به گزارش «نماینده»، عوارضی همچون ضعف بینایی، کاهش شنوایی، آسیبهای جسمی و حرکتی، مشکلات تنفسی، قلبی و عروقی، فشارهای روانی و عصبی و مسائلی از این دست از جمله پیامدها و آسیبهای جسمی و روحی است که حتی با گذشت سالها پس از بازنشستگی می‌تواند در افراد بروز کند؛ از آن گذشته سر و کار داشتن افراد با مواد خطرناک شیمیایی، مواد رادیواکتیو و مشاغل دارای آلایندگی و سر و صدای زیاد نیز آنها را در ردیف مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌دهد.
به همین منظور برای جلوگیری از فرسایش جسمی و روحی ناشی از اشتغال به کارهای سخت و زیان آور، قانون مشاغل سخت پیش بینی شده که به موجب آن متقاضیان می توانند با داشتن شرایطی خود را بازنشسته کنند.
مشاغل سخت و زیان‌آور چه مشاغلی هستند؟
منظور از مشاغل سخت و زیان آور آن دسته کارهایی است که در آن عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد بوده و در اثر اشتغال بیمه شده، تنش‌ها و صدمات جسمی و روانی به فرد وارد آمده و نتیجه آن بروز بیماریهای شغلی و عوارض ناشی از چنین کارهایی است.
مشاغل سخت و زیان‌آور (مخلّ سلامت) به موجب آیین‌نامه اجرایی این قانون، به دو گروه تقسیم می‌شوند:
اول مشاغلی که صفت سخت و زیان‌آوری با ماهیت شغلی آنها وابستگی دارد اما می‌توان با بکارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سختی و زیان‌آوری آنها را حذف کرد.
کارگران مشاغل سخت با ۲۰ سال سابقه بازنشست می‌شوند
دوم مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان‌آور بوده و با به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما، صفت سخت و زیان‌آوری آنها کاهش یافته اما سخت و زیان‌آور بودن آنها کماکان حفظ می‌شود.
در قانون کار چه کارهایی سخت و زیان‌آور شناخته شده است؟
عمده‌ترین مشاغل سخت و زیان‌آور شناخته شده در قانون کار شامل: کار در معادن که ایجاب می‌کند کارگران در تونل‌ها و راهروهای سرپوشیده به استخراج بپردازند، کار استخراج شامل جدا کردن و منفجر کردن مواد از سطح کار، حفر قنات، چاه فاضلاب و کار در مخازن سربسته، تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره به نحوی که کارگر در معرض مستقیم حرارت یا بخار زیان آور کوره باشد، حمل و دفن زباله شهری، کار در کارگاههای دباغی و گندآبروها، کار مستمر در طویله، اصطبل و سالن‌های پرورش طیور، کار مستمر در فضای باز و ارتفاع بیش از ۵ متر بر روی دکل‌ها، اتاقک‌های متحرک، داربست و اسکلت‌ها، کار مستمر بر روی خطوط و پستهای انتقال برق با فشار ۶۳ کیلو وات به بالا، مشاغل شن‌پاشی، قیرپاشی، جوشکاری در داخل مخزن، کار مستمر با اشعه‌های زیان‌آور مانند رادیو اکتیو، کار در محل‌هایی با فشار محیط بیش از حد طبیعی مانند غواصی، کار مستمر در محیط‌هایی که با وجود رعایت ایمنی بروز بیماریهای گوشی را موجب می‌شود، سمپاشی باغها و مزارع، اماکن پرورش دام و طیور، تولید و ترکیب سموم و حشره‌کش‌ها و کار با وسایل دارای ارتعاش زیان‌آور است.
همچنین بر اساس آیین‌نامه اجرایی قانون مذکور، علاوه بر کارهای سخت و زیان‌آور پیشگفته، کار در زندان‌ها و ندامتگاه‌ها و حرفه خبرنگاری نیز جزو مشاغل سخت و زیان‌آور به شمار می‌روند.
برای بازنشستگی در کارهای سخت و زیان‌آور چه شرایطی باید داشت؟
بر اساس تبصره ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی مصوب سال ۱۳۵۴ مجلس، افرادی که در کارهای سخت و زیان آور مشغول به کارند می توانند با ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور به صورت متوالی یا ۲۵ سال به صورت متناوب، تا سقف ۳۵ روز حقوق بازنشسته شوند؛ یعنی به ازای هر سال، ۱.۵ سال برای بیمه شده به عنوان سابقه محسوب و به همان میزان هم از خدمات تامین اجتماعی بهره‌مند می‌شود، ضمن آنکه چهار درصد حق بیمه و مستمری به هنگام تقاضای بازنشستگی برای مدت مزبور محاسبه و از کارفرما مطالبه و وصول می‌شود.
چنانچه بیمه شده کمتر از سابقه مذکور، سابقه پرداخت حق بیمه داشته که مقداری از آن سابقه مربوط به اشتغال وی در مشاغل سخت و زیان آور است، هر سال سابقه پرداخت حق بیمه فرد موصوف ۱.۵ سال محاسبه می شود بنابراین همه بیمه شدگانی که حداقل ۲۰ سال سابقه کار متوالی یا ۲۵ سال سابقه کار متناوب و پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور را دارا باشند، بدون شرط سنی می‌توانند درخواست بازنشستگی خود را به سازمان تامین اجتماعی ارائه دهند.
در حال حاضر مشاغل سخت و زیان آور ناشی از کار منجر به فوت مربوط به آلایندهها و بیماریهای شغلی شش برابر حوادث فیزیکی است و علت آن هم آلایندههایی است که در محل کار وجود دارند و منجر به بیماری شغلی در فرد می‌شوند.
معاون روابط کار وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اخیرا از تعریف مشاغل فوق العاده سخت و زیان آور خبر داده و گفته است: در راستای صیانت از نیروی کار، غربالگری مشاغل سخت در دستور کار وزارت کار قرار گرفته است.
سید حسن هفده‌تن می‌گوید: طبق ماده ۳۸ قانون کار باید به مشاغلی که هممرزِ هم هستند حقوق یکسان و مساوی داده شود از این رو در وزارت کار به دنبال تحقق این موضوع هستیم حتی در دستگاههای دولتی نیز بر تفاوت پرداختها حساس شدهایم.
او تاکید دارد که در بلندمدت جوهره زیان‌آور بودن کار باید از بین برود تا نیروی کار ایرانی زمانی که بازنشسته شد زندگی شیرین و تازهای را شروع کند.
امروز بسیاری از کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور با وجود آنکه با ۲۰ سال سابقه می‌توانند بازنشسته شوند اما بعد از چند سال به انواع بیماریهای روحی، تنفسی و قلبی دچار می‌شوند که عمر آنها را کاهش می‌دهد.
وزارت کار در رویکردی تازه به غربالگری و تعریف مشاغل سخت و زیان‌آور روی آ‌ورده تا بلکه از این طریق گام موثری در جهت صیانت از نیروی کار و افزایش طول عمر او بردارد.