به گزارش نماینده فریدون عباسی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگو با تسنیم، با اشاره به نقش‌های فناوری خلاء در پیشرفت علمی اظهار داشت: اگر شما بخواهید تأسیسات غنی‌سازی راه‌اندازی کنید، فناوری خلأ و اتصالات و پمپ‌های خلأ نقش اساسی در آن دارند و کشوری که می‌خواهد در غنی‌سازی در هر سطحی فعال شود باید فناوری خلأ را در کشورش رشد دهد.

وی افزود: غنی‌سازی در کشور ما این حسن را داشته است که ما در رابطه با ساخت اجزاء اتصالات و پمپ‌های خلأ رشد کنیم و با توجه به رفع نیاز آن بخش، در آینده نزدیک جزو صادرکنندگان تجهیزات خلأ در دنیا شویم.

**فناوری هسته‌ای؛ فناوری خلأ و ساخت ماهواره

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه مگر می‌شود ما از فناوری‌های برتر جهان عقب باشیم، تصریح کرد: وقتی کشوری بخواهد در فناوری برتر کار کند، فناوری خلأ یکی از ملزومات آن است و در ماهواره کاربرد زیادی دارد، وقتی می‌خواهیم یک ماهواره را روی زمین آزمایش کنیم، حتماً باید شرایط ارتفاع بالا و خارج از جو و خلأ را برای ماهواره ایجاد کنیم و برای آن نیاز به دستگاه‌های اندازه‌گیری هست و نیاز است تا اثرات پرتوها روی اجزای ماهواره‌ها را روی زمین بررسی و رفع کنیم تا در مقابل پرتوها مقاوم شوند، یک‌‌سری قطعات الکترونیک و بخش‌های مختلف ماهواره هستند که باید در مقابل پرتوها سخت‌سازی شوند و ما ناگزیر هستیم تا پرتوها را روی زمین ایجاد کنیم.

**شتاب‌دهنده چیست؟ اهمیت شتاب‌دهنده‌ها برای کشور

وی با اشاره به اینکه این پرتوها یا توسط رآکتور تولید می‌شوند و یا باید آن ها را با استفاده از ماشین های شتاب دهنده ذرات تولید کرد، گفت: مثلاً پروتون‌های پرانرژی یا اشعه ایکس با انرژی بالا را با شتاب‌دهنده تولید می‌کنند و قطعات و مواد را در معرض اینگونه پرتوها قرار می‌دهند و شرایط بالای کره زمین را روی زمین ایجاد می‌کنند تا بشود از انتخاب مواد و شرائط ساخت و عملکرد اجزاء در روی زمین اطمینان حاصل کرد و بعد مجموعه را به فضا فرستاد.

رئیس انجمن هسته‌ای ایران ادامه داد: بنابراین، برای رشد در کشور باید حتماً در زمینه فناوری خلأ پیشرفت کرده باشیم و هم بتوانیم پرتوها را تولید کنیم و اجزاء مدنظر را در معرض تابش پرتوها در روی زمین قرار دهیم. جامعه نمی‌داند که شتاب‌دهنده چقدر مهم است. فناوری خلأ یک جزء اساسی شتاب‌دهنده است و بدون دستیابی به فناوری خلأ، ممکن نیست شتاب‌دهنده ذرات بسازیم. چراکه ساخت شتاب دهنده ذرات است که می‌تواند ذرات پرانرژی به ما بدهد تا شبیه‌سازی‌های تجربی فضا را از حیث پرتوها روی ماهواره و بر روی زمین انجام دهیم.

**مخالفت با غنی‌سازی از لحاظ علمی، مخالفت با چیست؟ /نیازهای ایران برای رفتن به فضا

عباسی با تاکید بر اینکه غرب به دنبال ضربه به منافع ملی ایران است، یادآور شد: می‌گویند چه فرقی می‌کند که ایران چند سانتریفیوژ داشته باشد و پافشاری بر تعداد سانتریفیوژ منفعتی ندارد؛ در حالی که این ماشین در بسیاری از صنایع ما کاربرد دارد و در جداسازی عناصر در زمینه‌های مختلف فقدانش قابل توجیه نیست.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی اضافه کرد: ایران با توجه به اینکه مسیر استقلال را طی می‌کند حتماً باید به فضا دست پیدا کند. ما در فضا با شرایط خاصی سروکار داریم. برای اینکه به فضا برویم حتماً باید موشک و فناوری خلأ داشته باشیم. دقیقاً مخالفت با سانتریفیوژ مخالفت با غنی‌سازی نیست. بلکه جنبه مهم آن مخالفت با فناوری خلأ ماست. برای اینکه ما رشد نکنیم و نتوانیم شرایط خاص بالای جو و خارج از جو زمین را روی زمین ایجاد کنیم تا قطعات ماهواره را آزمایش کنیم.

عباسی ضمن اشاره به کاربرد برنامه موشکی جمهوری اسلامی، پیشرفت فناوری هسته‌ای را موجب پیشرفت سایر صنایع و فناوری‌های کشور دانست و گفت: مشاهده می‌کنید که با برنامه موشکی کشورمان موذیانه مخالفت می‌شود. سؤال این است: ما می‌خواهیم کدام کشور را هدف قرار دهیم؟ استراتژی ایران مشخص است. ایران می‌خواهد از خودش دفاع کند و تهاجمی کار نمی‌کند.

وی تاکید کرد: ما موشک را برای پرتاب ماهواره می‌خواهیم. البته در عین حال که حالت بازدارندگی و دفاعی داریم؛ موشک‌هایی که برد بلند دارد و می‌تواند بر جاذبه غلبه کند برای پرتاب ماهواره است و بقیه کشورها هم همین کار را می‌کنند. اما آنها به‌ بهانه هسته‌ای با فناوری موشکی ما مخالفت می‌کنند. چون نمی‌خواهند ما دسترسی به فضا داشته باشیم.

**آینده براساس ماهواره رقم می‌خورد

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه آینده براساس ماهواره رقم می‌خورد تصریح کرد: اگر می‌خواهیم کشتیرانی، بانک‌ها، قطار و متروی ما درست کار کند و حتی اگر بخواهیم مباحث آب و هوایی و معادن کشور را شناسایی کنیم ناگزیر هستیم که از ماهواره استفاده کنیم. حالا اگر بخواهیم ماهواره پرتاب کنیم، پرتابگر آن را در اختیار ما قرار نمی‌دهند و اگر به‌ دنبال پرتابگر ماهواره برویم، ما را متهم می‌کنند که می‌خواهیم به کشورهای دیگر حمله کنیم. رسانه‌ها این مسایل را واضح برای مردم بیان کنند که غربی‌ها دارند با استقلال و رشد ما مخالفت می‌کنند نه فناوری هسته‌ای.

وی افزود: مخالفت با فناوری هسته‌ای مخالفت با پرتاب ماهواره و استقلال داده‌ها و استقلال خبری ماست، این داده‌ها از همه نوع اطلاعات می‌توانند باشند. مثلاً تنظیم حرکت حمل و نقل ما داده و دیتا دارد، این داده‌ها از کجا می‌خواهد بیاید، بانک‌های ما از کجا با هم ارتباط می‌گیرند، اینترنت ما چگونه فعال است؟ شبکه‌های تلویزیونی ما از کجا پخش می‌شوند؟

عباسی در همین رابطه ادامه داد: اگر ما در فناوری هسته‌ای رشد نمی‌کردیم و دانشگاه‌های ما در این زمینه کار نمی‌کردند، متخصصان قدرت ساخت موشک با دقت بالا نداشتند و قدرت ساخت اجزای ماهواره که بتوانند این را به بالای جو بفرستند نداشتند، دانش و فناوری مانند گذشته نیست و همه با هم ارتباط دارند.

**عمق راهبردی فناوری هسته‌ای در صنایع خانگی، هوایی و خودرویی کشور

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ضمن انتقاد از مواضعی که نگاه به فناوری هسته‌ای را نگاه غیرتخصصی و ایدئولوژیک می‌داند عنوان کرد: ما حتماً باید پروژه‌های محوری را اصل بدانیم. عمدتاً کشورهای پیشرفته در صنعت خودرو و لوازم خانگی، که مارک آنها در جهان شناخته شده و حرف برای گفتن دارند، صنعت هوایی خوبی دارند یا جزو کشورهایی هستند که می‌توانند اجزای هواپیمایی خوبی را تولید کنند.

وی ادامه داد: ما نباید صریح و شتاب‌زده در مورد صنعت هوایی تصمیم نامناسب بگیریم. باید به متخصصان صنعت هوایی امید دهیم. این نکته‌ای است که می‌تواند صنعت خودرو و صنایع خانگی ما را متحول کند و صنعت هسته‌ای در کنار صنعت هوایی می‌تواند دقت طراحی و اندازه‌گیری ما را بالا ببرد.

رئیس انجمن هسته‌ای ایران پیرامون مقایسه برنامه هسته‌ای ایران با صنعت نفت و مقبولیت آن در نگاه عمومی کشور در گذشته، اظهار داشت: هشدار می‌دهم کسانی که می‌گویند برق کیلووات ساعتی چند؟ به رشد منابع انسانی ما توجه ندارند. این بخش عرصه فعالیت فکری می‌خواهند و ما باید اینها را در کشور نگه‌داری کنیم. دستیابی به ابزار اندازه‌گیری خاص که می‌تواند در صنعت نفت به‌کارگیری شود بخشی از آن می‌تواند در صنعت هسته‌ای هم استفاده شود.

عباسی در همین رابطه افزود: این صنایع می‌توانند به هم سرویس دهند و یا از اجزای مشترک استفاده کنند و هرجا که در صنعت نفت با پدیده خوردگی(کروژن) مواجه باشیم مشابه آن را هم در صنایع هسته‌ای داریم. چون در هسته‌ای انواع مواد را استفاده می‌کنند و غیر از اورانیوم، بقیه مواد می‌تواند در نفت و نساجی و سایر صنایع به کار رود.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: به طور مثال در صنعت هسته‌ای کابل‌ها و لاستیک‌های مقاوم مورد نیاز است، اگر در این مورد در کشور کار شود و به نتیجه برسد، ما مشکلی در رابطه با لاستیک‌ها و ضربه‌گیر‌ها در خودرو و ضربه‌گیر‌های مختلف در صنعت نداریم. چون در صنایع بزرگ دقت لازم انجام می‌شود. با ورود سرریز آن به صنایع کوچک، اشتغال زیادی ایجاد می‌شود و کیفیت هم بالا می‌رود. به طور مثال، مشاهده می‌کنید که لاستیک‌هایی که در ماشین‌های آلمانی به کار رفته با محصولات ما متفاوت است.

**فناوری هسته‌ای از صنعت نفت برای ما راهبردی‌تر است

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با تاکید بر وجود رابطه منطقی میان مسئله نفت و صنعت هسته‌ای توضیح داد: فناوری هسته‌ای امروز برای ما از نفت راهبردی‌تر است. چون دارای دقت ها و ایمنی بالاتری است و دستیابی به فناوری هسته ای خودکفایی صنعت نفت و سایر صنایع را به دنبال دارد. پرتوها در صنعت نفت کاربرد زیادی دارند.

وی افزود: در بازرسی‌های فنی که از صنایع نفتی صورت می‌گیرد و یا حفر چاه و اطلاعات آنلاینی که ما از اجزاء درون چاه می‌خواهیم، خیلی از آنها با چشمه‌های رادیواکتیو و چشمه‌های نوترون و مولد نوترون و یا آشکارسازهای تابش‌های هسته‌ای انجام می‌شود و ما می‌توانیم اطلاعات درون چاه  و رطوبت خاک را با اسکن آن به دست بیاوریم یا هرجای دیگر که تجهیزات دربسته به کار رفته است، برای شناسادی یا عیب‌یابی، پرتوها قابل استفاده هستند، بدون اینکه خط تولید متوقف شود در حالی که هم اکنون این کار را کشورهای خارجی با گرفتن پول زیادی در کشور ما انجام می‌دهند.

"باید در حوزه مشترک نفت و هسته‌ای روی این مسائل کار شود تا بتوانیم تجهیزات را خودمان بسازیم و از همین راه به سایر کشورها صدور خدمات تخصصی داشته باشیم. بسیاری از تجهیزاتی که در راکتورهای هسته‌ای استفاده می‌شود تجهیزاتی است که در صنایع دیگر و به خصوص نفت استفاده می‌شوند. ما در صنایع هسته‌ای با پمپ‌های خاصی سروکار داریم، اکثر اتفاقاتی که مربوط به ترموهیدرولیک و حرکت سیال و ایجاد حباب در سیال و یا مربوط به تنش‌ها و خزش‌هایی است که در متالوژی و مواد پیش می‌آیند، در صنایع هسته‌ای هم وجود دارد. اگر اینها مشترکا کار کنند ما در مدت زمان کوتاهی جهش خواهیم داشت و علاوه بر ایجاد اشتغال می‌توانیم در مورد اقناع متخصصان از لحاظ علمی فعالیت خوبی داشته باشیم تا نشان دهد متخصصان می‌توانند در داخل این کشور کار علمی سطح بالا انجام دهند".

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ضمن یادآوری فعالیت دانشمندان کشور در مورد ساخت شتاب دهنده در مدت کمتر از ۱۰ سال و با استفاده از مواد داخلی که منجر به نتایج خوبی شد، تصریح کرد: در این مسیر، توانستیم مقالات خوبی را از دانشجویان خود در مجلات معتبر دنیا به چاپ برسانیم. ما باید به جوانان میدان بدهیم و خودباوری را پرورش دهیم در این صورت نیازی به خروج از کشور نخواهند داشت و اگر هم بروند، سر خود را بالا می‌گیرند که ما در مراکز تحقیقاتی ایران کار علمی انجام داده‌ایم.

وی تاکید کرد: اینها می‌توانند سفیران علمی ما برای کارهای مشترک باشند. کافی است که ما این کار را درست انجام دهیم و مقدمات این کار هم فراهم شده است.

عباسی گفت: امروز سرریز فناوری هسته‌ای ما به گونه‌ای رشد کرده است که متخصصان هسته‌ای ما به کارشناسان صنایع نفتی می‌گویند که ما می‌توانیم  مشکلات شما را رفع کنیم و ابزار درون‌چاهی شما را بسازیم. متخصصان نفتی که فهم کار تجربی دارند می‌گویند کشوری که توانسته سانتریفیوژ با آن دقت را به صورت پایدار و تکرارپذیر بسازد و آن را نگه دارد خیلی از تجهیزات دیگر را هم می‌سازد و ما اگر این پیوند را تقویت کنیم و به سراغ ساخت اقلام مورد نیاز صنعت نفت برویم، شاید بتوانیم ۷۰ تا ۸۰ درصد تجهیزات راکتورهای بالای هزار مگاوات را  در داخل کشور تولید کنیم.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در رابطه با پیوند میان صنعت هسته‌ای با توان تولید و ساخت مواد مورد نیاز نیروگاههای هسته‌ای، بیان داشت: این بخش، صنعت فولاد و صنایع فلزی و ساخت و تولید ما را رشد می‌دهد و یک چشمه کوچک این موضوع را در راکتور اراک دیدیم.

وی افزود: همین راکتور اراک که برخی آن را کم اهمیت دانسته‌اند و گفتند که روغن ریخته را نذر امامزاده کرده‌اند، به میزان بالایی بخش طراحی مهندسی و ساخت و تولید ما را فقط در بخش ساخت مخزن آن رشد داده است. حالا بخش‌های کنترل و مدیریت ساخت و تجهیزات ساخت داخل آن بماند. حتی صنایع کابل‌سازی ما را هم تحت‌تاثیر قرار داده است چون ما کابل‌های مقاوم به پرتو ها را نیاز داشتیم و چندین کیلومتر کابل می‌خواستیم و صنعت کابل‌سازی ما توانسته این را مدیریت کند.

رئیس انجمن هسته‌ای ایران تاکید کرد: ما باید روی اجزا مشترک صنایع خود مدیریت کنیم. اگر لوله‌ها و پمپ‌ها و ابزار اندازه‌گیری و سنجنده‌هایی که در صنایع ما هستند را مدیریت کنیم حتما ساخت آنها مقرون به صرفه در داخل کشور خواهد بود.

عباسی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره ارتباط میان حوزه پزشکی با پرتوها و کلیات فناوری هسته‌ای و کاربردهای این بخش در عرصه پزشکی توضیح داد: پزشکی در ۳۰ یا ۴۰ سال اخیر خیلی به مهندسی نزدیک شده است. برخی از تجهیزات و موادی که در حوزه سلامت استفاده می‌شوند، مواد خاصی هستند که حاصل تحقیقاتی است که در صنایع راهبردی مانند صنعت هسته‌ای در دنیا انجام شده و به دلیل ایمنی و دقت سطح بالا در صنایع هسته‌ای، موجب شده که مواد و تجهیزات خاصی ایجاد شود.

وی ادامه داد: سرریز اینها یعنی رشد الکترونیک، رشد تولید، مقاوم‌سازی مواد، پرتو دادن پلیمرهای خاص و برخورد الکترون با آنها موجب شده تا مواد جدیدی ایجاد شود و یک لایه‌نشانی در روی مواد سبک انجام شود که این مواد در نهایت می‌تواند جزو اجزاء بدن انسان استفاده شود و جایگزین استخوان‌ها باشد. یعنی هرچه در فناوری بهره‌برداری می‌شود در پزشکی هم قابل بهره‌برداری است.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با اشاره به اینکه ما پزشکی را نباید فقط شامل قرص و داروی سرما خوردگی بدانیم، گفت: یک کار خیلی ساده ولی هوشمندانه در کشور صورت می‌گیرد؛ از نانوذرات مغناطیسی استفاده می‌شود که یک رادیودارو را بردارند و یک داروی خاص دیگر را نشان‌دار کنند. این تحقیقات در حوزه تولید رادیو‌داروها در کشور صورت می‌گیرد.

وی یادآور شد: یک دانشجوی ما با پایه شیمی که با مبحث پرتوئی آشنا شده، یک رادیودارو تولید می‌کند که در بخش درمان کمک می‌کند. یعنی از سد خونی مغز هم عبور می‌کند و وارد مغز شده و یک کار درمانی را در آنجا انجام می‌دهد. همین که کار پرتوئی در کشور توسعه پیدا کرده و انسان‌های باهوش برای تحقیقات در کشور می‌‌مانند، این خودش تحول ایجاد می‌کند.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: پزشکی هم از لحاظ داروهای تشخیصی و درمانی به فناوری هسته‌ای و تولید مواد پرتوزا متکی است و در حوزه تجهیزات آن، لیزرها و ابزاری که استفاده می‌کنند و یا استریل کردن و گندزادیی، با کارهای پرتوئی انجام می‌شود و به وسیله تابش گاما و یا تابش ایکس‌های پرانرژی از شتاب‌دهنده الکترون استفاده کرده و از این تجهیزات، در حوزه سلامت بهره‌برداری می‌کنند.

عباسی خاطرنشان کرد: حتما رشد فنی مهندسی موجب می‌شود تا بخش تجهیزات پزشکی ما بتواند ابزار لازم را در سطح دنیا داشته باشد و تبادل اطلاعات در بین متخصصان بخش‌های مختلف پزشکی افزایش یافته و زمینه‌های آن فراهم شده است. گروههای کاری مشترک با متخصصان مختلف در کشور ایجاد شده و مطمئنا در آینده اینها تحول چشم‌گیری را در کشور ایجاد می‌کند.