به گزارش نماینده از فارس، انسان از آن جهت که صاحب فکر و اندیشه است، می خواهد در مورد بسیاری از مطالب پرس وجو کرده، چرایی و چگونگی مطالب را دریابد. از جمله مسائلی که فکر انسان را به خود معطوف داشته، مسائل مربوط به «رزق و روزی» انسان و دیگر موجودات است به طوری که همواره در پی آن است تا روزیِ بیشتری به دست آورد.
انسان سؤالات فراوانی را در این مورد در ذهن خود می یابد، تا آنجا که اگر بگوییم بعضی از سؤالات به صورت روزانه در بین مردم جریان دارد، سخن به گزاف نگفته ایم.
سؤالاتی از این قبیل:
- عوامل مؤثر در افزایش روزی چیست؟ اسباب و علل کاهش روزی کدام است؟
- فلسفه وسعت رزق یک گروه و اندک بودن رزق گروهی دیگر چیست؟
- نقش تلاش و سعی انسان برای به دست آوردن روزی و ارتباط آن با تقدیر روزی چگونه است؟
- آیا دعا در افزایش روزی مؤثر است؟
- تا چه اندازه رزق حلال و حرام در سرنوشت انسان مؤثر است؟
کتاب «رزق و روزی از دیدگاه قرآن و حدیث» اثر علی متین، به سؤالات و دغدغه های افراد در خصوص کسب رزق و روزی از دیدگاه قرآن و حدیث پاسخ گفته است که در ادامه می خوانید:
امام سجاد (ع) در رساله‌الحقوق حقوق هر یک از اعضای بدن را به صورت مستقل بیان کرده‌اند که رعایت آن در مورد اعضاء، در سعادتمند شدن انسان تأثیر به‌سزایی دارد که بر طالبان سعادت و ره‌پویان حقیقت لازم است که آن را رعایت کنند. از جمله اعضایی که حضرت حقوق آن را بیان می‌کند، «حق بطن» است.
حضرت در این‌باره می‌فرماید:
«وأمّا حقّ بطنک، فأن لا تجعله وعاءً لقلیل من الحرام ولا لکثیر...؛ حق شکم تو این است که آن را ظرف حرام، کم یا زیاد، قرار ندهی ...»
از امیرالمؤمنین علی(ع) روایت شده است:
«ولا تُدْخِلُوا بُطُونَکُمْ لُعَقَ الْحَرَامِ فَإِنَّکُمْ بِعَیْنِ مَنْ حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَعْصِیَةَ وسَهَّلَ لَکُمْ»؛ و لقمه‌های حرام را (گرچه اندک باشد) در شکم‌هایتان داخل نکنید، زیرا در نظر خداوندی هستید که گناه را بر شما حرام نموده و راه طاعت و بندگی را برایتان آسان کرده (و در هیچ‌یک از احکام سخت نگرفته) است.
وجود مبارک امام سجاد (ع) یکی از حقوق شکم را این می‌شمارد که انسان آن را ظرف حرام قرار ندهد و حضرت علی (ع) آن را تحلیل می‌کند به نظارت و در محضر خداوند سبحان بودن. آری! اگر کسی این مطلب را درک کند که در محضر خداست و خداوند خوردن لقمه حرام را بر او گناه شمرده است، ناخودآگاه بین لقمه‌های حلال و حرام فرق گذارده و شکم خود را ظرف لقمه‌های حرام قرار نمی‌دهد؛ حال اندک باشد یا کثیر.
اما انسان‌هایی که متوجه نظارت خداوند سبحان نیستند و خود را در محضر ربوبی خداوند قادر نمی‌دانند، همانند چهارپایانی هستند که خود را در علفزاری می‌یابند و تمام همّ‌شان پر کردن شکم‌شان است. حضرت علی (ع) در این زمینه در نامه‌ای که به عثمان بن حنیف انصاری نوشته است، می‌فرماید:
«فما خُلِقْتُ لِیَشْغَلَنى اَکْلُ الطَّیِّباتِ کَالْبَهیمَةِ الْمَرْبُوطَةِ هَمُّها عَلَفْها، اَوِ الْمُرْسَلَةِ شُغْلُها تَقَمُّمُها، تَکْتَرِشُ مِنْ اَعْلافِها، وَ تَلْهُو عَمّا یُرادُ بِها»؛ پس مرا نیافریده‌اند که خوردن طعام‌های نیکو (از نیک‌بختی جاوید) بازم دارد، مانند چهارپای بسته شده که اندیشه‌اش علف است، یا مانند چهارپای رها گشته که خاکروبه‌ها را به هم زند تا چیزی یافته و بخورد، پر می‌کند شکم (معده) را از علفی که به دست آورده و غفلت دارد از آن چه برایش در نظر دارند.
در شرح این قسمت از نامه حضرت، در نهج‌البلاغه منظوم چنین آمده است:
خدا از بهر این خلقم نفرمود/ که آنان در زبان باشند و من سود
غذا و شربت الوان بنوشم/ لباس از اطلس و دیبا بپوشم
سزاوار است آیا کانچنان من/ شوم سرگرم بر پروردن تو
به دنیا بهر اینم ناوریدند/ برای عیش ما را نافریدند
حضرت علی (ع) در همین نامه به شخصی با دو صفت معکوس و منکوس اشاره می‌کند که ابن میثم بحرانی در ذیل آن می‌نویسد:
و اشار بالشخص المعکوس و الجسم المنکوس الی معاویه و جعله مجرد جسم کانه خال عن النفس الانسانیه لاتباعه الکمالات الجسمانیه دون العقلیه؛ مراد حضرت علی (ع) از «شخص وارونه و کالبد سرنگون» معاویه است (در این تشبیه) او را جسم محض قرار داده است که گویا به سبب تبعیت نمودنش از کمالات جسمانی و نه عقلانی، خالی از نفس انسانی است.
آری، افرادی که بین لقمه حلال و حرام فرق نمی‌گذارند، همانند معاویه آن‌چنان پیرو کمالات جسمانی خود هستند که مانند حیوانات فقط در فکر خوردن و پر کردن معده خود هستند و به قول قرآن کریم: «وَ یَأْکُلُونَ کَما تَأْکُلُ الْأَنْعامُ»؛ یعنی همانند حیوان که وقتی رها می‌شود، تمام چیزهایی را که قابل خوردن باشد جمع می‌کند و می‌خورد، بدون این که بین آنها فرق بگذارد و از آنچه که مطابق میلش باشد، استفاده می‌کند، بدون این که حلال و حرام برای او مفهوم داشته باشد.
نظر شما