به گزارش نماینده به نقل از فارس پرفسور«فرهنگ جهانپور»، مدرس دانشگاه‌های «هاروارد» و «آکسفورد» و از تحلیلگران بین‌المللی امور ایران و خاورمیانه ساکن انگلیس و «مجید رفیع زاده»، کارشناس ارشد علوم سیاسی و استاد دانشگاه هاروارد و یکی از اعضای هیات تحریریه مجله «Harvard International Review» و اندیشکده آمریکایی «وودرو ویلسون»، مقیم آمریکا در زمینه مذاکرات کنونی حساس هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ که در لوزان سوئیس در جریان است، شرکت کرده و تاکید کردند: در برهه فعلی با حصول توافق احتمالی با گروه ۱+۵، ایران در آینده می‌تواند برنامه‌های تحقیقاتی هسته‌ای را توسعه دهد. مشروح این گفتوگو به شرح ذیل تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود:
فارس: آیا باقی ماندن ۶۵۰۰ سانتریفیوژ در ایران با توجه به درخواست‌های سال گذشته گروه ۱+۵ مبنی بر وجود ۱۰۰۰ سانتریفیوژ امتیازی برای ایران است؟
پرفسور جهانپور: اگر گروه ۱+۵ با وجود ۶۵۰۰ سانتریفیوژ موافقت کند با توجه به این که آن‌ها قبلا در مذاکرات تنها با وجود ۱۰۰۰ سانتریفیوژ در ایران موافقت کرده بودند امتیاز بزرگی برای ایران از سوی غرب خواهد بود. البته به نظر من اگر ایران بتواند از سانتریفیوژهای نسل دوم استفاده کند آن‌ها قادرند کار ۱۹۰۰۰ هزار سانتریفیوژ را اجرا کنند.
رفیع زاده: من بر این باورم که مذکرات به معنای کوتاه آمدن هر دو طرف از مواضع خود می‌باشد. ایران به طور منطقی امتیازاتی داده و تیم هسته‌ای نیز با افزایش میزان سانتریفیوژها به ۶۵۰۰ پیروزی به دست آورده است.
فارس: لغو تحریم‌ها به ویژه در زمینه تسلیحاتی چه مزایایی برای ایران دارد و چه تحولی را در روابط نظامی ایران با چین و روسیه ایجاد می‌کند؟
پرفسور جهانپور: لغو تحریم‌ها به طور یقین بر اقتصاد ایران تاثیرگذار است به ویژه اگر تحریم‌های تسلیحاتی لغو شوند ایران هم می‌تواند به واردات سلاح‌هایی پیشرفته چون سامانه‌ای موشکی «اس _۳۰۰ » ویژه دفاع هوایی بپردازد و در عین حال قادر به صادرات تسلیحات نیز خواهد بود. با لغو تحریم‌ها ایران می‌تواند به کشورهایی چون عراق و سودان صادرات تسلیحاتی بیشتری داشته باشد. با رفع تحریم‌ها ایران می‌تواند به طور قانونی به کشورهای دیگر سلاح صادر کند.
رفیع زاده: رفع تحریم‌های تسلیحاتی موجب تغییر توازن قوا در منطقه به نفع جمهوری اسلامی ایران می‌شود و همکاری نظامی ایران با روسیه و چین بر اساس مشروعیت بین‌المللی افزایش خواهد یافت.
فارس: ایران تاکید بر رفع کامل تحریم‌ها برای توافق هسته‌ای دارد. چرا اراده سیاسی طرف‌های مقابل به ویژه غرب در این زمینه و تا این لحظه خلاف آن‌را نشان داده است؟
پرفسور جهانپور: درخواست ایران در خصوص لغو تحریم‌ها در کنار توافق جامع منطقی است. با توجه به ادعای غرب در زمینه فعالیت‌های مخفی هسته‌ای ایران، غرب نیاز به گذشت زمان دارد تا نسبت به مسالمت آمیز بودن فعالیت‌های هسته ای ایران اطمینان یابد. البته تحریم‌های ایران از سوی شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و کنگره هستند. اوباما رییس جمهور آمریکا و اتحادیه اروپا قادرند تحریم‌های مرتبط را لغو کنند اما در کنگره آمریکا با توجه به جو کنونی بعید است. برای لغو تحریم‌های شورای امنیت نیز نیاز به قطعنامه‌ای دیگر است که زمان نیاز دارد. باید بگویم همیشه اعمال تحریم از لغو آن ساده‌تر است و باید گفت کار ارسال پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل اقدامی احمقانه بوده است.
رفیع زاده: تحریم‌ها به مردم ایران صدمه وارد می‌کنند و باید رفع شوند. از دیدگاه غرب تحریم‌ها به منزله اهرم فشار علیه جمهوری اسلامی هستند. آن‌ها در توجیه تحریم‌ها می‌گویند که ایران باید تعهدات خود را در توافق هسته‌ای نشان دهد تا تحریم‌ها به تدریج رفع شوند.
فارس: چرا آمریکا از لغو همزمان تحریم‌ها طفره می‌رود؟
پرفسور جهانپور: همانطور که عرض کردم این تحریم‌ها تنها مرتبط با آمریکا نیست. بخشی از تحریم‌ها به خاطر کنگره این کشور است. اگر توافقی عمومی بر اساس جدول زمان بندی شده شکل گیرد تحریم‌های سازمان ملل متحد تا پیش از ماه جولای رفع می‌شوند.
رفیع زاده: اول از همه آن که فشارهای داخلی از کنگره از جناح دموکرات‌ها و جمهوری خواهان وجود دارد تا تحریم‌ها علیه ایران بسادگی رفع نشوند. در ثانی غرب بر این باور است که اگر تحریم‌ها برچیده شوند آن‌ها اهرم خود را علیه ایران (موضع بالا دست) از دست داده و این کشور جسورتر خواهد شد. این تصورات البته اشتباه است زیرا تحریم‌ها هرگز اثرات دلخواه آن‌ها را بر جای نگذاشتند.
فارس: غرب می‌گوید ایران باید انعطاف بیشتر نشان دهد. انعطاف در این مرحله چه مفهومی دارد؟
پرفسور جهانپور: لغو تحریم‌ها و سرعت انجام این‌کار، تعدادسانتریفیوژها، میزان غنی سازی، دوره گریز هسته‌ای و موارد مرتبط با توسعه و تحقیق از آن جمله هستند. ایران مایل به آزمایش و بهبود فن‌آوری هسته‌ای است در حالی که غرب مایل است این کشور فعالیت‌های هسته‌ای خود را تعلیق کند. البته آژانس بین‌المللی هسته‌ای نیز صحت برنامه‌های هسته‌ای ایران را اعلام کرده است.
رفیع زاده: از منظر کاخ سفید انعطاف پذیری یعنی ایران موافقت با محدودیت بیشتر بر بخش تحقیقات و توسعه در برنامه‌های هسته‌ایش موافقت کند. باید تاکید کنم ایران بر اساس «ان‌پی‌تی» فعالیت‌های تحقیقاتی انجام می‌دهد.
فارس: شانس توافق هسته‌ای را تا مهلت تعین شده چقدر می‌دانید؟
پرفسور جهانپور: تا چند هفته قبل من امیدوارتر بودم اما با اقدام‌های بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و هوادارانش در آمریکا و با توجه به دیدگاه مخالف فرانسه در این مسیر از امیدواری من کاسته شده اما در مجموع شانس تواقق را پنجاه پنجاه می‌دانم. ایران اگر در این مرحله توافق احتمالی برسد،آنگاه می‌تواند با بهبود رابطه با غرب فعالیت‌های هسته‌ای خود را افزایش دهد.
رفیع زاده: معتقدم که میل سیاسی در هر دو طرف وجود دارد تا توافق سیاسی حاصل شود اما عواملی چون اسرائیل، جمهوریخواهان و غیره هستند که دوست دارند مذاکرات از بین برود.
فارس: هشدارهای اخیر کنگره آمریکا چقدر در فرآیند توافق با ایران تاثیر گذارند؟
پرفسور جهانپور: اگر ایران با گروه ۱+۵ به توافقی برسد که در شورای امنیت نیز تصویب شوند، آنگاه مخالفت‌های کنگره چندان تاثیری ندارند زیرا ایران قادر است بیشتر فعالیت‌های تجاری و بانکی خود را حتی با عدم لغو تحریم‌های کنگره انجام دهد و باید افزود که ایران آنگاه حمایت گسترده بین المللی را نیز به دنبال دارد. مهم رسیدن توافق با ۱+۵ است و با نادیده گرفتن موضع مخالف کنگره آمریکا امید می‌رود در آینده وقتی اعضای کنگره ببینند که توافق صورت گرفته و عملیاتی شده آنگاه تصمیم خود را تغییر دهند.
رفیع زاده: تاثیر جزیی در گفت‌و‌گوها دارند اما نمی‌توانند به طور کامل جهت مذاکرات را تغییر دهند. این دیگر به ۱+۵ و سران ایران مربوط است تا توافق را امضاء کنند.
فارس: ایران می‌خواهد در روند تحقیقات و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته محدودیتی نباشد. با توجه به قبول موارد نظارتی از سوی ایران چرا اردوگاه غرب تا این لحظه به این خواسته ایران تن نداده است؟
پرفسور جهانپور: غرب خواهان فعالیت‌های معمول هسته‌ای ایران است. از دیدگاه من اگر موارد دیگر رفع شوند، بهتر است ایران چندان با این مسئله مخالفت نکند زیرا محدودیت ۱۰ ساله خیلی طولانی نیست.
رفیع زاده: غرب می‌خواهد تا می‌تواند از ایران امتیاز بگیرد .آن‌ها بر این باورند که اگر امکان تحقیقات و توسعه بدون محدودیت به ایران داده شود، آنگاه این کشور همچون ژاپن به یک کشور در آستانه اتمی شدن مبدل می‌شود که تنها گام کوتاه فنی تا کشور هسته‌ای تمام عیار قاصله دارد. به‌علاوه غرب تلاش می‌کند تا نظر متحدانش را در منطقه که برخی کشورهای عربی و اسرائیل هستند، با حفظ توازن قوا به نفع آن‌ها و منافع ژئوپولتیک به دست آورد.
فارس: حرکت‌های مبهم اسرائیل چقدر در این برهه تاثیر گذارند؟ به نظر می‌رسد کسی اهمیتی چندان به آن‌ها نمی‌دهد. نظر شما چیست؟
پرفسور جهانپور: اسرائیل و مواضع مخالفش با توافق هسته‌ای با ایران با توجه به نفوذش در کنگره تاثیرگذار بوده اما بسیاری در اروپا و آمریکا به خاطر فعالیت‌های آشکار نتانیاهو در تضاد با توافق هسته‌ای به مخالفت برخاسته اند.نتانیاهو نفوذ زیادی بر جمهوریخواهان کنگره دارد و در هفته گذشته نیز چند مقام ارشد اسرائیلی به فرانسه رفتند تا نظر دولت این کشور را برای اعمال مواضع شدیدتر در مسیر توافق هسته‌ای برانگیزند که موفقیت‌هایی نیز کسب کردند.
رفیع زاده: اول بگویم که اوباما برای آن به توافق هسته‌ای با ایران نیاز دارد زیرا جمهوری اسلامی می‌تواند علیه افراط گرایان منطقه چون داعش بجنگند. دوم این‌که ایران قدرت بسیار مهم منطقه است. سوم این‌که گزینه‌های دیگر چون حمله علیه ایران منجر به ضربه علیه غرب می‌شوند. اما من فکر نمی‌کنم تلاش‌های اسرائیل در روند مذاکرات هسته‌ای تاثیری گذارد. از سوی دیگر مردم ایران نیز مخالف هر نوع حمله خارجی هستند. به نظر می‌رسد اوباما نیز نسبت به تلاش‌های سران اسرائیل در مسیر مذاکرات هسته‌ای بی‌اعتنا است.
فارس: با تشکر از شما در خاتمه این گفتوگو لطفا نظر ایرانیان خارج از کشور در مورد مذاکرات هسته‌ای را بیان کنید؟
پرفسور جهانپور: اکثر ایرانیان خارج از کشور نیز خواهان حل این مسئله هستند تا ارتباط ایران با خارج از مرزها گسترش یابد. شکست در مذاکرات شاید منجر به درگیری نظامی نیز شود و البته این عمده دلیل خواسته بسیاری از ایرانیان مقیم خارج در حصول توافق هسته‌ای است.
رفیع زاده: در مجموع ایرانیان مقیم آمریکا از مشاهده رفع تحریم‌ها خشنود می‌شوند. بسیاری از آن‌ها خانوداه‌هایشان در ایران هستند و می‌دانند تحریم‌ها بر زندگی مردم طبقه عادی تاثیر گذاشته است. آن‌ها همچنین خواهان عادی شدن روابط تهران و واشنگتن هستند.
نظر شما