کاش دولت جناب روحانی آن قدر به برجام چشم ندوخته بود، با این کار انتظارات را بالا بردند .... این اظهارات دکتر «علی اکبر مهرابی» اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران است. وی در گفت‌وگو با هفته‌نامه «نماینده» می‌گوید: «این دولت معتقد بود فقط با ارتباط‌گیری با غرب می‌تواند مشکلات اقتصادی کشور را حل کند. این تفکر یکی از مبانی دولت یازدهم است.» وی معتقد است این تفکرات باعث شد تا دولت یازدهم زمین بخورد. فارغ‌التحصیل اقتصاد از دانشگاه «مون پلیه» فرانسه تصریح می‌کند: «حتی جالب است بدانید جایی شنیدم که شرکت‌هایی که بعد از برجام به ایران آمدند صرفاً قصد فروش محصولات و نه تکنولوژی خود را به ایران دارند که با وجود چنین تفکر و رخداد چنین اتفاقی، نباید انتظار افزایش تولید ملی را داشت.»
گفت‌وگوی هفته‌نامه «نماینده»، با دکتر «علی اکبر مهرابی» اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران را بخوانید.
جناب دکتر مهرابی! بیش از ۳ سال از عمر دولت یازدهم می‌گذرد، بسیاری از کارشناسان می‌گویند آنگونه که توقع می‌رفت، دولت به وعده‌های خود در حوزه اقتصاد عمل نکرده است. نظرتان در این باره چیست؟
دولت یازدهم از ابتدای روی کار آمدنش سعی در ارتباط با غرب و کشورهای غربی داشت. این دولت معتقد بود فقط با ارتباط‌گیری با غرب می‌تواند مشکلات اقتصادی کشور را حل کند. این تفکر یکی از مبانی دولت یازدهم است. لذا به اشتباه فکر می‌کردند تا ارتباط با جهان حل نشود، مشکلات حل نخواهد شد. مبانی دولت یازدهم توسعه با ابزار سیاست خارجی است. دولتمردان یازدهم به اشتباه فکر می‌کنند تعامل با جهان می‌تواند مشکلات اقتصادی کشور را حل کند، در حالی که همانطور که می‌دانید، اغلب مشکلات اقتصادی کشور ناشی از ساختارهای نادرست و غلط اقتصادی است. این ساختارهای نادرست در دهه‌های گذشته به وجود آمده و ناشی از سیاست‌های اقتصادی اعمال شده توسط دولت‌هاست. لذا نباید فکر کرد با ارتباط گسترده با جهان، می‌توان ساختار را اصلاح کرد.
آیا نتیجه‌ای حاصل شد؟
من نتیجه‌ای ندیدم. نمونه و مصداق آن امروز مشخص است. ببینید امروز دولت یازدهم بعد از ۳ سال مدیریت سیاسی اقتصادی کشور، نمی‌تواند بحران‌های اقتصادی به وجود آمده را حل و مدیریت کند، چرا؟ تحلیل من این است که نگاه دولت از ابتدا به بیرون بوده است. ما هر جا نگاهمان بیش از حد به بیرون و قدرت‌های خارجی بوده، شکست خوردیم. نمونه بارز آن در مذاکرات هسته‌ای رقم خورده است. جمهوری اسلامی امروز بعد از ۳ سال مذاکره با قدرت‌های بزرگ غربی و با شرط لغو تحریم‌ها، جلو رفت و امروز همانطور که می‌دانید چنین چیزی اتفاق نیفتاده است. امروز تحریم‌های بانکی علی‌رغم مذاکرات لغو نشده است. این یعنی بدعهدی غربی‌ها!
جا دارد در اینجا مثالی خدمت شما بزنم. ما در هر کجا از ظرفیت‌های بومی و توان داخلی استفاده کردیم، موفق بودیم. به عنوان نمونه در ۸ سال جنگ تحمیلی، ما پیروز جنگ بودیم، چرا که تنها با توان داخلی خود به مقابله با دشمن پرداختیم، این در حالی بود که تمام دنیا علیه ما بسیج شده بودند تا ما را نابود کنند، اما نتوانستند و این آرزو را به گور بردند. همچنین اتکا به توان داخلی، در خودکفایی دفاعی نمونه بارز دیگری است که نشان می‌دهد اتکا به ظرفیت‌های داخلی می‌تواند باعث شکوفایی گردد. امروز پیشرفت‌های ایران در صنایع دفاعی مرهون همان توجه به استعدادها و ظرفیت‌های داخلی و بومی است. واقعیت این است که خودکفایی جمهوری اسلامی در صنایع نظامی و موشکی نمونه بارزی از توجه به توانمندی‌های داخلی و بومی سازی تکنولوژی‌های ملی است.
آقای دکتر! حدود یک سال از امضای برجام می‌گذرد، بیش از ۶ ماه نیز از اجرای برجام در حال حاضر گذشته است. لطفاً بفرمایید چه میزان از مشکلات اقتصادی کشور با توجه به اجرا و آغاز برجام به نتیجه رسیده است؟
همانطور که گفتم با توجه به اینکه اغلب مشکلات اقتصادی کشور، ناشی از ساختارهای غلط اقتصادی بوده است، لذا لغو تحریم‌ها نیز نباید خیلی هم بر روند اقتصاد تأثیرگذار بوده باشد. اگرچه تحریم‌ها آن گونه که گفته می‌شود، لغو نشد و کماکان حتی به اذعان مقامات دولتی ما با مشکلات و بدعهدی خارجی‌ها مواجه هستیم. طبق آمارهای رسمی و اذعان مدیران دولت یازدهم، در چند وقت اخیر بیش از ۱۵۰ هیئت تجاری خارجی به ایران آمدند.
من شنیدم که بعد از برجام بسیاری از شرکت‌های خودروسازی خارجی یا به ایران آمدند یا ما سراغ آنها رفتیم اما این را هم شنیدم. این رفت‌وآمدها عایدی مناسب و قابل قبولی برای ما و صنعت کشور نداشتند. حتی جالب است بدانید جایی شنیدم که شرکت‌هایی که بعد از برجام به ایران آمدند، صرفاً قصد فروش محصولات و نه تکنولوژی خود را به ایران دارند که با وجود چنین تفکر و رخداد چنین اتفاقی، نباید انتظار افزایش تولید ملی را داشت! لذا این شواهد و مشاهدات نشان می‌دهد غربی‌ها بعد از برجام برای ما نقشه کشیدند. اگر سرمایه‌گذاری بعد از برجام رخ دهد، برای واردات است. البته وقتی آمارها را نگاه می‌کنید متوجه می‌شوید، این شنیده‌ها درست است.
آقای دکتر! یکی از چالش‌های بزرگ و اتفاقاتی که در مدت ۱۱۰۰ روز گذشته رخ داده است، افزایش نقدینگی از ۵۰۰ به بالای هزار هزار میلیارد تومان است. افزایش نقدینگی به چنین رقمی می‌تواند چه تبعاتی برای اقتصاد ایران داشته باشد؟
همانطور که گفتید نقدینگی از رقم ۵۰۰ هزار میلیاردتومان در ۳ سال پیش، امروز به رقمی بیش از هزار هزار میلیاردتومان رسیده است. معلوم نیست این پول و رقم مذکور کجاست؟ اما شواهد نشان می‌دهد این پول‌ها هر کجا که هست در تولید و واحدهای اقتصادی نیست. من فکر می‌کنم این پول در واحدهای دلالی است تا تولید و این بزرگترین خطر است. وقتی نقدینگی چند صد هزار میلیاردتومانی به جای تولید در قسمت دلالی یک اقتصاد حرکت کند، این اقتصاد نیز به زودی با شوک‌های احتمالی ناگوار مواجه خواهد شد. دولت یازدهم باید پاسخ دهد چرا نقدینگی در کمتر از ۳ سال به یک دفعه با رشد افسارگسیخته روبه‌رو می‌شود؟ این نقدینگی الان کجاست؟ چقدر از این رقم در تولید است؟ به نظر می‌رسد دولت محترم و اعضای تیم اقتصادی، به خصوص مسئولان بانک مرکزی، باید به این سؤالات پاسخ دهند
در مجموع عملکرد اقتصادی دولت جناب روحانی را در ۳ سال گذشته چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من نمره خوبی به عملکرد اقتصادی دولت نمی‌دهم. به نظرم دولت آقای روحانی توقعات مردم را برآورده نکرده است. البته قسمتی از این توقعات مربوط به برجام بود. متأسفانه دولت این قدر درباره محاسن برجام گفته بود که مردم فکر می‌کردند بعد از برجام همه چیز متحول می‌شود. اقتصاد ایران مورد هجوم سرمایه‌گذاران خارجی قرار می‌گیرد، اما دیدید که اینطور نشد. کاش دولت خیلی به برجام چشم ندوخته بود.