به گزارشنماینده به نقل از نسیم، پس از حصول بیانیه مشترک و توافق برسر چهارچوب‌ها و راهکارهای اصلی در مذاکرات هسته‌ای بین ایران و گروه کشورهای ۱+۵، نقدها و تائیدهای گسترده‌ای از کارشناسان و صاحب نظران مختلف در خصوص مذاکرات ارائه و تحلیل های فراوانی فضای رسانه‌ای کشور را پر کرد. هرچند این نظرات و سخنان مذاکرات را از وجوه مختلف مورد نقد و بررسی قرار می‌داد اما هنوز سوال‌هایی بر روی برخی بندهای بیانیه مشترک مطبوعاتی و حتی پاسخ‌های ارائه شده مسئولان وجود داشت که باید پاسخ‌های آن جزء به جزء مشخص می‌شد. از اینرو به سراغ یکی از دانشمندان برتر صنعت هسته‌ای کشورمان رفتیم تا بیانیه لوزان را این بار از منظر فنی بررسی کنیم.

این دانشمند هسته‌ای ایرانی که به دلیل مسائل امنیتی خواسته بود نام وی فاش نشود، در گفتگو با خبرنگاران «نسیم»، با بیان اینکه "آمریکایی‌ها به دنبال این هستند که پرونده هسته‌ای ایران برای همیشه باز باشد" گفت: مذاکراتی که طی یک سال و نیم گذشته که منتهی به توافق در کلیاتی ذیل بیانیه لوزان شد نقاط قوت و ضعف مهمی دارد که البته نقاط ضعف مورد مشاهده در این بیانیه مشترک بسیار قابل توجه و نگران کننده‌تر است. چنانچه که در ابتدای امر و با بررسی کلی می‌توان به این نتیجه رسید که بند‌های بیانیه لوزان، صنعت هسته‌ای ایران را به سال ۸۴ باز خواهد گرداند البته این تفاوت وجود دارد که قدرت جمهوری اسلامی دیگر قابل بازگشت به آن سال نیست.

این دانشمند هسته‌ای با اشاره به اینکه "مهمترین دستاورد بیانیه لوزان دستیابی به وجه‌ای بین‌المللی برای فعالیت های هسته ای ایران بوده و تقریبا هیچ دستاورد قابل توجه دیگری در آن مشاهده نمی شود" تاکید کرد: دو بیانیه ایرانی و آمریکایی در کلیات هیچ تفاوتی با هم ندارند و تنها فرق آنها در این است که در متن آمریکایی توضیحات بیشتری نسبت به این بیانیه داده شده است و آنها جزء به جزء توافقی را گفته‌اند که اگر حقیقت داشته باشد اتفاقی بسیار نگران کننده برای صنعت هسته‌ای کشور خواهد بود.

وی در ادامه با بررسی برخی موارد مندرج در بیانیه مشترک مطبوعاتی، در خصوص سایت فوردو با اشاره به اینکه مساله اساسی در این سایت جایگاه استراتژیک آن است گفت: این سایت در ۴۰ متری داخل کوه و همچنین با ارتفاع ۷۰ متری زیرزمین به دلیل حجم عظیم صخره‌های سنگی بالای آن به طور کامل نفوذ ناپذیر است. فردو با چنین شرایطی به عنوان برگ برنده‌ برای حفظ و نگهداری برخی تاسیسات و مواد هسته ای کشور از اهمیت بالایی برخوردار بود که امروز با توافقی که انجام شده مقرر شده است که در آن هیچ مواد هسته‌ای نگهداری نشود و غنی سازی هم در آنجا صورت نپذیرد که این عملا توان استراتژیک این سایت را حذف می‌کند.

این دانشمند هسته‌ای با تاکید براینکه تلاش آمریکایی‌ها برای خالی کردن ایران از هرگونه مواد شکاف‌پذیر براساس آن چیزی که در همه بندهای بیانیه مشترک به چشم می‌خورد، به منظور سلب قدرت بازدارندگی ما و پیشگیری از اتفاقی مانند آن چیزی که برای کره شمالی روی داد است یادآور شد: جمهوری اسلامی هرگز به دنبال ساخت بمب و یا استفاده سوء از انرژی هسته ای نبوده اما کشور نباید از موادی که استفاده های بسیار زیادی به جز استفاده تسلیحاتی برای کشور دارند، خالی شود.

این دانشمند هسته‌ای در ادامه بحث خود در خصوص تاسیسات هسته ای فردو گفت: براساس آن چیزی که در بیانیه لوزان آمده است بعد از اجرای توافقات قرار است فوردو تعطیل شده و تنها ۱۰۰۰ سانتیفیوژ به طور نمادین و بدون تزریق اورانیوم در آن چرخش کنند که عملا این موضوع تامین کننده اهداف دولت‌های غربی است و دردی از کشور دوا نمی کند.

وی همچنین در خصوص "هزار سانتریفیوژ فعال در فردو" افزود: موضوع چرخیدن و فعال بودن این سانتیفیوژها در فوردو به غیر از شانتاژ سیاسی هیچ دستاوردی برای ایران ندارد.

این دانشمند هسته‌ای در ادامه در خصوص تاسیسات هسته ای موجود در اراک با اشاره به اینکه "راکتور آب‌سنگین حتما نیاز دارد که با اورانیوم طبیعی کار کند" گفت: در فرآیند تولید برق در راکتور آب‌سنگین ایران مقدار قابل توجهی پلوتونیوم تولید می‌شود که این پلوتونیوم برخلاف ادعای غرب به غیر از تولید بمب اتم برای تولید بسیاری از رادیو داروها نیز مورد استفاده قرار می گیرد. با این حال براساس آن چیزی که در بیانیه لوزان با عنوان بازطراحی راکتور اراک آمده است ایران باید کل قلب این راکتور را نابود کند که این به معنای ساخت راکتور جدید و نه بازطراحی آن است و بر این اساس سخنی که در مورد باز طراحی راکتور بیان می‌شود از نظر علمی با آب سنگین ماندن اراک در تناقض است.

این دانشمند هسته‌ای با اشاره به اینکه "طرف غربی‌ توانسته در مرحله اول توافق ژنو ۲۰۰ کیلوگرم اورانیوم ایران با غنای ۲۰ درصد را به راحتی از دست ما به در آورد که اصلا اتفاق خوبی نبود" اظهار داشت: آنها همچنین براساس بیانیه لوزان در حال محدود کردن ایران در ۵۰۰۰ سانتریفیوژ برای مدت ۱۰ سال هستند و همچنین کنترل آژانس بر برنامه هسته‌ای ما را ایجاد کرده‌اند تا مطمئن شود ایران به اورانیومی با غنای بیشتر از ۳.۶۷ دسترسی پیدا نمی‌کند که این مساله عملا طی ده سال می تواند اثرات عمیق و سخت بازگشتی را برای جمهوری اسلامی به دنبال داشته باشد.

وی در ادامه در خصوص مهمترین خطری که برنامه هسته‌ای ایران را براساس بیانیه لوزان تهدید می‌کند گفت: فاجعه زمانی رخ می دهد که محدودیت های جدی برای صنعتی مانند صنعت هسته‌ای به وجود آید و دایره فعالیت در این زمینه با شدت بالایی محدود شود که این عملا سرخوردگی بسیاری از فعالین این حوزه و به ویژه دانشمندان و دانشجویان صنعت هسته‌ای را در پی خواهد داشت. و این مانند همان اتفاقی است که کشور در ابتدای دهه ۸۰ و بعد از تعلیق برنامه هسته‌ای با آن روبرو بود و ما پیش از این نیز این فاجعه را تجربه کرده بودیم. البته این اتفاق در حالی امروز ایجاد می‌شود که شرایط امروز کشور و برنامه هسته ای تفاوت های گسترده ای با آن زمان ها دارد و اتفاقی که امروز در حال رخ دادن را بسیار عمیق‌تر و قابل توجه‌تر از واقعه دهه ۸۰ می‌کند. در سال ۸۲ نیز بسیاری از این متخصصان و فعالین عرصه هسته ای به بدلایل مختلف مانند بورسیه تحصیلی و یا استخدام در دیگر کشورها از کشور خارج شدند و عملا ما دیگر دسترسی به این افراد نداریم.

این دانشمند هسته‌ای با بیان اینکه در کشور اجماع ملی در خصوص بحث هسته‌ای ایجاد شده است اظهار داشت: طرف غربی به دنبال این است که این اجماع ملی را در طی ۱۰- ۱۵ سالی که قرار است برنامه هسته‌ای ایران محدود شود از دست ما به در آورد و کاری کند که مردم ایران ظرف ۶ ماه بعد از توافق هسته‌ای پیش‌رو با طرح موضوعات دیگری مانند موضوع حقوق بشر، حقوق زنان و دیگر موضوعات عملا موضوع هسته‌ای را به فراموشی بسپارند.

وی با خاطر نشان کردن این نکته که اکنون در صنعت هسته‌ای قریب به ۱۴۰۰۰ نفر مشغول به کار هستند گفت: از این تعداد ۸۰۰۰ نفر افراد فنی و متخصصی هستند که در صورتی که بیکاری ممکن است بر حسب ضرورت پیشنهادهای کشورهای غربی و عربی را از بورس تحصیلی تا استخدام قبول کنند و حتی در کشورهایی مانند قطر و عربستان که اکنون به دنبال ایجاد تاسیسات هسته‌ای هستند مشغول به کار شوند یا توسط کشورهای غربی به بهانه ادامه تحصیل به شکل بورسیه جذب شوند.

این دانشمند هسته‌ای اظهار داشت: پس از توافقات اخیر بسیاری از دانشجویان این رشته از سر یاس و نا امیدی برای تغییر رشته درخواست داده اند و این در حالی است که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس حاضر به پرداخت حقوق ۶ تا ۷ هزار دلار در ماه به دانشمندان هسته‌ای ایران هستند

وی در ادامه با بیان اینکه این همان مشکلی است که در سال ۸۲ ما را با مشکل مواجه کرد گفت: آنها به دنبال این هستند که در ۱۰-۱۵ سال آینده با این روش برنامه هسته‌ای ایران را به شکل کلی از بین بردند که پس از دوره محدودیت نه تنها امید بلکه عملا توان تخصصی نیز از ما گرفته شود.

وی با تاکید به اینکه در بیانیه لوزان خطر بزرگ امنیتی برای کشور متصور هستیم گفت: خطرناک‌ترین موضوع امنیتی که در این بیانیه وجود دارد موضوع اجرای پروتکل الحاقی است که اجرای آن به معنای شناسایی کل توان کشور توسط قدرتهای خارجی است و همچنین بر اساس این پروتکل زمانی که بازرسان آژانس از شما بخواهند مثلا پارچین را به آنها نشان دهید شما برطبق برنامه‌ای که در خود پروتکل وجود دارد در یک بازه زمان دو ساعته تا یک روزه باید شرایط بازرسی آنها را فراهم کنید و نمی‌توانید به آنها نه بگوئید.

این دانشمند هسته‌ای تاکید کرد: پروتکل الحاقی اجازه دسترسی به تمام زندگی شخصی افراد را به بازرسان آژانس می‌دهد و به آنها اجازه می‌دهد که هر آنچه که می خواهند از افراد مورد نظر خود بپرسد و حتی آنها می‌توانند از استاد دانشگاه ایرانی بپرسند که انگیزه شما از اینکه در سرکلاس درس فلان حدیث را گفته‌اید چه بوده است؟

وی با بیان اینکه براساس پروتکل الحاقی هیچ مقام کشور از بازجوئی بازرسان آژانس مصونیت ندارد خاطر نشان کرد: بعد از اجرای این پروتکل همانگونه که در عراق و لیبی هم شاهد بودیم آنها هر فرد نظامی را که لازم بدانند برای پاسخگویی فرا می‌خوانند؛ اگر بازرسان آژانس سرلشکر فیروزآبادی را نیز برای بازجویی درخواست کنند او موظف است به محل استقرار آنها رفته و پاسخگو باشد.

این دانشمند هسته‌ای افزود: این قدرت در حالی به آژانس داده می‌شود که دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز فردی به شدت غیرقابل اعتماد و ضعیف است که کاملا تسلیم طرف غربی بود و از خود سر سوزن اراده‌ای ندارد.

وی در ادامه در خصوص بند مربوط به موضوع پذیرش تعهدات فراپادمانی در بیانیه لوزان گفت: هرچند این تعهدات به معنای این نیست که هرجایی که آژانس ادعا کند باید مانند تعهدات پروتکل الحاقی اجازه دسترسی داده شود اما تعهدات فراپادمانی برای همیشه دست ما را می‌بندد؛ با این وجود پروتکل الحاقی برخلاف تعهدات فراپادمانی نیاز به دلیل ندارد و به همین دلیل بسیار بیشتر از تعهدات فراپادمانی برای ما ایجاد مشکل می‌کند.

این دانشمند هسته‌ای اینکه مطرح می شود "مساله تحقیق و توسعه بدون هیچ محدودیتی ادامه خواهد یافت" را متناقض با آن چیزی که در بیانیه لوزان آمده دانست و گفت: اگر قرار باشد به سانتیفیوژهای نسل جدید اورانیوم تزریق نشود، پس تحقیق و توسعه در مورد سانتیفیوژها معنایی ندارد و تحقیق و توسعه‌ای که در اینجا می‌گویند همان شبیه‌سازی است.

وی ادامه داد: در شرایطی موضوع تحقیق و توسعه در کشور در حال بسته شدن است که اگر همین الان امکان داشته باشد و به جوانان فضا داد شود آنها می‌توانند بسیاری از مشکلات کشور را حل کنند چنانکه در گذشته نشان داده اند که تنها ظرف دو سال می توانند نسل های مختلف سانتریفیوژ را از مرحله طراحی تا تست در چیدمان ۱۶۰ تایی پیش ببرند و حتی امروز یکی از دانشجویان این رشته توانسته است به شیوه ساخت آخرین نسل از سانتیفیوژهای آمریکایی دست پیدا کند که منتظر عملیاتی کردن تحقیق و توسعه بر روی آن هستیم.

وی تاکید کرد: اکنون ۸۰۰۰ متخصص در صنعت هسته‌ای در حال فعالیت هستند و بر همین اساس کشور توانسته در رکوردی بی‌سابقه در طی ۸ سال ۴ نسل فناوری هسته‌ای دست پیدا کند که این خود نشان دهنده نیروی انسانی بسیار خوب ایران است که باید حتما محافظت شود تا مبادا از دیگر کشورها سر در نیاورند.

این دانشمند هسته‌ای در ادامه در خصوص خودکفایی در مساله هسته ای و تولید انرژی برای آینده جمهوری اسلامی با اشاره به اینکه اکنون دنیا در حال حرکت به سمت راکتورهای مینیاتوری است که با هزینه کم می‌تواند انرژی لازم را تولید کند گفت: در کشور نیز این عزم وجود دارد که در صورت عدم محدودیت در این حوزه می‌توان پیشرفت‌های زیادی را برای کشور در حوزه تولید انرژی ایجاد کرد.

وی در ادامه یکی از برنامه‌های بعدی سازمان انرژی اتمی که می تواند توانایی زیادی برای کشور ایجاد کند را غنی‌سازی آیرودینامیک دانست و افزود: این نوع غنی‌سازی در کشورهای برزیل و آفریقای جنوبی نیز انجام شده و تجربیات موفقی در این زمینه‌ها به دست آمده است و ما هم باید به این سمت حرکت کنیم.

این دانشمند هسته‌ای با بیان اینکه ایران ظرفیت مناسبی در خصوص غنی‌سازی با شیوه لیزر به دست آورده گفت: البته با وجود اینکه کارهای خوبی برای این نوع غنی‌سازی در کشور ایجاد شده بود اما این پیشرفت در  گذشته سقوط بزرگی هم داشته چنانکه بعد از تعلیق برنامه هسته‌ای ایران در ابتدای دهه ۸۰ تمامی تاسیسات مربوط به این نوع غنی‌سازی را که نزدیک به ۲۰ میلیارد تومان ارزش داشت را زیر خاک کردند.

وی همچنین در پایان سخنان خود خاطر نشان کرد: هرچند می‌توان با توافق پیش‌رو اجماع جهانی علیه کشور را از بین برد اما بسیار بعید به نظر می‌رسد که مصوبه‌ای برای لغو تحریم‌ها علیه کشور توسط شورای امنیت بیرون آید.