به گزارش نماینده حجه الاسلام و المسلمین حمید محمدی قائم مقام رئیس و دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در گفت‌وگوی شبکه قرآن و معارف سیما حضور یافت و به مهمترین اخبار و رویداد‌ها و تصمیمات قرآنی کشور پرداخت که مشروح این گفت‌وگو در ادامه می آید.

جامعه قرآنی کشور شاهد اتفاق جالبی در خصوص بودجه مصوب قرآنی بود که الحق و الانصاف تاثیر قابل توجهی بر روند اجرای مراکز قرآنی کشور داشت. اگر چه این بودجه در سال های بعدی با اما و اگرهایی روبرو بود و حتی در سال ۹۱ اصلا مبلغی تحت عنوان بودجه قرآنی به این نهادها تعلق نگرفت ولی قرار است که امسال این بودجه تحت شرایطی در اختیار جامعه هدف قرار بگیرد به همین منظور هم اکنون در خدمت حجت الاسلام محمدی قائم مقام رئیس و دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور هستیم.

با سلام خدمت شما خوش امد می گویم. تا آنجا که ذهن من یاری می کند حضرتعالی زمانی که به عنوان معاونت مرکز هماهنگی توسعه و ترویج فرهنگ قرآنی کشور در وزارت ارشاد فعالیت می کردید، اولین پیشنهاد دهنده بحث بودجه {قرآنی} به مجلس شورای اسلامی بودید. الحمدالله روند آن هم طی شد و همانطور که خدمت بینندگان عزیز عرض کردیم این بودجه تعلق گرفت و مبلغ آن هم حدود ۱۳۲ میلیارد بود. لطفا در رابطه با روند این بودجه تا الان توضیحاتی را بفرمایید.

همانطور که اشاره فرمودید وقتی سال ۱۳۸۸ به مرکز هماهنگی توسعه و ترویج فعالیت های قرآنی کشور در وزارت ارشاد رفتیم متوجه شدیم که بودجه بسیار اندکی برای فعالیتهای قرآنی برای وزارت ارشاد وجود دارد. وزارتی که راهبر فعالیتهای قرآنی می خواهد باشد و یکی از دستگاه های اصلی قرآنی است. لذا در آن روزها که اتفاقا روزهای پایانی سال نیز بود، ۱۸/۸/۸۸، به ذهنمان خطور کرد که به مجلس پیشنهادی بدهیم. نهایتا در بودجه مطرح شد که به صورت اختیاری در سال ۸۹ نیم درصد بودجه کشور، به قرآن اختصاص پیدا کند. با وجود تلاش هایی که انجام شد، موفق نشدیم که در آن سال چیزی از بودجه را به فضای قرآنی اختصاص بدهیم. لذا در سال ۸۹ از طریق دولت برای سال ۹۰ در لایحه ای پیشنهادی به صورت اختیاری مطرح شد، مراحل آن طی شد و این بودجه الزامی شد. قریب ۲۰۰ میلیارد بودجه برای فعالیتهای قرآنی کشور از این طریق دریافت شد که شورای عالی انقلاب فرهنگی بیاید و در اختیار شورای توسعه قرار بدهد و توزیع بشود. نشاط و حیات دستگاه های قرآنی در سال ۹۰ ، که ما جهش بزرگ قرآنی را در این سال داریم، به برکت این بودجه و بودجه هایی است که خود دستگاه ها داشتند. در سال ۹۱ به دلیل محدودیت هایی که وجود داشت بودجه ای تعلق نگرفت. در سال ۹۲ هم که در کش وقوس جابجایی دولت بودیم عملا ۲۵ میلیارد تعلق گرفت که این بودجه نیز الان دارد توزیع می شود. در سال ۹۳ با گفتگویی که با دولت محترم و خصوصا معاونت برنامه ریزی و نظرات راهبردی رئیس جمهور جناب آقای دکتر نوبخت صورت گرفت، در مجلس شورای اسلامی با اهتمام نمایندگان برای امسال ۲۰۰ میلیارد  در بودجه مجلس{برای مسائل قرآنی} بودجه پیش بینی شده است. با مکاتبه ای که با آقای دکتر نوبخت شد ایشان دستور تخصیص کامل این بودجه را دادند که در حال پیگیری است. تخصیص اول آن نیز در شورای عالی انقلاب فرهنگی دریافت شده و ما در حال پیگیری ادامه بودجه نیز هستیم.

این ۲۰۰ میلیارد پیشنهاد مجلس بوده است؟

خیر. ظاهرا این ۲۰۰ میلیارد در لایحه خود دولت نیز بوده است. این در لایحه آمده، گفتگو شده و مسیر آن تثبیت شده است. برای اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی ردیفی در بودجه نهایی شده است که در بودجه می آید. سالانه برای فعالیت های قرآنی کشور، همه فعالیتهای قرآنی اعم از آموزش عمومی، آموزش عالی و پژوهش های قرآنی و تبلیغ و ترویج قرآن، این بودجه قطعی و منظور شده است.

پس این ۲۰۰ میلیارد را دریافت کرده اید؟

بله تخصیص اول را که ۶۰ میلیارد بوده، دریافت کرده ایم. همانطور که می دانید روند تخصیص بودجه امسال به این شکل شده که در شورا مصوب شد که همه دستگاه ها بودجه های مورد نیاز{بودجه مورد نیاز قرآنی} خودشان را به کمیسیون های چهار گانه بدهند. رئیس کمیسیون آموزش عمومی قرآن، وزیر آموزش و پرورش؛ رئیس کمیسیون توسعه تبلیغ و ترویج، وزیر ارشاد؛ رئیس کمیسیون آموزش عالی و پژوهش های قرآنی، وزیر علوم و رئیس کمیسیون آموزش عالی در حوزه بهداشت، وزیر بهداشت هستند. این ها بودجه های شان را بدهند و براساس تقسیم بندی که داشتیم در حوزه آموزش عمومی ۴۹ درصد بودجه، در تبلیغ و ترویج ۳۹ درصد ، در آموزش عالی و پژوهش های قرآنی نیز ۱۲ درصد اختصاص پیدا کرد.

بر این اساس کمیسیون های چهارگانه باید بحث های خود را نهایی بکنند و بودجه {مورد نیاز} را در اختیار شورا قرار بدهند. در دبیرخانه و با تصمیم شورای توسعه، کمیته ای به نام کمیته "تخصیص بودجه" در نظر گرفته شده که متشکل از حدود ۱۱ نفر از نمایندگان مجلس، اتحادیه های مردمی و اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که این بودجه {بودجه درخواستی} را نهایی می کنند و به صحن شورای توسعه فرهنگ قرآنی برای تصویب نهایی خواهند برد. کاری که وجود دارد این است که در طول این مدت همه دستگاه ها، حتی دستگاه هایی که زیرمجموعه منشور نیستند، بودجه های خود را داده اند. ۱۹ دستگاه، مثل همین وزارت خانه هایی که اسم بردم، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان اوقاف و امور خیریه، حوزه های علمیه، زیرمجموعه منشور توسعه فرهنگی قرآنی هستند؛ برخی دستگاه هایی که زیر مجموعه منشور نیستند نیز نیازهای قرآنی داشتند که بودجه اینها را هم داده اند و در حال پیگیری آنها هستیم. کلیه دستگاه ها {بودجه مورد نیازشان را} داده اند و در کمیسیون ها راجع به تک تک برنامه ها و مقدار مورد نیازشان بحث شده است در چهارچوب سیاست های کلانی که شورای توسعه تصویب کرده است. اگر ما از کمیسیون ها برنامه ها و بودجه های مصوب را دریافت کنیم و در این کمیته کار آنرا نهایی کنیم، به حول و قوه الهی فکر می کنیم که در اوایل آبان ماه حتی تخصیص اول بودجه ۹۳ را در اختیار دستگاه ها قرار بدهیم.

آیا مشخص شده است که بقیه این بودجه کی در اختیار شما قرار داده می شود؟ آیا باید اول{دستگاه ها و سازمان ها} برنامه هایشان را ارائه بدهند؟

خیر. کارهای تخصیص بودجه انجام شده و دولت محترم در واقع بودجه را دارد، می دهد. در مورد بودجه ای که داده اند، مثلا حتی یک دستگاه نزدیک به ۱۲۰۰ میلیارد بودجه قرآنی نیاز دارد یعنی ۱۰۰۰ میلیارد بیشتر از کل بودجه. مستحضر باشید که برآورد نیاز حوزه های قرآنی کشور ما در سال ۹۰، ۳۶۵۰ میلیارد بوده است. نیاز خیلی بالا است اما مقدورات و محدودیت هایی که برای دولت است ما را وادار می کند که مدارا و هماهنگی کنیم و جهش خودمان را در حد توانمندی ها قرار بدهیم.

آیا در کنار منشور توسعه، بهتر نیست که برای افزایش قدرت معاونت قرآن و عترت برای فضاهای اجرایی فعالیت های قرآنی آنرا به صورت وزارتخانه تشکیل بدهیم تا بتواند بودجه بیشتری داشته باشد؟

حقیقت این است که ارتقا ساختارهای قرآنی در چند سال گذشته به طور جدی دنبال شده است. بیش از ۱۰ دستگاه ساختارهای قرآنی خوبی پیدا کرده اند ازجمله آموزش و پرورش، وزارت علوم، اوقاف، خود وزارت ارشاد و... .

قطعا ایجاد یک ساختار بالاتر و برتر می تواند به این فضا کمک کند. چه به صورت سازمان امور قرآنی کشور و زیر نظر ریاست محترم جمهور که در حقیقت یک ارتقا جایگاه می دهد و همه دستگاه ها به نحوی زیر نظر او هستند و چه به صورت وزارت قرآن، اینها قطعا نیازمند تاملات بیشتری است. البته قطعا ارتقا ساختار می تواند توجه بیشتری جلب کند موقعیت قرآن را در نظام حاکمیت ارتقا بدهد.

من در اینجا لازم می دانم به طرح پایش اشاره کنم. ما تا بهمن ماه در ۲۹ دستگاهی که بودجه اصلی را دریافت می کنند و ۳۱ استانی که بودجه های قرآنی می گیرند، طرح پایشی را داریم اجرا می کنیم. کلیه عمکرد اینها ریز به ریز بررسی و تدوین و به معاونت بررسی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری گزارشی ارائه می شود. بنابراین قطعا گزارش جامعی را از عملکرد فعالیت های قرآنی تقدیم خواهیم کرد.

لازم است که من اینجا عرض کنم که دستگاه های مختلف بودجه خودشان، غیر از بودجه منشور، را دارند. این بودجه ای که به نام منشور داده می شود بودجه ای است که برای حمایت نیازهای ویژه و طرح های ملی اختصاص داده می شود لذا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و وزارت علوم از بودجه های سنواتی خودشان در داخل دستگاه برای این امور{امور قرآنی} باید استفاده کنند. بعلاوه {این بودجه ویژه} از دستگاه های مردمی حمایت می کند. همانطور که شما مستحضر هستید بیش از ۸۰ درصد فعالیت های قرآنی کشور بر دوش موسسات مردمی است. ما ۵ هزار موسسه مردمی، بیش از ده هزار خانه قرآن و بیش از ده هزار هیئت فعال در بحث های قرآنی داریم. بخش عظیمی از این فعالیت های مردمی هم به صورت خودجوش است و این ۲۰۰ میلیارد بخش جزئی از حمایت از آن مجموعه کلی است که خود مردم دارند به جلو می برند. قطعا دولت در این قسمت هم ورود خوب و جدی داشته است و تدوام آن هم بسته به عملکرد و گزارشی است که ارائه خواهیم کرد. ارتقا بودجه در سنوات آتی هم می تواند در دستور کار باشد.

در مورد خبر جدید افتتاح صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی بفرمایید.

بله. ما در چند روز گذشته حساب ویژه صندوق را افتتاح کردیم. کل بودجه هایی که از طرف دولت می آید به این صندوق ریخته می شود. کار صندوق تنها جذب و توزیع اعتبارات قرآنی به دستگاه های دولتی، عمومی و مردمی است و هیچ نوع فعالیت اقتصادی ندارد. این توزیع اعتبارات نسبت به طرح هایی است که در ذیل منشور تصویب می شود چه طرح های ملی و چه طرح های بین المللی. کار بسیار خوبی که در اینجا شده این است که یک گروه نظارتی قوی بر صندوق گذاشته شده که متشکل از دو نماینده مجلس، دو نماینده اتحادیه های مردمی و سه عضو حقوقی شورای توسعه می باشد. این ۷ نفر ناظر بر کل عملیات صندوق می باشند که فکر می کنم می تواند تمام دغدغه های دولت و دستگاه های مردمی را برطرف بکند. این صندوق الحمدلله شکل گرفته است و به زودی نیز سازوکار نهایی آن انجام می شود.

آیا شاهد افزایش بودجه هم خواهیم بود؟ چون نسبت به سه سال گذشته این بودجه افزایش چندانی نداشته است.

بله طبیعی است. اگر گزارش سال ۹۳ را ما به خوبی تحویل بدهیم انشالله برای سال ۹۴ ارتقا بودجه را هم به صورت کمی و هم کیفی خواهیم داشت.

در رابطه با امتیازات جدیدی که برای تحصیل حافظان و قاریان در نظر گرفته اید، توضیح بفرمایید.

در شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی این بحث طرح موضوع شد. موضوع این است که کسانی که می توانند به عنوان قاری و یا حافظ در شورای تخصصی حائز درجه یک و درجه دو بشوند، تعداد آنها بسیار محدود است و درجه یک آن شاید به تعداد انگشتان دست هم نرسد و این درجه بندی براساس امتیازاتی که توسط سازمان دارالقران و شورای عالی قرآن در آزمون ها به دست می آید. ما برای کسانی که می توانند رتبه یک یا دو را به عنوان حافظ و قاری و مدرس قرآن بگیرند، سه امتیاز جدید تصویب کردیم. یکی، بهره مندی از تمام امتیازات بنیاد ملی نخبگان که در آنجا یک رده بندی ها و پیش بینی ها و مصوباتی برای اینها شده است. دوم امکان هیئت علمی شدن در دانشگاه ها و سوم امکان ارتقا به یک سطح بالاتر در آموزش های کشور بدون آزمون. یعنی اگر کسی که در رشته قرآنی گواهی درجه یک را در حفظ یا قرائت می گیرد، اگر این فرد مدرک کارشناسی ارشد داشته باشد می تواند بدون آزمون در دوره دکترای خودش شرکت کند و همانطور هم که می دانید رایگان است. بنابراین کسی که می توانند رتبه یک یا دو را در رشته قرائت و یا حفظ بیاورند این فرد می تواند بدون کنکور یک رتبه{یک سطح علمی} بالاتر برود و بطور رایگان نیز از این امکان استفاده کند.

من به خاطر دارم که این طرح برای قاریان بین المللی، کسانی که رتبه های بین المللی دارند، مسبوق به سابقه هست. منتها الان به نظر می رسد که الان این در این حوزه ارتقا پیدا کرده است.

بله ما در این طرح هم ارتقا، هم رایگان بودن و هم بهره مندی از امتیازات بنیاد علمی نخبگان را در نظر گرفته ایم. این هم خیلی مهم است. اما در دیگر افراد، مثلا دانشجویی که ارشد فیزیک خوانده است، حافظ کل شده است و رتبه یک یا دو کشوری را در امتیازاتی که ما داریم، بدست آورده است. این فرد برای ارتقا اگر ۸۰ درصد امتیازات کسی که در آن رشته امتیاز آورده است را بیاورد،{۸۰درصد نمره کنکور یا ۸۰ درصد امتیازات آزمون های شورای عالی قرآن} می تواند وارد یک مقطع بالاتر تحصیلی {بدون ازمون } بشود.

در رشته تحصیلی خودش؟

خیر در رشته های قرآنی. فرض کنید که آن فرد می خواهد دکترا را در یکی از رشته های قرآنی بخواند. اگر این فرد ۸۰ درصد امتیازات آخرین نفری را که در این رشته قرآنی قبول شده را بیاورد، وی می تواند در این رشته های تحصیلی در آن مقطع ادامه تحصیل بدهد.

لطفا در رابطه با طرح ملی حفظ قرآن کریم نیز توضیحاتی بفرمایید.

طرح ملی حفظ قرآن به عنوان یک راهبرد عظیم و کلان جمهوری اسلامی است. حفظ، محور انس با قرآن کریم است چون غایت ما انس است. همانطور که حضرت آقا فرمودند حفظ خودش هدف نیست بلکه حفظ مقدمه تدبر است و تدبر مقدمه فهم و فهم مقدمه عمل است. برآیند همه اینها ما را به انس قرآن می رساند و درجه انس ما را تعیین می کند. با توجه به اینکه حفظ باعث ارتباط زیاد ما با قرآن می شود نقش کلیدی در این میان دارد. قرائت زیاد قرآن، توجه به مضامین قرآن و توجه به مفاهیم و تفسیر قرآن در حفظ بسیار مهم هستند. به همین خاطر است که مقام معظم رهبری مطالبه شان را بر روی ۱۰ میلیون حافظ برده اند. ما برای عملیات حفظ، شورای راهبری "طرح ملی حفظ" با مسئولیت دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی تشکیل داده ایم و سه قرارگاه حفظ در کشور به راه افتاده است. یکی قرارگاه دانش آموزی در وزارت آموزش و پرورش، قرارگاه دانشجویی در نهاد رهبری مقام معظم رهبری در دانشگاه ها و قرارگاه سایر اقشار در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

اینها کل فعالیت های مربوط به حفظ قرآن کریم را راهبری می کنند. سازمان دارالقران، سازمان اوقاف و امور خیریه، حوزه های علمیه، بسیج و سایر دستگاه های فعال در زمینه حفظ، اینها عمدتا در {حوزه} سایر اقشار متمرکز هستند و قشر وسیعی را زیر پوشش دارند. بخشی از بودجه قرآنی به همین موضوع اختصاص پیدا می کند. ما تخصیص قابل توجهی را به آموزش و پرورش برای همین موضوع داده ایم. آموزش و پرورش بیش از ۳۰،۳۵ میلیارد از این بودجه را برای پیگیری طرح ملی حفظ در لایه های دانش آموزی اش، قرارگاه "نور" {قرارگاه دانش اموزی نور}، دریافت می کند. به طور کلی طرح ملی حفظ به عنوان یک طرح راهبردی به صورت جدی مورد توجه ما است که الحمدلله داریم به جلو حرکت می کنیم. طرح های دیگری نیز داریم. یکی از کارهای خوبمان توسعه بحث وقف قرآنی است.

ظاهرا تقاضا در زمینه وقف قرآنی هم کم است.

اصلا نیست. مردم ما باید بدانند که یکی از مهمترین باقیات و صالحاتی که می توانند از خودشان به جا بگذارند این است که در حوزه قرآن چیزی از خودشان وقف کنند. وقف قرآنی مهم است. انشاالله ما در هفته آینده همایش بزرگ وقف قرآنی خواهیم داشت که در آنجا گفتگوی مفصلی انجام خواهد شد. یکی از کارهای خوب دیگر، {تاسیس} یک نهاد واکنش سریع از طرف جامعه قرآنی نسبت به تحولات اجتماعی سیاسی است که در یکی از دستگاه ها این در حال پیش بینی است که کار به صورت جدی به جلو برود. یک کار دیگر، خبرنامه در خصوص مدیریت توسعه فرهنگ قرآنی به نام "مرتفق" است. تمام اخبار مهم در دو حوزه مدیریت راهبردی و اخبار استانی در این نشریه چاپ می شود. تمام دستگاه ها می توانند این اخبار را دریافت کنند.

پس در زمینه راهبردی بودن فعالیت های قرآنی تاکید شده است؟

بله. یکی از کارهای جدی دیگری که در شورای توسعه به صورت همه جانبه دنبال می شود، بحث پایش است. بیش از آن به این بحث اشاره کردم. "پایش" در واقع همان نظارت و ارزیابی است که به صورت جدی دنبال می شود.

به نظر می رسد که شما پایش صدا و سیما را انجام داده اید.

بله. پایش رادیو قرآن انجام شده است. به نظر می رسد پایش سیمای قرآن نیز انجام شده است. امتیازات خوبی هم دوستان آورده اند. یکی از کارهای مهم امسال ما معرفی دستگاه برتر قرآنی کشور اعم از دستگاه دولتی، نهاد مردمی و عمومی و رسانه برتر است. یعنی ما بر اساس پایش، در مجموعه رسانه ها، رسانه برتر قرآنی کشور را معرفی می کنیم. انشالله ما در دهه فجر تلاش می کنیم که با پایشی که صورت می گیرد امتیازات لازم را با هم مقایسه کنیم و برترین دستگاه را انتخاب و مورد تشویق و تایید و حمایت ویژه قرار بدهیم.

بعضا ما در کشور شاهد تشتت فعالیت های قرآنی هستیم. می بینیم که سازمان درالقران کریم، سازمان اوقاف، آموزش و پرورش همگی طرح حفظ را دارند، چه باید کرد تا این متمرکز بشود؟ یا اینکه ما یک سری موسسات مردمی داریم که زیر نظر سازمان تبلیغات و یا سازمان دارالقران و یک سری نیز زیر نظر وزارت ارشاد هستند، در خصوص این تشتت چه باید کرد؟

الان کل این عملیات بررسی و نهایی شده است. ظرف چند روز آینده به حول و قوه الهی دبیر خانه ای در کشور تاسیس می شود که کار آن صدور مجوز و حمایت و نظارت بر موسسات قرآنی کشور است. ما دو دستگاه اصلی در این موضوع داشته ایم، یکی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگری سازمان دارالقران است. این دو دستگاه در این دبیرخانه واحد با هم متحد می شوند و تمام مجوز هایی که تا به حال صادر شده است می آید و در اینجا یک دست و تحت یک مجوز واحد قرار می گیرد. حمایت ها و نظارت ها هم در همین جا متمکز می شوند. بنابراین دغدغه دولت مبنی بر تعدد و تنوع دستگاه ها از بین می رود. در شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور این در حال نهایی شدن است.

مجوز در آنجا به امضای چه کسانی صادر می شود؟

مجوز به امضای روسای دو دستگاه اصلی یعنی وزات ارشاد و سازمان تبلیغات اسلامی، می رسد. نکته ای که وجود دارد این است که ما آن موقع ادغام اتحادیه ها را نیز در همین رابطه دنبال می کنیم. تقریبا الان اساس نامه واحد تدوین شده، به شورای توسعه آمده و گفتگوهای اولیه در مورد آن انجام شده است. بعد ما یک اتحادیه واحد قرآنی در سطح ملی و استانی خواهیم داشت که آن هم در حقیقت راهبری بخش مردمی را انجام خواهد داد.