ماهنامه «نماینده»/ دولت‌ها همیشه بودجۀ سالانه را خوش‌بینانه و براساس تحقق همۀ درآمدها پیش‌بینی می‌کنند؛ این خوش‌بینی در مجلس افزایش می‌یابد و نمایندگان برای تأمین هزینه‌های پروژه‌های عمرانی خود ناچار به خلق درآمد هستند؛ بنابراین همیشه در مجلس سقف درآمدها و براساس آن سقف هزینه‌ها افزایش یافته و در پایان سال به‌اندازۀ درآمدها و هزینه‌های خلق شده، کسری بودجه ایجاد می‌شود.

اتکاء بودجه به درآمدهای غیرواقعی و عدم تحقق برخی از درآمدها نسبت به پیش‌بینی، از آسیب‌های مهم بودجه است؛ لذا «حذف آن بخش از ردیف‌های درآمدی که طی پنج سال اخیر عملکردی نداشته و همچنین پیش‌بینی منابع به میزان عملکرد واقعی آن» از پیشنهادات دیوان محاسبات به مجلس شورای اسلامی در بررسی بودجۀ سال ۱۳۹۸ بوده است.

براساس گزارش دیوان محاسبات به مجلس در مورد منابع غیرواقعی در بودجه، سال ۱۳۹۰ حدود ۸ ردیف فاقد وصولی در بودجه به مبلغ ۱۵۲.۹۵۶ میلیارد ریال وجود داشته است و در سال ۱۳۹۶ به ۳۲ ردیف به مبلغ ۲۱۲.۶۲۸ میلیارد ریال رسیده است. این ردیف‌ها درواقع رؤیاهای غیرقابل تحقق دولت‌ها هستند و از نگاه غیرواقعی به اقتصاد کشور و ظرفیت‌های آن ناشی می‌شود.

در این خصوص «جدول شمارۀ یک» که روند افزایش ردیف‌های غیرواقعی در بودجه را نشان می‌دهد قابل‌توجه است. شرح کامل‌تری از این ردیف‌ها و منابع پیش‌بینی شده که محقق نشده است، در «جدول شمارۀ ۲» به استناد گزارش دیوان محاسبات مجلس ذکر شده است.

هادی قوامی «نایب‌رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه» در گفت‌وگو با «نماینده» با تأکید بر اینکه «باید واقعیت‌های اقتصاد کشور را در نظر بگیریم و از تدوین بودجۀ غیرواقعی خودداری کنیم» راهکار تدوین بودجۀ واقعی را کنترل هزینه‌های دولت دانسته و گفت: «دولت باید بتواند هزینه‌ها را کنترل کند. متأسفانه طی سال‌های اخیر هزینه‌های جاری دولت به‌شدت افزایش یافته است که قطعاً برای دولت کسری بودجه در پی خواهد داشت.»

وی تأکید کرد: «دولت باید وابستگی‌اش به درآمد نفتی را کاهش دهد. طبق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی باید وابستگی بودجۀ جاری به درآمدهای نفتی صفر شود؛ زیرا نوسانات قیمت نفت در پی تنش‌های سیاسی و اقتصادی موجب غیرواقعی شدن درآمدهای بودجه می‌شود.»

نایب‌رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه درآمدهای واقعی مثل مالیات‌ها را نقطۀ اتکاء واقعی بودجه خواند و گفت: «باید پایه‌های مالیاتی را گسترش داد، سامانۀ صندوق مکانیزه فروش پایۀ خوبی برای اجرای قانون مالیات بر ارزش‌افزوده خواهد شد.»

قوامی درآمدهای غیرواقعی بودجه را ناشی از تخمین‌های نادرست و شرایطی که به اقتصاد تحمیل می‌شود دانست و گفت: «به‌عنوان‌مثال پیش‌بینی می‌کنیم که فلان مقدار واگذاری در اقتصاد کشور انجام می‌شود اما به‌دلیل تغییر قیمت‌ها واگذاری‌ها انجام نمی‌شود. تلاش می‌شود که درآمدهای غیرواقعی از بودجۀ ۹۸ حذف شود.»

جدول شمارۀ یک - اختصاص برخی از پرداخت‌ها به منابع غیرواقعی در بودجه (ارقام به میلیارد ریال)

جدول شمارۀ ۲ - منابع عمومی که علی‌رغم پیش‌بینی در قانون بودجه فاقد وصولی بوده‌اند