به گزارش نماینده  حسین راغفر در میزگردی با عنوان «آنچه خود داشت، گره اقتصاد ایران کجاست، تحریم یا خود تحریمی» که امروز در دانشگاه امام صادق برگزار شد، با اشاره به موضوع ضرورت اصلاح ساختارهای اقتصادی اظهارداشت: با ذکر یک عامل نمی‌توان راه حل اقتصاد ایران را منحصر کرد، اقتصاد سالهاست برنامه دارد، اما هیچ گاه بر مبنای راهبرد توسعه نبوده است.

وی ادامه داد: الگوی مطلوبی که برای اقتصاد ترسیم می‌شود، هیچ‌جا مکتوب نیست و مشخص نبوده که کدام بخش قرار است، الگو باشد.

استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا(س) با طرح این سوال که برای توسعه اقتصاد از کجا باید شروع کنیم، به کشور چین اشاره کرد و گفت: این کشور با عظمت اقتصادی در دنیا روی ۵ صنعت پیش برنده تاکید می‌کند و منابع را روی این بخش‌ها سرمایه گذاری کرده و هدف‌گذاری کمی برای اهداف توسعه صنعتی به طور مشخص در افق‌های زمانی ترسیم کرده است.

این اقتصاددان تاکید کرد: هرج و مرج برنامه‌ای در اقتصاد کشور وجود دارد، برای مثال به آمارهایی می‌توان اشاره کرد که این موضوع را نشان می‌دهد، در کشور ۱۲۰۰ شرکت ماشینی داریم که ۴۰۰ مورد آن فعال است و برای این شرکت‌ها امکانات و ماشین‌آلات با اعتباری بالغ بر یک میلیون یورو از اتریش وارد می‌شود، ۸۰۰ تای دیگر از شرکت‌ها مجوز وصولی گرفته که منتظر ارتباط یا آزاد شدن منابع هستند.

راغفر با اشاره به اینکه در حال حاضر ۳۶۰ شرکت موتور سیکلت‌سازی در ایران وجود دارد، بیان داشت: ۱۶۰ شرکت فعال بوده و به دلیل نبود قطعه‌سازی در داخل، عمده قطعات وارداتی هستند و ۲۰۰ شرکت دیگر منتظر فرایند‌های کسب و کار هستند.

به گفته این اقتصاددان، شرکت‌های تولید کننده رب گوجه بیشتر از میزان تولید گوجه در کشور است و به همین دلیل بسیاری از ظرفیت‌ها خالی مانده است.

این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه شرکت‌های فولادی نیز چنین وضعی دارند عنوان داشت: صرف‌نظر از جانمایی و مکان‌یابی آنها که نیاز به آب دارند، اکنون ۷ ششرکت ذوب‌آهن در خراسان رضوی با کمتر از ۲۰ درصد ظرفیت کار می‌کند یا آب وجود ندارد.

وی با طرح این سوال که جایگاه فرش ماشینی و امثال آن در اقتصاد ایران کجاست، تصریح کرد: فولاد باید در خدمت چه صنعتی باشد؟ مشخص است که در خدمت هیچ صنعتی نبوده و فقط در بحث ساخت و ساز مسکن استفاده می‌شود، اما کشور کره همزمان با صنعتی شدن ما، صنایع فولاد را با تولید ورق ایجاد کرد، تا دیگر صنایع خود را در زنجیره تولید قرار دهد، اما صنایع فولاد ما میلگرد و تیرآهن تولید می‌کنند و اکنون به دلیل نبود ساخت و ساز سرمایه‌ها قفل می‌شود.

راغفر با بیان اینکه بعد از گذشت ۱۰۸ سال از تولید نفت خام، هنوز خام‌فروشی می‌کنیم و این صحیح نیست، خاطرنشان کرد: ساختار کشور راه کجی رفته و منافع سیاسی و اقتصادی گروه‌های خاصی رقم خورده است.

این اقتصاددان تاکید می‌کند اولین مطلب این بوده که باید مشخص شود، چه صنایعی پیش‌برنده دیگر صنایع هستند.

وی ادامه داد: ۹۹ میلیارد دلار صرف صنایع پتروشیمی شده تا از خام فروشی جلوگیری شود، اما مواد خام اکنون تنی ۷۸۰ دلار فروخته می‌شود، در حالی که محصولات پتروشیمی تنی ۷۴۰ دلار به فروش می‌رود.

رادفر به موضوع فروش گاز پتروشیمی‌ها اشاره کرد و افزود: برای تعیین این موضوع نگرانی هایی وجود داشت، زیرا ۵۰ درصد سهام بازار بورس مختص پتروشیمی‌ها بوده و عنوان می‌شد این موضوع منجر به سقوط بورس می‌شود.

این اقتصاددان به نقد پتروشیمی ها در دستکاری منابع ارزی کشور پرداخت و یادآور شد: چشم‌انداز روشنی در توسعه استراتژیک اقتصادی نداریم و صنایه نیز ناکارآمد است، اولین نکته مغفول فقدان استارتژی توسعه اقتصادی است و اینکه نقش صنایع الکترونیک، فولاد و ماشین سازی تعیین شود.

راغفر در مورد نقش دولت نیز اظهار داشت: به عنوان سیاستگذار و ناظر بر اجرا توسط بخش خصوصی باید عمل کند، اما شرایط کسب و کار امکان حضور بخش خصوصی را منتفی می‌کند.

تحریم بهترین شرایط برای توسعه فناوری‌های کلیدی است/ فناوری در تحریم درون زا می‌شود

منوچهر منطقی هم در مورد الگوی باز کردن گره تحریم و خود تحریمی به توسعه فناوری در شرایط تحریم اشاره کرد و اظهار داشت: در اقتصاد دو دارایی مشکل ساز است که یکی مربوط به مسایل فیزیکی و دیگری فکری است. تحریم برای بنگاه‌ها یک عامل محیطی قدرتمند بوده که باعث توقف روندهای عادی می‌شود، از طرفی در همین شرایط برخی بنگاه‌ها رشد بسیار سریعی دارند که مسیر چند ساله را طی مدت کوتاه طی می‌کنند.

این استاد دانشگاه افزود: بنگاه‌های استراتژیک و مادر ارتباط کمی با محیط خارج داشته باشند کم بوده و در شرایط تحریم ارتباط خارجی و داخلی ضعیف می‌شود، بنابراین باید این ارتباط بازسازی شود.
 

وی با اشاره به اینکه در تحریم با پدیده شفاف روبرو نیستیم، تصریح کرد: در این شرایط باید به دنبال راه حل‌ها و جایگزین‌های متفاوت باشیم و همچنین در این شرایط باید راه حل‌های مختلف را در پیش گرفت تا یکی از آنها جواب دهد و در کنار آن از نبوغ و خلاقیت خود باید استفاده کنیم.

به گفته منطقی در تحریم باید تصمیمات سریع گرفته شود و مدیران ریسک‌پذیر باشند، تحریم باعث می‌شود بنگاه‌ها شرایط پیرامونی را بیشتر و دقیق‌تر رصد کنند، مثلا اگر یک شرکت خودروسازی روی ۵ مدل خودرو کار می‌کند، در این شرایط باید اولویت‌بندی داشته باشد.

وی با اشاره به این که تحریم روی ۳ مورد بیشتر نیست، تصریح کرد: اشخاص، مواد و بنگاه‌ها مورد تحریم بوده و در این شرایط روی مباحث حقوقی مشکل داریم، زیرا همه بنگاه‌ها شامل تحریم نیستند و فناوری در تحریم از برون‌زا به درون‌زا تبدیل می‌شود.

وی ادامه داد: اگر بنگاه‌ها به فناوری طراحی دست پیدا کنند می‌توانند حتی بازارهای خارجی داشته باشند و یکی از مباحث مهم در سطح فناوری شبکه‌سازی ملی است.

این استاد دانشگاه به راهبردهای دولت اشاره کرد و گفت: عمده توجه به صنایع مادر بوده و برای اینکه شبکه‌سازی انجام گیرد، تسهیلات در اختیار آنها قرار خواهد گرفت و البته در کنار آن به نظارت دستگاه‌ها نباید به رویه قبل از تحریم باشد.

وی به موضوع تحقیق و توسعه در شرایط تحریم اشاره کرد و یادآور شد: دیدگاه سازمان مدیریت این است که اگر ۷۰ درصد درآمدها محقق شد، به همین نسبت سهم تحقیق و توسعه پرداخت شود، در حالی که باید در شرایط تحریم باید به این بخش بیشتر توجه شود.

منطقی به تجربه کشور کره شمالی و حتی چین برای توسعه راهبردهای استراتژیک در زمینه اقتصادی اشاره کردو گفت: برای رفع تحریم و حتی رسیدن به فناوری مدل‌های مختلفی وجود دارد که چین با استفاده از توسعه مراکز تحقیقاتی روی فناوری‌های پیشرفته با ۴ هزار مرکز و اعتبار ۷ میلیارد دلار تعریف کار مشترک با دیگر کشورها و همچنین استفاده از بازار بزرگ چین برای استفاده‌ از فناوری‌های پیشرفته اقدام کرده است.

وی با بیان اینکه کشورهای پیشرفته در خط فناوری‌های نوین از طراحی در مرحله اول و پس از آن ساخت محصول نهایی اقدام می‌شود اما در کشورهایی مانند ایران به ویژه در شرایط تحریم از ساخت قطعات و تولید محصول نهایی شروع شده و در نهایت منجر به طراحی محصول می‌شود.

منطقی به فناوری‌های هسته‌ای اشاره کرد و بیان داشت: تحولات ساختاری دراین عرصه ایجاد شده و پیشرفت‌ها مدیون این تغییرات ساختاری و کلیدی هستند. در کشور برای رسیدن به فناوری کلیدی جهت توسعه اقتصادی شرایط ویژه ساختاری قانونی ریسک‌پذیری از سوی دولت باید ایجاد شود که البته ریسک‌پذیری ضعیف بوده است و مدیران باید ریسک را تقبل کنند.

وی تاکید کرد: در هر فناوری که تمرکز کنیم موفق به تولید آن خواهیم شد و تحریم بهترین شرایط برای توسعه در فناوری‌های مورد نیاز و کلیدی است.

معاون پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع) :
دیپلماسی حقوقی و تجاری ورود ایران به بازار ۱۱۰ میلیاردی پهپاد را فراهم کند
 تحریم‌ها کامل هم رفع شود تازه می‌شویم مجارستان

عادل پیغامی هم در این نشست با بیان اینکه خرده جریان پوپولیستی رسانه‌ای وجود دارد که تحریم را به نوعی خاص معرفی می‌کند، اظهار داشت: این گونه طرز تلقی از تحریم موجب انحراف مسیر و به بیراهه رفتن کشور می‌شود.

وی با اشاره به صحبت منوچهر منطقی در خصوص ساخت پهپاد در ایران گفت: این صنعت در جهان ۱۱۰ میلیارد دلار درآمدزایی در سال دارد و مدتی پیش هم در سفر مقامات ایران به روسیه یک پهپاد به آقای پوتین هدیه دادند.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: حالا چرا ما در بازار ۱۱۰ میلیارد دلاری وجود نداریم؟ این مرز به یک بن‌بست علوم انسانی برخورد کرده چون باید متناسب با این مزیت شرایط حقوقی و سیاسی و اقتصادی جدیدی تعریف شود تا امکان حضور ایران در این بازارها باشد. ما می‌توانیم یک پنجم از بازار فروش پهپاد در جهان را در اختیار داشته باشیم که این خود معادل درآمد یک سال نفت کشور است.

وی با طرح این سؤال که چرا ما از این فرصت‌ها استفاده نمی‌کنیم، گفت: به تازگی برخی کشورها در حال ایجاد ترتیبات نهادی هستند که ساخت پهپاد را مانند NPT محدود کنند.

پیغامی با بیان اینکه باید تجربه کشورهای مختلف را در زمان تحریم بررسی کنیم، گفت: کشورها و شرکت‌های مختلفی هم اکنون در تحریم هستند زیرا حوزه تحریم تنها سیاسی نیست بلکه تجاری و اقتصادی است؛ تعداد تحریم‌ها در دنیا بسیار زیاد است اما ما فکر می‌کنیم فقط ایران و کره شمالی و چند کشور هستند که در تحریم قرار دارند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در سه دهه گذشته تحریم به عنوان یک ابزار اقتصادی بسیار متداول شده است و در عرصه‌های نوظهور مانند تکنولوژی در حال توسعه یافتن است، افزود: فرض کنید که از لحاظ ایدئولوژی و سیاسی ایران با هیچ کشوری در جهان مشکلی نداشته باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر این شرایط باشد تازه ایران می‌شود کشوری مانند لهستان، مجارستان و یا چین.
 

وی تصریح کرد: اصلاً فرض کنیم بعد از مذاکرات ایران و ۵+۱ ایران به جمع کشورهای عضو اتحادیه اروپا پیوست، تازه می‌شویم مانند مجارستان و برخی کشورهای شمال اروپا. جالب است بدانید که در این کشورها نرخ بیکاری بالای ۴۰ درصد است، بنابراین اگر می‌خواهیم پیشرفت کنیم باید به درون کشور توجه کنیم.

پیغامی تأکید کرد: دنیای آینده دنیای تحریم‌هاست و اتفاقاً بنده این را جزو بخش سفید اقتصاد ایران می‌دانم که در سال‌های مختلف تمرین چنین شرایطی را کرده است؛ تحریم هزینه‌های مبادلاتی ما را افزایش می‌دهد اما وقتی تحریم‌ها در جهان برای همه کشورها به تدریج در حال افزایش است بنابراین خانه اقتصاد ایران باید در قله آتشفشان بنا شود.

وی با بیان اینکه در زمان شاه هم بسیاری از بخش‌ها تحریم بود، گفت: این تحریم بعد از انقلاب تشدید شد اما در این مدت دو واحد درس اقتصاد در دانشگاه برای اقتصاد در شرایط تحریم تعریف نشد و در واقع کشور به سمت خودتحریمی حرکت کرد.

این استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) با اشاره به اشکال مختلف خودتحریمی اظهار داشت: به عنوان مثال اقتصاد آمریکا و یا انگلستان در قرن هجده و نوزده که دوره‌های توسعه را می‌گذراند و همچنین کشور آلمان در قالب حمایت از صنایع خود تعرفه‌های واردات را بسیار افزایش دادند که این نوعی از خودتحریمی برای توسعه و رشد بود. کشور چین بعد از یک دوره برون‌گرا حاضر شده، رشد اقتصادی خود را ۲ تا ۳ درصد کاهش دهد اما به بازار داخل خود توجه کند.

وی ادامه داد: حالا چرا نباید به این تجربیات توجه کرد و با تحلیل‌های پوپولیستی سیاست‌گذاری کرد، مزیت‌های نسبی در شرایط تحریم هم وجود دارد و هم اکنون هم مزیت‌هایی برای اقتصاد ایران به وجود آمده است.

وی با ذکر مثالی در این باره گفت: دو سال پیش در یکی از مذاکرات، خرید تجهیزات هواپیما و پتروشیمی از لیست تحریم‌ها حذف شد و مدتی بعد یکی از دوستانم را که در حوزه پتروشیمی فعالیت می‌کرد دیدم و به او گفتم شرایطتان خوب می‌شود چون تحریم شما برداشته شد اما او گفت برعکس در شرایط تحریم ما مزیت داشتیم و در واقع آنها بخشی را از تحریم خارج کردند که اتفاقاً مزیت اقتصاد ما و بخش خصوصی بود.

پیغامی با بیان اینکه قطعاً تحریم مشکلاتی هم داشته است اما باید به این مسئله توجه کنیم که چگونه می‌توان از این فرصت استفاده و آنها را به مزیت تبدیل کنیم، افزود: عده‌ای از تحریم برای پر کردن کیسه‌های خود استفاده کردند که من نام این گروه‌ها را پهپادهای بهره کش از تحریم می‌گذارم. حال سؤال این است که آیا با رفع تحریم نهادهای بهره‌کش حذف می‌شوند؟ خیر. تنها کارشان را عوض می‌کنند.

وی با اشاره به نمودارهایی که احمد توکلی در مورد سود خالص بانک‌های خصوصی ارائه داده بود، گفت: آیا بانک‌ها اینقدر مولدند؟ خیر، بانک‌ها یک کارکرد بهره‌کشانه دارند و این به هیچ وجه به تحریم‌ها مربوط نیست و رفع تحریم‌ها این معضل نظام بانکی را حل نمی‌کند. مسئله در اینجاست که ما بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار برای نظارت و سیاست‌گذاری در بانک‌ها نداریم.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به هیجانات اولیه توافق لوزان گفت: برخی رسانه‌ها وضعیتی درست کردند که وقتی خبر توافق لوزان مطرح شد عده‌ای از مردم به دلیل اینکه اطلاعات غلطی به آن داده شده بود ابراز خوشحالی کردند در حالی که هیچ گونه توافقی نشده بود و همچنان مسائل متعددی وجود دارد که مذاکره‌کنندگان در حال بحث درباره آن هستند.

پیغامی ادامه داد: در شرایطی که باید نخبگان ما به دنبال تولید و عرضه محصولات خود در عرصه نانوتکنولوژی باشند آنها و دانشجویان را با این گونه اطلاعات غلط درگیر فضاهای پوپولیستی می‌کنند چرا مجلس مشغول بازی‌هایی است که نتایج آن معلوم است.

وی گفت: من جزو دلواپسان نیستم اما نسبت به دشمن نگرانم؛ اگر توجه کنیم در مذاکرات هسته‌ای ۳ برابر مسئولان اصلی مذاکره‌کننده خارجی کارشناس پشت سر آنها نشسته و مسئولان خود را راهنمایی می‌کنند اما تیم مذاکره‌کننده ما در دولت قبل و دولت فعلی از چنین تیمی کارشناسی برخوردار نیستند.

این اقتصاددان با بیان اینکه باید نیمه پر اقتصاد ایران را هم ببینیم افزود: در شرایطی که اقتصاد ایران با چالش‌های متعددی از بیرون مواجه بود که مثال آن در هیچ کشوری قابل مشاهده نیست اما همچنان در طول این ۲۰ سال مسیر اقتصاد رو به رشد بوده است و حتی نظام بانکی که به اعتقاد بنده سیاه‌ترین بخش اقتصاد ایران است سال‌هاست اقتصاد ایران را مدیریت می‌کند و اگر بررسی کنیم میزان فساد در نظام بانکی به اندازه ۵ درصد گردش مالی بانک‌ها نمی‌شود؛ بنابراین نباید اصل اقتصاد ایران را خراب کنیم.

وی با بیان اینکه در قوانین بسیار مشکل داریم و ترکیبات نهادی باید اصلاح شود، اظهار داشت: در دولت قبل و فعلی فضای دم‌ غنیمت‌شماری و روزمرگی وجود داشته و دارد؛ چند روز پیش همایش سیاست‌های پولی و ارزی برگزار شد اما چقدر مسائل جدی بانکی در آن مطرح شد؟ خیلی کم. چرا دولت تمایلی به طرح مسائل اصلی بانک ندارد؟

وی تصریح کرد: مشکل اصلی اقتصاد ما همان چیزی است که مقام معظم رهبری در چارچوب اقتصاد مقاومتی مطرح کردند؛ یک نوع نگاه پوپولیستی استفاده از زور عمومی برای پیشبرد فساد وجود دارد در حالی که برای توسعه نیازمند استراتژی هستیم.

پیغامی با رد این تحلیل که ایران استراتژی توسعه نداشته است، گفت: اگر کتابچه برنامه پنجم توسعه را بخوانید می‌بینید برنامه پنجم عالی است اما اینکه در عمل این برنامه چگونه قابل اجراست مورد غفلت قرار گرفته است.

این اقتصاددان گفت: به عنوان یک دانشگاهی این سؤال را مطرح می‌کنیم که چرا آب خوردن را به تحریم ربط می‌دهید؟ با تحریم هزینه مبادله افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذاری خارجی کم می‌شود اما آیا در زمان غیرتحریم هم سرمایه‌گذاری خارجی در ایران زیاد بود؟ خیر زیاد نبود زیرا مشکل اصلی ساختاری و نهادی بود و موجب فرار سرمایه‌‌ها می‌شد.

وی ادامه داد: تجربه ببرهای آسیای جنوب شرقی را به یاد بیاورید؛ بحران اقتصادی در کشور به دلیل فرار سرمایه‌ها به وجود آمد در ضمن بخش عمده‌ای از نیازهای کشور به تأمین مالی و سرمایه‌گذاری با نظم‌بخشی و ساماندهی نظام‌های پولی قابل تحقق است.

پیغامی ادامه داد: ما مشکل اعتبار نداریم و این نگاه پولی غلط است؛ نگاه به بیرون نادیده گرفتن تمام تئوری‌های اقتصادی است.

وی گفت: آخرین تئوری‌های توسعه دو راه را برای توسعه مطرح می‌کنند، اول توسعه درون‌زایی و دوم جامعه یادگیرنده؛ اگر جامعه‌ای یادگیرنده باشیم رشد و توسعه اقتصادی محقق می‌شود و ظرفیت‌های زیادی در ایران وجود دارد که متاسفانه از آن غفلت می‌شود.

مقابله با تحریم نیاز به حربه اقتصادی دارد نه دیپلماسی

سید احسان خاندوزی مدیر دفتر اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در نشست «آنچه خود داشت، گره اقتصاد ایران کجاست، تحریم یا خود تحریمی»، با اشاره به اینکه اولین مسئله تحریم‌ در اقتصاد ایران این است که نزاع در حوزه تصور و اذهان است، اظهار داشت: دوگانه غلط تحریم یا موفقیت مذاکرات در حالی وجود دارد که عوامل اصلی رشد اقتصادی طی این سال‌ها وجود داشته است و واقعیت اقتصاد ایران این است که بنیه تولید را بخواهیم هدایت کنیم و یا سرکوب شود.

مدیر دفتر اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه از سوی مشاور اقتصادی رئیس جمهور عنوان شد، تورم به هسته سخت خود رسیده است، تصریح کرد: پیش‌بینی می‌شود، احتمالاً نرخ تورم ۱۵ درصدی در ماه‌های آ‌ینده به سطح بالاتر برسد، در حالی که تحریمی برداشته نشده است.

وی ادامه داد: در شرایط کنونی نیز می‌توان به سطح رشد تولید رسید و اینکه کارکرد اصلی اقتصاد را منوط به برداشتن معبر تحریم کنیم، اشتباه اول است.

این کارشناس تصریح کرد: سیاست‌گذاران نباید فراموش کنند قاعده اقتصادی کنش و واکنش می‌طلبد و کنش اقتصادی را نباید ابتدا با پاسخ دیپلماتیک بدهیم.

وی با اشاره به اینکه قاعده‌ناشناسی در سیاست‌ها وجود دارد، عنوان کرد: تمرکز قاعده‌شناسی که باید روی اقتصاد باشد و پس از ‌آن وارد حوزه دیپلماسی شود، اکنون تقریباً ۹۰ درصد ظرفیت مقابله با تحریم روی موضوع دیپلماسی گذاشته شده است، در حالی که پاسخ اقتصادی باید با حربه اقتصادی داده شود، مثل روسیه که پس از مناقشه اوکراین در حالی واردات مواد غذایی از اروپا را منع کرد که ۲۵ درصد واردات این محصولات از اروپا بود.

به گفته خاندوزی تدبیر اقتصادی باید در نظام تحریم اقتصادی وجود داشته باشد، نه اینکه بخواهیم فقط با دیپلماسی سیاسی این مشکلات را حل کنیم.

وی موضوع دیگر را تولید ملی دانست و افزود: هزینه‌های زیادی از ناحیه سیاست‌گذاری به طوری تحمیل شده و چگونگی اعمال آ‌نها از بدنه نظام اداری نیز منجر به افزایش این هزینه‌ها شده است، تا پیش از این درآمد نفت پوششی برای چشم‌پوشی از این هزینه‌ها بود که نمی‌گذاشت سیاست‌های غلط و شیوه‌های اجرایی نادرست اتلاف منابع را نمایان کند، اکنون این درآمدها وجود ندارد و با واقعیت عریان روبه‌رو شده است.

این کارشناس با اشاره به اینکه تحریم مهمترین کمکی که به اقتصاد ایران کرده است، موجب شده چشم سیاست‌گذاران بازتر شود، تصریح کرد: از واقعیت‌هایی که نسبت به آن غفلت کردیم، باید پرهیز کرده و بدنه سخت فسادآوری که به روز نیست و نباید به اقتصاد وارد کنیم، اکنون اصلاحات جدی از این ناحیه نیاز است، تا هزینه تولید در کشور به نفع فعالان اقتصادی کاهش یابد.

منبع: فارس و تسنیم