به گزارش «نماینده»،روند ریزش شاخص کل بازار سرمایه در چند روز گذشته نگرانی‌های بسیاری را در میان سهامداران ایجاد کرده است. شوک ناشی از عرضه ناگهانی سهام عدالت در هفته گذشته، بازی حقوقی‌ها با سهامداران تازه‌وارد، تناقضات دولت درباره عرضه صندوق دارا دوم و اعلام ناگهانی خبر گشایش اقتصادی از مهم‌ترین تحلیل‌های ارائه‌شده درباره سقوط شاخص بازار سرمایه است. «وطن امروز» در گزارش حاضر فرضیه‌های مطرح درباره دلایل افت سنگین شاخص کل بازار سرمایه در روزهای اخیر را ارائه داده است. روز گذشته شاخص کل بازار سرمایه با سقوطی بی‌سابقه همراه شد. شاخص کل بورس در پایان ساعت کاری روز گذشته با 89 هزار و 693 واحد کاهش به رقم یک میلیون و 813 هزار و 574 واحد رسید. همچنین شاخص کل هموزن با 10 هزار و 623 واحد کاهش به کانال 400 هزار واحدی بازگشت و در رقم 490 هزار و 563 واحد ایستاد. در جریان معاملات روز گذشته حدود 6میلیارد سهم به ارزش تقریبی 10 هزار میلیارد تومان معامله شد. سقوط روز گذشته شاخص بورس اما دومین رکوردشکنی پیاپی بورس سقوط شاخص بود. شنبه درست یک روز قبل از این سقوط هم بازار سرمایه شاهد رکوردشکنی در سقوط شاخص بود. در روز شنبه هفته جاری، شاخص کل بازار سرمایه با 72 هزار و 180 واحد کاهش به رقم یک میلیون و 903 هزار و 259 واحد رسید. سقوط سنگین بورس در 2 روز پیاپی اما حاشیه‌ها و تحلیل‌های زیادی را درپی داشت. نگرانی میلیون‌ها سهامدار از تداوم زیان اما باعث سنگین‌تر شدن کفه تحلیل‌های منفی نسبت به تحولات اخیر بازار سرمایه شد.
* بازی حقوقی‌ها با تازه‌واردها؟
یکی از تحلیل‌هایی که در فضای مجازی درباره علت سقوط بازار سرمایه بیان می‌شود، بازی حقوقی‌ها با بازار سرمایه است. برخی معتقدند بازیگران حقوقی بازار سرمایه با ایجاد صف فروش در برخی نمادهای پرطرفدار، هیجانی کاذب به سهامداران القا می‌کنند تا آنها با تصور سقوط بازار، اقدام به فروش سهام خود به زیر قیمت کنند. در نهایت و پس از چند روز از سقوط شاخص‌ها، همین حقوقی‌ها اقدام به خرید سهام با قیمتی پایین‌تر می‌کنند و از این طریق هزاران میلیارد تومان از سرمایه سهامداران حقیقی را به سمت خود می‌برند. این فرضیه البته یکی از چندین فرضیه‌ای است که برای ریشه‌یابی چرایی سقوط بازار سرمایه ارائه می‌شود.
* تأثیر فروش سهام عدالت بر بازار
علت دیگر مطرح شده درباره سقوط بازار سرمایه، مربوط به فروش ناگهانی بخش قابل توجهی از سهام عدالت در چهارشنبه هفته گذشته است. با آزادسازی 30 درصد دوم سهام عدالت در 18 مرداد، سهامداران از 19 مرداد شروع به ثبت درخواست خود برای فروش سهام عدالت کرده و طبق قانون شرکت‌های کارگزاری و بانک‌ها موظف هستند بعد از 48 ساعت این سهام را فروخته و در اسرع وقت مبلغ آن را به حساب سهامداران واریز کنند. با این حساب، نخستین روز فروش سهام عدالت توسط کارگزاری‌ها و بانک‌ها روز چهارشنبه 22 مرداد بوده است. به نظر می‌رسد کارگزاری‌ها برای آنکه مشکلات گذشته رخ ندهد، 22 مرداد را برای فروش سهام عدالت انتخاب کردند و بعد از عرضه سهام آزاد شده این 36 شرکت بورسی، بازار سرمایه با کم شدن فشار تقاضای شدید مواجه شده و اکثر نمادها که در حال تعادل عرضه و تقاضا بودند، به صف فروش تبدیل شدند. به عبارت دیگر، فشار فروش در نمادهای موجود در سبد سهام عدالت در روز چهارشنبه این فشار را به سمت سایر نمادها نیز منتقل کرده و باعث ریزش بازار شد. به بیان دیگر، بسیاری از سهامداران با تاثیرپذیری از سقوط برخی نمادها به دلیل فشار عرضه سهام عدالت، اقدام به فروش هیجانی سهام‌های خود کردند که این موضوع خود به عاملی دیگر برای تشدید سقوط بازار تبدیل شد. گفتنی است 18 شرکت پالایشی و پتروشیمی، 5 بیمه و بانک، 2 شرکت خودروسازی ایران‌خودرو و سایپا، 5 شرکت در حوزه فلزات، 2 شرکت سیمانی، 2 شرکت سرمایه‌گذاری، 3 شهرک صنعتی و 11 شرکت در سایر حوزه‌ها از جمله شرکت‌های حاضر در سبد سهام عدالت هستند که صعود یا سقوط نماد آنها، تاثیر بسیاری بر روند کلی بازار سرمایه دارد.
* شوک‌های متوالی دولت و بازی با اعتماد سرمایه‌گذاران
یکی دیگر از دلایل مطرح شده برای تشریح علت ریزش سنگین شاخص‌ها در بازار سرمایه، شوک‌های منفی ارسال‌شده از طرف دولت به این بازار است. طی هفته‌های اخیر، شوک‌های زیادی از سوی دولت به بازار سرمایه وارد شده است. آغاز جدی این شوک‌ها با خبر گشایش اقتصادی رئیس دولت بود. بلافاصله پس از این اظهار نظر، گمانه‌زنی‌ها از جزئیات گشایش اقتصادی آغاز شد. در میان احتمالات مطرح شده درباره جزئیات طرح گشایش اقتصادی دولت، «فروش اوراق سلف نفت» مهم‌ترین موضوع مطرح در این باره بود. پس از مدتی این موضوع رسما از سوی برخی نمایندگان تایید شد. با این حال از همان ابتدای مطرح شدن این موضوع توسط روحانی، بازار سرمایه شاهد تشکیل صف‌های فروش بود. انتظار سرمایه‌گذاران از افت محسوس نرخ ارز و فروکش کردن انتظارات تورمی یکی از عوامل ریزش شاخص بازار سرمایه معرفی شد. شوک دیگر و البته جنجالی دولت به بازار سرمایه، تناقض‌های سریالی ۲ وزارتخانه اقتصاد و نفت درباره عرضه صندوق دارا دوم موسوم به صندوق ETF پالایشی بود. هفته گذشته ناگهان مقامات وزارت اقتصاد از لغو عرضه صندوق ETF پالایشی یا دارا دوم خبر دادند. مسؤولان وزارت اقتصاد علت لغو عرضه دارا دوم را آماده نبودن وزارت نفت برای تشکیل این صندوق اعلام کردند. پس از این شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بلافاصله با صدور اطلاعیه‌ای از آمادگی وزارت نفت برای همکاری با وزارت اقتصاد به منظور عرضه صندوق‌های پالایشی به بازار سرمایه خبر داد. در نهایت پس از گذشت چند روز، وزیر اقتصاد از حل شدن مساله و قطعی شدن عرضه صندوق دارا دوم در نخستین چهارشنبه شهریور (5 شهریور) خبر داد. بعد از وی، بیژن زنگنه هم از آمادگی وزارت نفت برای تشکیل صندوق دارا دوم خبر داد و عرضه این صندوق‌ها را قطعی اعلام کرد. این تناقضات پی در پی میان ۲ وزارتخانه دولت اما با واکنش‌های تندی در میان سهامداران، کارشناسان و برخی نمایندگان مجلس مواجه شد. بسیاری معتقدند اعلام ناگهانی لغو عرضه دارا دوم که بسیاری از سهامداران منتظر آن بودند، بازار سرمایه را با شوک سنگینی مواجه کرد. پس از این هم تناقضات میان وزارت اقتصاد و وزارت نفت، این روند را تداوم بخشید.
* اتفاقات بازار بورس عادی نیست
عضو هیأت‌رئیسه و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی به روند چند روز اخیر بازار سرمایه واکنش نشان داد. سیدناصر موسوی‌لارگانی نوشت: اتفاقاتی که در بازار بورس در حال رقم خوردن است، عادی نیست. دولت باید جواب منطقی برای این وضعیت داشته باشد. نمی‌شود سهامداران خرد را که عمدتا اقشار عادی مردم هستند به بورس کشاند و تا 30 درصد سرمایه آنان را پودر کرد. وی همچنین با اشاره به پیگیری این موضوع در مجلس نوشت: در مجلس و کمیسیون اقتصادی پیگیر موضوع خواهیم بود.
* روحانی: اصلی‌ترین سیاست دولت، ایجاد آرامش در اقتصاد است!
حسن روحانی روز یکشنبه در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، اصلی‌ترین سیاست دولت را ایجاد آرامش در اقتصاد و همچنین ثبات در تصمیمات و سیاست‌ها و نبود ابهام و نگرانی نسبت به آینده اقتصاد کشور دانست و تاکید کرد: ایجاد فضایی مطمئن، آرام و با ثبات و دادن اطمینان خاطر به مردم نسبت به آینده اقتصاد کشور همواره مورد تاکید و توجه دولت بوده است.
روحانی خاطرنشان کرد: دولت اجازه نداد بدخواهان ایران به اهداف خود در آسیب زدن به اقتصاد کشور دست یابند، اگر چه ممکن است در این جنگ شدید اقتصادی، کندی‌هایی در تحقق اهداف و روند اجرای برنامه‌های دولت ایجاد شده باشد.
رئیس‌جمهور با تاکید بر لزوم فراهم کردن زمینه افزایش مشارکت مردم در اقتصاد و کمک به جهش تولید، تقویت بازار سرمایه را از جمله راه‌های تحقق این هدف برشمرد و افزود: بازار سرمایه ظرفیت قابل توجهی برای هدایت نقدینگی جامعه به سمت تولید و افزایش سرمایه‌گذاری و اشتغال دارد. روحانی با اشاره به تصمیم دولت در اجرای سیاست تقویت بورس، اظهار داشت: عرضه‌های متنوع، سودآور و مطمئن از دارایی‌های دولتی و عمومی در بورس طبق برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته با نظم و استمرار تداوم خواهد یافت و نباید در این موضوع هیچ کندی و تعللی رخ دهد. رئیس‌جمهور گفت: کارشناسان بازار سرمایه نوسانات تصحیح‌کننده در بورس را امری عادی و طبیعی می‌دانند اما در عین حال باید از ناهماهنگی در اظهار نظرها و اقدامات اجتناب شود.
***
کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با «وطن امروز»:
رشد حبابی، رفتار هیجانی سهامداران و تأخیر در عرضه دارا دوم
از دلایل ریزش بازار است
حسین درودیان، کارشناس اقتصاد در تشریح علت روند اخیر بازار سرمایه به «وطن امروز» گفت: علت بنیادی ریزش بازار سرمایه، رشد نامتناسب قبلی آن است. ماهیت فعالان بازار سرمایه، این بازار را حساس و غیرقابل پیش‌بینی کرده است. به عقیده بنده تاخیر در عرضه دارا دوم هم در به وجود آمدن این ریزش تاثیر داشته است. این کارشناس اقتصادی افزود: تصور عامه مردم این است که دولت بازار سرمایه را بالا برده است و بالا ماندنش هم به خواست و میل دولت است و اگر بنا نباشد دارا دوم را بزودی عرضه کند، این تصور در اذهان عمومی به وجود می‌آید که رشد این بازار دیگر برای دولت مهم نیست. وی در انتها تاکید کرد: این شیوه از رشد بازار و اصلاح‌های بعد از آن نشان‌دهنده یک نوع سوء مدیریت است. مدیریت بازار باید به گونه‌ای باشد رشدی که در آن اتفاق می‌افتد منطقی باشد و از افت‌های جدی نیز جلوگیری کند. از آنجا که این اتفاقات نیفتاده است ما شاهد سوء مدیریت در بازار سرمایه هستیم.
***
کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با «وطن امروز»:
نسبت پایین شناوری و عرضه ناکافی از دلایل رفتار هیجانی بازار است
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی درباره دلایل کاهش اخیر شاخص کل بازار سرمایه به «وطن امروز» گفت: هنگامی که شاخص کل بازار سرمایه در حال رشد افسارگسیخته بود، مسؤولان باید تمهیدات لازم را برای جلوگیری از رفتار هیجانی فعالان این بازار می‌اندیشیدند. اقدامات لازم برای این امر شامل چند وجه بود؛ نخستین وجه آن که نباید اتفاق می‌افتاد اما افتاد، این بود که مسؤولان دولتی نباید مردم را برای ورود و آوردن نقدینگی‌شان به بازار سرمایه تهییج می‌کردند، زیرا دعوت مسؤولان برای حضور مردم در بورس، به معنای تضمین مقامات دولتی تلقی می‌شود.
سیدمحمدهادی سبحانیان افزود: با دعوت مقامات دولتی به حضور مردم در بورس، این تلقی در اذهان مردم به وجود آمد که مسؤولان، رشد شاخص و سودآوری در این بازار را تضمین می‌کنند اما در واقعیت، بازار سرمایه بازاری است که هم شامل افزایش و بالا رفتن است و هم شامل کاهش و پایین آمدن.
وی ادامه داد: دومین وجه آن نیز که باید اتفاق می‌افتاد اما نیفتاد، تسریع در عرضه سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه بود که همچنان شاهد تعلل در این زمینه هستیم. برخی از این شرکت‌ها باید نسبت‌هایی از شناوری سهام را رعایت کنند اما این کار را نکردند. اگر این نسبت‌ها رعایت می‌شد، حجم عظیمی از سهام عرضه و تعادل در عرضه و تقاضا به وجود می‌آمد. این اتفاق می‌توانست موجب جلوگیری از رشدهای زیاد در بورس شود. سومین وجه نیز تسهیل ورود شرکت‌های جدید به بازار بود که این اتفاق می‌توانست جدی‌تر و سریع‌تر رقم بخورد.
سبحانیان خاطرنشان کرد: همچنین در برخی سیاست‌های پولی نیز درست عمل نشد. با آنکه کشور ما نرخ تورم بالایی را تجربه می‌کند و نرخ بهره بین بانکی دارای مقادیر بسیار پایینی است اما دولت به کندی نرخ بهره بانکی را افزایش داد، اگرچه همین نرخ‌ها هم متناسب با نرخ تورم نیست. این اتفاق باعث می‌شود جذابیتی در سپرده‌گذاری وجود نداشته باشد و جذابیت بازار سرمایه افزایش پیدا کند. به عقیده کارشناسان اقتصادی چون رشد بازار سهام طی ماه‌های اخیر منطبق بر واقعیت‌های بنیادین بازار و شرایط اقتصادی کشور نبوده است بالاخره یک جایی باید با این واقعیت‌ها منطبق شود و همین امر موجب افت در بازار سهام می‌شود. این اتفاق می‌تواند سیاسی یا اقتصادی باشد و هیچ ارتباطی هم به بازار نداشته باشد و از منظر روانی موجب تلاطم در بازار شود.