یک استیضاح پر سروصدا و تشکیل سه جلسه رأی اعتماد که فقط یکی از آنها به اعتماد منجر شد، سالی پرحادثه را برای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس رقم زد و ذره‌بین نگاه‌ها را به سمت وزارت علوم و کمیسیون آموزش مجلس جلب کرد. علاوه بر آن مطالبات دانشگاهیان ازیک‌طرف و توقعات فرهنگیان از طرف دیگر ما را بر آن داشت که برای اطلاع از اقدامات و برنامه‌های کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به سراغ رئیس این کمیسیون برویم.
دکتر محمدمهدی زاهدی علی‌رغم مشغله‌های پایان سالی که داشت در طی گفتگو سعی کرد جای ابهامی باقی نگذارد و در میان گپ و گفتمان خبرهای خوش‌آیندی نیز هم از اقدامات کمیسیون برای فرهنگیان داشت...
نماینده؛ به نظر شما مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته کمیسیون آموزش و تحقیقات طی سال جاری چه بوده است؟
در کمیسیون آموزش و تحقیقات طی سال جاری برنامه‌های متعددی را داشتیم. این برنامه‌ها در همان دو بعد شرح وظیفه نمایندگان یعنی بحث نظارتی و تقنینی بود. ما سفرهای زیادی را به استان‌های مختلف کشور داشتیم که بتوانیم از نزدیک مسائل آموزش، پژوهش و فناوری کشور را پایش کنیم و ارزیابی دقیق و میدانی را به دست آوریم. طبیعی است که این بازدیدها آثار بسیاری را برای کمیسیون، آموزش عالی کشور و همچنین استان‌ها داشت؛ زیرا ما زمانی که از سفرها بازمی‌گشتیم جلساتی که با وزرا و معاونین مربوطه داشتیم، موارد و مسائل را مطرح می‌کردیم و در خصوص آن موارد تصمیم‌گیری می‌شد. به‌عنوان‌مثال در بحث آموزش‌وپرورش و مطالبه جدی که فرهنگیان در بحث رتبه‌بندی معلمین داشتند؛ کمیسیون با جدیت به دنبال حل این مسئله بود و حتی طرح یک‌فوریتی را در مجلس آورد، هرچند دولت در این خصوص مخالفت کرد و تأکید داشت که خودم می‌خواهم لایحه بیاورم! اما درهرحال پیگیری‌های زیادی که در این خصوص صورت گرفت موجب شد اولاً در لایحه بودجه که به مجلس آمد بتوانیم علاوه بر پیش‌بینی دولت موارد دیگری را به بودجه اضافه کنیم تا بدین ترتیب خیالمان راحت باشد که اگر لایحه دولت آمد بتواند عملیاتی باشد. این اقدام بزرگی بود که در بودجه امسال توانستیم با اطلاعاتی که از سفرها داشتیم برای آموزش‌وپرورش انجام دهیم. بدین ترتیب بیش از تقریباً 2500 میلیارد تومان پول در اینجا مازاد بر بودجه‌ای که در این خصوص آمده بود، برای آموزش‌وپرورش خلق بودجه شد.
نماینده؛ اشاره داشتید که با توجه به سفرها و پایش‌های صورت گرفته و نیازی که احساس می‌شد با خلق بودجه زمینه را برای عملیاتی شدن بودجه و لایحه پیشنهادی دولت فراهم کرده‌اید. اگر اشتباه نکنم بهمن‌ماه بود که آقای فانی عنوان داشتند که در آموزش‌وپرورش مشکل بودجه نداریم و مشکل مدیریتی است! در خصوص رفع مشکلات مدیریتی آموزش‌وپرورش هم تدابیری در کمیسیون اتخاذ شده است؟ در این سال آقای فانی نیز از مجلس کارت زرد گرفتند.
به آموزش‌وپرورش این مسئله را عرض کرده‌ایم. آقای وزیر هم با توجه به سابقه زیادی که در آموزش‌وپرورش داشتند این مسئله را به‌خوبی درک و احساس کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال در استان تهران حدود 70 درصد معلمین، خانم هستند؛ بنابراین معلم مرد کم داریم. معنای این حرف این است که خانم معلم‌های ما در تهران بایستی کلاس نروند و حقوق بگیرند و از طرف دیگر باید به معلمین مرد حق‌التدریس برای مدارس پسرانه دهیم. همین یک مورد را ببینید که چه ضرری به کشور می‌رساند؛ ازیک‌طرف معلم داریم، درس نداریم بهش بدهیم و از طرف دیگر معلم نداریم و باید پول اضافه دهیم این در خود تهران هست و در سایر شهرها که بماند. این نشان می‌دهد سیستم مشکل دارد و آموزش‌وپرورش باید فکر کند. اینها موجب بالا رفتن زیاد هزینه بودجه آموزش‌وپرورش می‌شود و پول تعیین شده در بودجه به جای اینکه به کارهای آموزشی، خلاقیت و حتی تجهیزات صرف شود، به حق‌الزحمه یا مزایا و درواقع هزینه جاری صرف می‌شود. البته اشکالات دیگر هم وجود دارد. در کنار این مسائل برای مطالبات فرهنگیان ازیک‌طرف و از طرفی پیاده شدن سند تحول بنیادین و رتبه‌بندی معلمان در بودجه خلق پول کرده‌ایم.
نماینده؛ در خصوص آموزش عالی در سال جاری چه اقدام یا اقدامات مهمی به نظر شما صورت گرفته است؟
با پایش‌ها و سفرهای صورت گرفته متوجه شدیم دانشگاه‌ها مشکل دارند و اگر یک رشد مطلوبی را نداشته باشند با بحران مواجه می‌شوند. برای رفع این معضل سرانه‌ای بودن بودجه دانشجویی دانشگاه‌ها را به جد دنبال کردیم. خوشبختانه هم وزارت علوم و هم سازمان مدیریت برنامه بر این بودند که این موضوع تحقق پیدا کند. بودجه‌ای هم که آمد تقریباً می‌توانم بگویم همه دانشگاه‌ها به‌صورت تقریباً عادلانه افزایش بودجه داشتند؛ اما همیشه اجرای عدالت ممکن است با تلخ‌کامی هم مواجه شود. در این میان برخی دانشگاه‌های بزرگ هم بودند که رشد آنها مناسب نبود؛ مثلاً ما دانشگاه‌های کوچکی داشتیم که تا 80 درصد رشد داشتند و دانشگاه‌های بزرگی هم بودند که رشد 12 درصدی داشتند. برای تعادل بخشی و اینکه دانشگاه‌های بزرگ هم دچار مشکل نشوند در بودجه توانستیم با مذاکراتی که با سازمان برنامه و کمیسیون تلفیق داشتیم، بودجه جدیدی را برای وزارت علوم ایجاد کنیم و بعد حکمی دادیم که این بودجه به‌گونه‌ای باید در میان دانشگاه‌های مختلف که زیر 20 درصد رشد دارند توزیع شود که درصد رشد همه آنها مساوی شود. به این معنی که به‌عنوان‌مثال درصد رشد آنها به 17-18 درصد بیاید که عدالت هم برقرار شود و توازنی میان دانشگاه‌های کوچک و بزرگ برقرار شود؛ بنابراین یکی از کارهای اساسی که طی سال جاری به دنبال سفرهای استانی در کمیسیون آموزش انجام دادیم در بخش بودجه بود.
نماینده؛ در بحث نظارتی چه اقداماتی ازجمله مهم‌ترین اقدامات کمیسیون در سال جاری محسوب می‌شود؟
در بحث‌های نظارتی موضوع تحقیق‌و‌تفحص دانشگاه‌های آزاد اسلامی از اقدامات مهم سال جاری بود. شما مطلع هستید که از سال‌ها قبل هم این تحقیق و تفحص مطرح بود ولی در صحن اجازه طرح داده نشد. ولی در سال جاری کمیسیون گزارشش را به مجلس داد و در صحن مجلس نیز قرائت شد. فکر می‌کنم همین قرائت، جدای از محتوایش نشان داد که مجلس و به‌خصوص کمیسیون آموزش و تحقیقات در ابعاد نظارتی که دارد، قوی عمل می‌کند.
مورد بعدی استیضاح وزیر علوم بود؛ کمیسیون آموزش و تحقیقات مایل به استیضاح آقای فرجی دانا نبود بنابراین حدود پنج ماه با ایشان جلسات متوالی داشت که با حضور آقایان دکتر صادق مشاور محترم رییس‌جمهور، دکتر حدادعادل، مهندس باهنر، حتی جلسه با حضور آقای ابوترابی و درنهایت آقای دکتر لاریجانی برگزار کردیم و آن خواسته‌های نمایندگان را مطرح می‌کردیم و انتظار داشتیم که این خواسته‌ها عملیاتی شود. نمی‌دانم قسمت نبود و یا مصلحت نبود که وزارت علوم در آن مقطع زیر بار اجرای درخواست‌ها نرفت و نتیجه این شد که استیضاح صورت بگیرد.
در ابعاد نظارتی کلان موضوعی در مورد بورسیه‌ها بود. در کمیسیون آموزش و تحقیقات احساس کردیم که این یک کار سیاسی است تا یک کار حرفه‌ای و آکادمیک و قانونی. به‌خصوص که قبل از اینکه بخواهد این بورسیه‌ها در مراجع ذی‌ربط و حتی خود وزارت علوم بخواهد مورد کنکاش قرار بگیرد، خبرهای آن در برخی سایت‌ها و فضای مجازی که جالب آنجاست که برخی از این سایت‌ها با ضدانقلاب نیز مرتبط بودند، منتشر شد که جای تأسف دارد. لذا کمیسیون آموزش و تحقیقات در مقوله بورسیه‌ها خیلی محکم وارد شد که خدای‌نکرده تضییع حقی از کسی صورت نگیرد. نمایندگان ما در حال حاضر در کمیسیون بررسی بورسیه‌ها حضور دارند. به یقین این حضور مؤثر بوده است. ما به نمایندگانمان عرض کردیم که اگر تخلفی صورت گرفته به‌هیچ‌عنوان مدافع تخلف نیستیم ولی اگر حقی تضییع‌شده که به نظر می‌آید تعداد زیادی حق تضییع‌شده باشد، بایستی محکم ایستاد که خدایی نکرده جوانان ما که با هزاران امید دوره دکترا را شروع کرده‌اند، دچار مشکل نشوند.
بنابراین امسال در بحث نظارتی به‌واقع کمیسیون فعال بود. جلسات متعددی ما امسال با دستگاه‌های مختلف داشتیم، برای رسیدگی به مشکلاتی که به وجود می‌آمد. به‌عنوان‌مثال جلسات زیاد با وزیر آموزش‌وپرورش در خصوص بحث سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش که خوب انجام نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال از مهر امسال بحثی مطرح بود که مدارس دولتی به بخش غیردولتی واگذار شد؛ مدیرش را آموزش‌وپرورش تأمین می‌کرد اما بقیه کادر مشخص نبود چگونه تأمین می‌شود. نگرانی‌های جدی در حوزه تعلیم و تربیت از این بابت احساس کردیم لذا خیلی محکم ایستادیم و خوشبختانه در حال حاضر در بودجه سال آینده نیز مصوب کردیم که به‌هیچ‌عنوان آموزش‌وپرورش حق واگذاری مدارس دولتی به بخش خصوصی و یا غیردولتی را نخواهد داشت. همه اینها در راستای مباحث نظارتی بود.
در کنار بحث‌های نظارتی هم در شاخه‌هایی که احساس می‌شد نیاز هست، به قانون‌گذاری نیز وارد شدیم. ما واقعاً به یک معنا قانون زیاد داریم لذا باید از قانون‌گذاری‌های مکرر پرهیز کنیم. رویکرد ما این نبود که خود را سرگرم یکسری طرح‌هایی کنیم که هیچ سودی ندارند بنابراین بیشترین وقت را بر روی نظارت گذاشتیم. چرا که اگر همان قوانین به‌خوبی اجرا شود دستاوردهای بزرگی را کسب خواهیم کرد.
نماینده؛ یکی از انتقادات اساسی که در حوزه دانشگاه عالی مطرح می‌شود عدم انتخاب روسای دانشگاه‌هاست. به چه دلیل همچنان بسیاری از دانشگاه‌ها ازجمله دانشگاه تهران با سرپرست اداره می‌شوند؟
این حوزه بیشتر مربوط به شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌شود. به‌موجب مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی بعد از معرفی رییس دانشگاه توسط وزیر علوم باید در شورا رأی‌گیری شود. به‌موجب همان آیین‌نامه مدیریتی مصوب سرپرست دانشگاه بیش از 6 ماه حق سرپرستی ندارند و باید رییس مشخص شود. در حال حاضر تعداد زیادی از دانشگاه‌ها هستند که نه‌تنها بیش از 6 ماه بلکه بیش از یک سال است که با سرپرست اداره می‌شوند! به‌یقین دستگاه‌های نظارتی به‌ویژه دیوان محاسبات می‌تواند این عملکرد را زیر سؤال ببرد و حتی به محاکمه بکشد. ما به‌عنوان مجلس درخواستمان از وزیر علوم این بوده که هرچه سریع‌تر تصمیم‌گیری لازم را انجام دهند و افراد واجد شرایط را به شورای عالی انقلاب فرهنگی معرفی کند. ان‌شاءالله شورای نیز با حسن نظر رأی خود را خواهد داد.
نماینده؛ این روزها ظاهراً نشریاتی در دانشگاه‌ها مغایر با ارزش‌های نظام اسلامی منتشر می‌شوند. مجلس و خاصه کمیسیون آموزش نظارتی بر نشریات دانشجویی دارند؟
گزارش‌هایی به کمیسیون آموزش در مورد برخی نشریات در دانشگاه‌های دولتی و آزاد رسیده است. این‌گونه نیست که بگوییم در دانشگاه‌های دولتی چنین گزارش‌هایی را نداریم حتی شاید گزارش‌هایی که ما در زمینه نشریات دانشجویی در دانشگاه‌های دولتی داریم بیش از گزارش‌های دانشگاه آزاد است. با آقای دکتر فرهادی وزیر محترم علوم صحبت شده است ان‌شاءالله بعد از تعطیلات نوروز جلسه‌ای را در خدمت آقای دکتر فرهادی و دکتر میرزاده و معاونین فرهنگی آنها خواهیم داشت و تحلیل خود را بر اساس اطلاعات و گزارش‌های رسیده در آن جلسه بیان می‌کنیم تا ببینیم پاسخ آنها چیست. امیدواریم این تعاملی که بین کمیسیون، دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت علوم وجود دارد منجر به یافتن راهکار خوبی برای نظارت بیشتر بر این نشریات شود.
نماینده؛ با توجه به تصویب بودجه 94 در مجلس، به نظر شما مشکل رتبه‌بندی معلمان در سال آینده رفع خواهد شد؟
کمیسیون آموزش و تحقیقات در بررسی بودجه امسال تلاش‌های بسیاری را داشت تا بتواند منابع درآمدی را ایجاد کند که درآمدش به آموزش‌وپرورش اختصاص پیدا کند و درنتیجه برخی از مشکلات آموزش‌وپرورش حل شود؛ ازجمله منابع درآمدی که روی آنها کار شد این بود که یک درصد از شرکت‌های دولتی و 2 درصد از بانک‌ها از قِبل صرفه‌جویی در هزینه‌های جاری که در آنها می‌شود، حدود 1700 میلیارد تومان حاصل می‌شود که به آموزش‌وپرورش برای افزایش حقوق و انجام کارهای فرهنگی و پژوهشی تخصیص داده می‌شود. در کنار آن از بنگاه‌های اقتصادی که مالیات داده نمی‌شد به‌صورت یک قانون دائمی در آمد که آن بنگاه‌های اقتصادی هم مالیاتشان را بپردازند و مالیات آنها هم همگی به آموزش‌وپرورش اختصاص یابد. حدس ما این است که از این محل، سالانه حدود 2 هزار میلیارد تومان سالانه مازاد بر آنچه بودجه آموزش‌وپرورش است، عاید آموزش‌وپرورش شود. همین‌طور از شرکت گاز بر اساس مصوبه بودجه 420 میلیارد تومان، قرار شد برای سیستم گرمایشی و سرمایشی مدارس به آموزش‌وپرورش اختصاص یابد. محل دیگری که درآمدزایی شد این بود که قرار شد 350 میلیارد تومان برای مطالبات و پاداش پایان خدمت بازنشستگان اختصاص یابد. ضمن اینکه برای سرانه دانش‌آموزی و تأمین هزینه آب و برق و گاز مدارس 200 میلیارد تومان در نظر گرفته شد.
علاوه بر این اعداد و ارقام کمتری نیز اضافه شد. به‌عنوان‌مثال 30 میلیارد تومان به بودجه پرورشی، 20 میلیارد تومان برای ایاب و ذهاب بچه‌های استثنایی، تقریباً 33 میلیارد نیز به دانشگاه فرهنگیان اضافه شد. تمامی اعداد و ارقام ذکرشده مازاد بر آنچه بود که در قانون بودجه پیش‌بینی‌شده بود و درمجموع کار بزرگی امسال در بودجه آموزش‌وپرورش انجام شد. با توجه به این فکر می‌کنم زمینه لازم فراهم شده تا دولت محترم نظام رتبه‌بندی معلمین را به مجلس ارائه کند و ان‌شاءالله مجلس نیز با رأی خوبی آن را تصویب خواهد کرد.
نظر شما