنی‌سازی و تحقیق و توسعه روی تمام این حوزه‌ها ما محدودیت‌های جدی را پذیرفته‌ایم. مثلاً در جا به جایی سانترفیوژها؛ شما می‌دانید که وقتی سانترفیوژها جابجا و برداشته شوند در حین برداشته شدن حدود ۵۰ درصد سانترفیوژها از بین می‌رود. حدود ۳۰ درصد آنها هم در زمان تست و فعالیت از بین می‌رود و از این رو ما خسارات زیادی را باید تحمل کنیم.
در فردو پذیرفته‌ایم که زیرساخت‌های آبشارها هم باید از بین برود. یعنی آن بتون‌آرمه شدن مکان و تأسیساتی که ایجاد کردیم. به لحاظ شبکه برق و آب و ...، همه اینها باید از بین برود که یعنی شما دیگر نمی‌توانید باز دوباره اینها را مستقر کنید و برای استقرار دوباره اینها باید هزینه‌های سنگینی برای آن پرداخت شود.
در خصوص اراک هم باید عرض کنم، آقای صالحی صریحاً در خصوص تأسیسات آب سنگین اراک اعلام کردند که قلب رآکتور باید خارج شود و به جای آن بتون آرمه شود یعنی به نحوی عمل می‌شود که حداقل دیگر قابل بازگشت نیست. این یعنی مجدداً شما اگر یک روزی خواستید به شرایط فعلی بازگردید باید مجدداً یک نیروگاه مثل اراک را مجدداً بسازید. این محدودیت‌ها برای ما خیلی هزینه‌های سنگینی تا به حال داشته هم هزینه‌های مالی و همه هزینه‌ها معنوی و در آینده حتی اگر بخواهیم برگردیم باید هزینه‌های سنگین‌تری را تحمل کنیم.
آقای احمد توکلی در نطقی در مجلس گفتند که در کنار محدودیت‌های گسترده پذیرفته شده، ایران بازرسی از مراکز نظامی خود را نیز پذیرفته است. دیگاه حضرتعالی در این خصوص چیست؟
همانطوری که آقای توکلی هم اشاره کردند ما وقتی پروتوکل الحاقی را پذیرفتیم دیگر باید اعتراف کنیم که همه محدودیت‌های دیگر را پذیرفته‌ایم. وقتی محدودیت‌های پروتکل الحاقی را پذیرفتیم، مابقی بازرسی‌ها و محدودیت‌ها هم در پی آن می‌آید. هم بازرسی‌های سرزده و هم بازرسی‌ها از اماکن نظامی و هم اعزام گروه‌های بازرسی که مورد نظر آژانس هست، در پروتکل الحاقی لحاظ شده است. آن چیزی که آقای توکلی گفتند درست است و ما بازرسی از اماکن نظامی را پذیرفته‌ایم.
دیدگاه حضرتعالی در خصوص اینکه، متن برجام باید به تصویب مجلس برسد یا خیر چیست؟
مطابق اصل ۷۷ قانون اساسی همه موافقت‌نامه‌ها، قراردادها، مقابله‌نامه‌ها و توافقات بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد. اینکه برجام توافق هست یا نیست توجیه واقعاً غلطی است که بعضی از آقایان اظهار می‌کنند. برجام یکی از مهمترین توافقات بین‌المللی است چون حد و تصویب برای طرفین تعیین کرده شما نمی‌توانید بگویید که توافق نیست.
اینکه می‌گویند که این توافق هست یا نیست و حالا چون توافق نیست نباید برود مجلس، توجیه غلطی است اما خود مجلس آمده یک مصوبه گذرانده که آن مصوبه به تأیید شورای محترم نگهبان هم رسیده یعنی خلاف قانون اساسی تشخیص داده نشده و آن مصوبه این است که دولت موظف است از برجام به مجلس گزارش بدهد. یعنی نمایندگان برای خودشان تعیین تکلیف کردند که باید گزارش دولت را دریافت کنیم، آن را بررسی و نظرمان را اعلام کنیم و همچنین بر اجرای توافق هم طوری نظارت کنیم که وزیر امور خارجه گزارش اجرا را هر شش ماه یک بار به کمیسیون امنیت ملی ارائه کند. بنابراین خودمان آمدیم برای خودمان تعیین تکلیف کردیم و در این تعیین تکلیف تصویب برجام در مجلس نیامده یعنی خودمان تکلیفمان را از دوش خودمان برداشتیم.
یعنی مجلس حق بررسی و حق رد یا تصویب برجام را ندارد؟
نه، تصویبش را عرض کردم. مجلس می‌تواند بعد از اینکه بررسی‌هایش را انجام داد رد یا تأیید خود را اعلام کند که به اعتقاد ما این برجام در جهت منافع ملی کشور هست یا نیست.
به نظر شما برجام خطوط قرمز را حفظ کرده یا خیر؟
اینکه ما در برجام از خطوط قرمزمان عبور کردیم و داده‌های نقدی دادیم و وعده‌های نسیه دریافت کردیم و با توجه به سوابق عهدشکنی آمریکایی‌ها و طرف مقابل خیلی امید نداریم که اینها به تعهداتشان عمل کنند. فکر می‌کنم که ما توافق خوبی نکردیم.