به گزارش نماینده به نقل از  تسنیم، مستند «فاکتور صوری» در حضور حجت الاسلام سیدعباس موسویان، دکترای فقه اقتصادی و عضو شورای فقهی بانک مرکزی اکران شد. وی ضمن تماشای مستند گفت: «فیلم خوبی است و پیام اصلی فیلم را قبول دارم. قانون بانکداری بدون ربا، قانون خوبی است، اما به دلیل نظارت ضعیف و طراحی دستورالعمل‌ها‌ی تنگ‌نظرانه، مشکلاتی ایجاد شده است. »

ربا با کم یا زیادبودن سود هیچ ارتباطی ندارد

موسویان گفت: «کار خیلی خوبی شده است. به نظرم دو سه اشکال دارد. گاهی مردم یک واژگانی را به اشتباه به کار می‌برند، اما شما به عنوان تهیه‌کننده باید خیلی دقت داشته باشید. مردم شاید اشتباه بگویند، اما در گفتار شما نباید اشتباه باشد. بحث ربا با کم یا زیادبودن سود هیچ ارتباطی ندارد. ممکن است یک معامله‌ای سود بالای ۶۰-۷۰ درصد داشته باشد، اما ربا نباشد. ولی یک معامله با سود ۱-۲ درصد ربا باشد. »

ربا به ثابت یا متغیربودن سود هیچ ارتباطی ندارد

وی افزود: «اگر قرارداد، قرارداد قرض باشد سود یک درصدش نیز ربا است. ۱۰۰ درصدش نیز ربا است. اما اگر قرارداد، قرارداد شرکت بود و این شرکت فعالیت اقتصادی انجام داد و سود ۲۰۰ درصدی هم داشت، این ربا نیست. اساسا بحث ربا به نوع قرارداد برمی‌گردد. به سود ثابت یا متغیر ارتباطی ندارد. بسیاری از افراد این اشتباه را دارند که فکر می‌کنند هر سود ثابتی ربا است، اما اینطور نیست. خیلی از قراردادهای انتفاعی اسلام براساس سود ثابت طراحی می‌شوند و اساسا سودشان باید ثابت باشد؛ متغیر باشد اشکال دارد. مثل قرارداد اجاره، بیع، استثناء، سلف. این‌ها باید براساس قیمت‌های قطعی انجام گیرد. اما آن‌هایی که از سنخ سرمایه‌گذاری است، مثل شرکت، مضاربه، مضارعه، مساوات، سود این‌ها انتظاری است. پس معیار ربا بودن یا نبودن این نیست.

امام و رهبری به بانکداری اسلامی اعتقاد دارند

این دکترای فقه اقتصادی با انتقاد از برخی در زیر سوال بردن اساس بانکداری اسلامی خاطرنشان کرد: «برخی معتقد به بانکداری بدون ربا یا بانکداری اسلامی نیستند. ایشان معتقدند بانک از اساس مشکل دارد و نمی‌تواند اسلامی یا بدون‌ربا باشد. این خلاف صحبت‌های امام و مراجع است. هرکسی می‌خواهد نظر امام را درباره بانکداری بخواند باید کل فرمایشات ایشان را کنار هم بگذارد. امام به بانکداری ربوی حمله می‌کند و دنبال اصلاح نظام بانکی است. پس معلوم می‌شود با ذات بانک مخالف نیست. همان‌طور که مقام معظم رهبری و مراجع دیگر به سایر آموزه‌های دینی که امروز در حال اجرا است، اشکال وارد می کنند. منتها این اشکال‌گرفتن به این معنا نیست که از اساس همه چیز را جمع کنید. وقتی شما جامعه را به بانک بدبین می کنید دیگر چیزی ندارید به جای آن بگذارید. »

موسویان بانک را واسطه گردش وجوه دانست و بیان داشت: «واسطه گردش وجوه هم می‌تواند براساس آموزه‌های اسلام ساماندهی شود و هم می‌تواند براساس آموزه‌های کفر سازماندهی شود. »

جهت‌گیری مستند اصلاح بانک باشد نه کوبیدن آن و اینگونه نیز است

عضو شورای فقهی بانک مرکزی با طرح این سوال که «آیا هدف امام و رهبری از نقد، کوبیدن بانک‌ است یا اصلاح آن؟ » اظهار داشت: «بهتر است جهت‌گیری کلی کار در این راستا قرار گیرد. اگر به این جمع‌بندی رسیدید که مقام معظم رهبری می‌خواهد بانک‌ها را بکوبد، ما هم می‌گوییم بکوبید تا کسی که فیلم را نگاه می‌کند نسبت به بانک احساس تنفر و دشمنی کند. اما اگر بر این باوریم که مقام معظم رهبری اصل ایده را قبول دارد و دنبال اصلاح است، نقطه پایانش را به اینجا برسانید. »

نهاد جایگزینی برای بانک نداریم

وی ادامه داد: «کار شما نباید به گونه‌ای باشد که کل نهاد بانک را زیر سوال ببرد. چون نه حرف حضرت امام این بود و نه مقام معظم رهبری. نمی‌گویم که ما عاشق بانک باشیم، ولی فعلا نهاد جایگزینی که بتواند وجوه را مدیریت کند، نداریم. بهترین جایگزینش بازار سرمایه است و اگر این بازار بخواهد رشد کند برسد به آن‌جا که بتواند بخش مهمی از گردش وجوه و سرمایه‌ها را به عهده گیرد، حداقل ۵۰-۶۰ سال طول می‌کشد تا به جایی برسد که بگوییم دو- سوم سهم بازار سرمایه و یک- سوم سهم بانک. این خود حداقل ۱۰ برنامه ۵ ساله و وزرای معتقد به اقتصاد بازار سرمایه می‌خواهد. »

ایده و پیام کلی فیلم مناسب و مورد قبول بنده است

موسویان ایده و پیام کلی فیلم را بسیار مناسب دانست و افزود: «این پیام که قانون بانکداری بدون ربا به خوبی در جامعه پیاده نمی‌شود و اگر شود بخش زیادی از مشکلات برطرف است، خیلی خوب است و خوب هم منعکس شده است. حتی اجرای بانکداری بدون ربا نیز کافی نیست. باید برسیم به آنجا که براساس آموزه‌های اسلام و در چارچوب نظام اقتصادی اسلام، بانکی طراحی کنیم. ولو ازتجربه‌های دنیا هم استفاده کنیم. یعنی مخاطب بحث سیر تکاملی را حس می کند.

این استاد دانشگاه در انتها خاطرنشان کرد: «در مجموع فیلم خوبی است. پیام اصلی فیلم را قبول دارم و می‌دانم ضعف‌هایی در اجرا و عملکرد داریم. هرچند که قانون، قانون خوبی است، ولی در اجرا به دلیل اینکه نظارت بر نظام بانکی به خوبی صورت نگرفته و در طراحی آیین‌نامه و دستورالعمل‌ها تنگ‌نظرانه نگاه کرده، باعث اشکالاتی شده است. لذا می‌توان با رفع این اشکالات و با مطالعه، تحقیق و کار بیشتر این کاستی‌ها را رفع کرد. »

چهره بدی از کارکنان بانکی در مستند نشان داده می‌شود

به گزارش خبرگزاری تسنیم، عصر روز سه‌شنبه ۱ مهرماه ۹۳ فرهنگسرای اندیشه میزبان اکران خصوصی مستند «فاکتور صوری» در جمع مدیران و کارکنان رده‌های مختلف بانک‌های صادرات، صنعت و معدن، انصار و سپه کشور بود. پس از نمایش فیلم نیز نشست پرسش و پاسخی با موضوع بانکدرای اسلامی و موانع و مشکلات پیرامون آن برگزار شد.

مصطفی رضوانی، تهیه‌کننده مستند «فاکتور صوری» در ابتدای این نشست گفت: این مستند توسط دانشجویانی که در درجه اول نسبت به مسئله بانک و در درجه دوم نسبت به مسئله شرعی‌بودن معاملات و عادلانه‌بودن قانون و نظام بانکی دغدغه‌‌مند بودند، تولید شد.

وی خاطرنشان کرد: یکی از اهداف این اکران، استفاده از نظرات کارشناسان مشغول به فعالیت در حوزهای اجرایی بانک‌‌ها است. البته متاسفانه مطلع شدیم بخشی از مدعوین بانکی به دلایلی غیرقابل بیان از شرکت در این مراسم خودداری کردند که باعث تأسف است. ما علاقمند بودیم از همه بانک‌ها در این جلسه حضور داشته باشند تا از نظراتشان بیشتر استفاده کنیم.

در ادامه نشست طاهری، مسئول حوزه بانک صادرات بیان داشت: در درجه اول از اهتمام دانشجویان برای پرداخت به این موضوع تشکر می‌کنم. البته موضوعات مطرح شده هیچ کدام بر ما پنهان نبود. اما متأسفانه چهره خوبی از همکاران بانکی ما در این فیلم نشان داده نشد و آنها شایسته تیزی نوک پیکان شما نبودند. آنها همان قوانینی را اجرا کرده‌اند که مصوبه نظام بانکی و تحت نظارت مراجع بوده است. با این حال من از دوستان دغدغه‌مند که نگران انحراف بانک‌ها هستند تشکر می‌کنم و می‌پذیرم که باید این مسئله زیر ذره‌بین باشد و این‌گونه نظارت‌ها وجود داشته باشد. اما بنای انحراف در بانک وجود ندارد. لذا به نظر من چهره خوبی در این مستند از کارمندان بانک تصویر نشد.

وی در این خصوص که چرا بانک هیچ‌گاه متضرر نمی‌شود گفت: چون بانک فقط وکیل است و لذا ضرر را مشتری باید متحمل شود. از آن طرف وقتی مشتری سود بیشتری می‌برد بانک ادعایی نخواهد کرد و در واقع این‌ها را مصالحه می‌کند. در صورتی که همه ما می‌دانیم مشتری قطعا بیش از سودی که به بانک می‌دهد، سود کرده است.

این مستند توهین و بی‌احترامی به جامعه بانکی بود

طاهری این مستند را توهین و بی احترامی به کارکنان بانک دانست و اظهار داشت: شما نباید بسنده کنید به یک مشتری که وام نگرفته است و تصورش آن است که بانک کارشناس نیست. لزوما افراد درخواست‌دهنده شایسته گرفتن تسهیلات نیستند. فرد وام‌‌گیرنده باید مجموعه‌ای از مدارک، ضمانت‌نامه و توانمندی‌هایی را دارا باشد تا شایسته این تسهیلات باشد و نسبت‌دادن دخالت کارشناسان بانکداری به اموری که مربوط به آنها نیست بی‌انصافی است.

ما خوشحال می‌شویم بانک نقد شود

وی ادامه داد: با این حال ما خوشحالیم که بانک نقد شود. اما بد نبود با چند کارشناس بانکی هم مصاحبه رسمی می‌کردید. شما در فیلم نشان دادید که همه مدیران بانکی از دوربین فراری‌اند در صورتی‌ که او در آن لحظه عجله رفتن به جلسه دارد و دلیل اینگونه پاسخ دادنش این موضوع است. شما به عنوان مستندساز باید در وقت بیشتری با خود بانکی‌ها مصاحبه می‌کردید. به نظرم ۶۰ درصد فیلم یک طرفه است.

وجود فاکتورهای صوری را رد نمی‌کنم اما این ارائه راه به مشتری است

وی ضمن تائید وجود فاکتورهای صوری در برخی موارد، بیان داشت: بازرسی بانک‌ها و خود سیستم بنا ندارد که این فاکتورهای جعلی به بانک ورود پیدا کند و در واقع کارشناسان و کارکنان بانک‌ها، روش اعطای تسهیلات را به افراد معرفی می‌کنند.

چرا ایثارگری بانک‌ها و خدمات بانک در زمان جنگ را نشان نمی‌دهید؟

طاهری با پیشنهاد ساخت مستنداتی از ایثارگیری‌های بانکی‌ها در دوران دفاع مقدس، گفت: در زمان بمباران ما موظف بودیم به مردم خدمات دهیم. نیمه شب ما را می‌خواستند تا پول رسانی کنیم تا مبادا کار مردم لنگ بماند. در مسئله پول رسانی‌ ما چقدر شهید داده‌ایم. یعنی بانک هیچ زاویه مثبتی ندارد؟

ما تابع قرآن نیستیم

در ادامه آقای گل‌نبی که به عنوان یک تماشاگر عمومی در جلسه حضور داشت نسبت به سودهای بانکی انتقاد کرد و گفت: ما نباید به اسلام خود بنازیم. ما اگر از سود و بهره استفاده می‌کنیم، تابع قرآن نیستیم. من بعد از ۶۰ سال زندگی و کاسبی در تهران از بانکی برای ساخت مجدد منزل پدری‌ام درخواست وام کردم. ۸۰ میلیون درخواست وام داشتم که یک ساله باز پس بدهم. از بهره بانکی‌اش که بگذریم یک ماه از زمان امضای قرارداد بنده گذشته بود که وام را به بنده دادند. اما در هنگام بازپرداخت، بهره آن یک ماه و یک روزی که پول به دستمان نیامده بود را از ما گرفتند.

وی افزود: من سوال دارم که چرا برخی بانکی‌هایی که دعوت کردید به این جلسه نیامدند تا پاسخگو باشند؟ چرا شما بعد از ۳۰ سال دغدغه عدم اجرای این قانون را طرح می‌کنید. چرا از سال ۶۲ هیچ‌کس نظارتی بر عدم اجرای قانون بانکداری بدون ربا نداشته است؟

نباید با چند مشکل کل بانک را زیر سوال برد

در ادامه این نشست محمدیان، از مسئولان بانک صنعت و معدن، در خصوص بانکداری اسلامی بیان داشت: نباید با ذکر چند مشکل یک بنگاه اقتصادی یا هر سازمانی را زیر سوال برد. در بانک نیز مانند هر سازمان دیگری برخی افراد غیرمسئول پیدا می‌شوند. اما ما نباید این موضوع را به دیگران نیز نسبت داد.

ما غیر از حق الوکاله پولی نمی‌گیریمهمچنین طالبی از مدرسان حوزه امور بانکی و از مسئولان حوزه بانک صادرات، بیان داشت: با توجه به اینکه همکاران تاحدودی از بانک دفاع کردند لازم هست من نکاتی را درباره خود مستند بیان کنم. اول اینکه انتظار است یک مستندساز هنگامی‌ که از یک فرد درباره موضوعی نظر می‌گیرد، از طرف مقابل نیز نظر بگیرد و قضاوت را به بیننده بسپارد. مثلا در فیلم یک روحانی بیان می‌کند که بانک‌ها طبق قانون فقط باید حق‌الوکاله بگیرند، در صورتی که این کار را نمی‌کنند. اما من می‌دانم که ما پس از کسر هزینه‌های سود تسهیلات پرداختی فقط ۲٫۵ درصد حق‌الوکاله برمی‌داریم.

قبول داریم که نسبت به تسهیلات گیرندگان خرد کوتاهی کردیم

طالبی ادامه داد: دوم اینکه شما هیچ استعلام و تحقیقی از شورای فقهی بانک‌ها انجام نداده‌اید. در حال حاضر مرجع اصلی شورای فقهی بانک‌ها آیت‌الله رضوانی هستند که مجوزها از این ایشان اخذ می‌شود که خوب بود از ایشان سوال می‌شد. سومین مشکل آن است که شما فقط از تسهیلات گیرندگان خرد مصاحبه دارید، ولی از سپرده‌گذاران یا تسهیلات گیرندگان کلان مثل کارخانه‌ها مصاحبه ندارید. ما قبول داریم که به تسهیلات گیرندگان خرد بی‌توجهی کرده‌ایم. اما کارخانه‌ها و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی هم ناراضی‌اند؟ ما قبول داریم درباره تسهیلات خرد مشکل فاکتورهای صوری درست است.

وی موفقیت بنگاه‌های آموزشی، اقتصادی بزرگ را برخوردار از تسهیلات بانکی دانست و گفت: یک مستند زمانی می‌تواند دین خود را ادا کند که از هر دو سو کارشناس داشته باشد. انتظار این بود از کارشناسان بانکی، مدرسین بانکی و قانون‌نویسان بانکی نظرات بهتری گرفته شود. با این حال خیلی خوشحال هستیم که ما را به چالش کشیدید، چون باعث رشد و تعالی سازمان ما می‌شود.

مقصر ایجاد جریمه دیرکرد، خود تسهیلات گیرنده است

در ادامه رضوانی تهیه‌کننده مستند «فاکتور صوری» به حرمت جریمه دیرکرد بانک‌ها طبق فتوای امام(ره) و مراجع به عنوان یک نمونه اشاره کرد و از مسئولان بانکی در این‌باره توضیح خواست. او افزود: بعضا دیده می‌شود که همین تسهیلات گیرندگان خرد برای پرداخت جریمه دیرکرد دچار مشکل می‌شوند و فرد چندین برابر وامی که گرفته است را باید بازگرداند. او همچنین به این موضوع اشاره کرد که تکلیف مردم مشخص نیست. از طرفی مراجع می‌گویند جریمه دیرکرد حرام است و از طرفی مردم هیچ نقشی در قبال این موضوع ندارند و نمی‌دانند چه کار کنند.

در مقابل داوود توکلی، از مسئولان حوزه بانک صادرات در دفاع از جریمه هزینه دیرکرد اعلام داشت: اگر افراد دریافت‌کننده تسهیلات به تعهد و دین خود عمل کنند، دیگر چنین هزینه‌ای دریافت نمی‌شود. ما از یک طرف می‌گوییم مبلغ اضافی به عنوان جریمه دیرکرد رباست، اما مقصر اصلی جریمه دیرکرد خود دریافت‌کنندگان تسهیلات می‌باشند که تعهدشان را عمل نکرده‌اند.

اگر جریمه دیرکرد نگیریم نمی‌توانیم سود سپرده‌گذاران را بدهیم

همچنین طالبی درباره جریمه دیرکرد افزود: اگر جریمه دیرکرد را از تسهیلات گیرنده نگیریم، سودی که به سپرده‌گذار می‌خواهیم بدهیم با مشکل مواجه می‌شود. در واقع ما وجه سپرده‌گذار را به تسهیلات گیرنده وام می‌دهیم و برای پرداخت سود به سپرده‌گذار باید به موقع سود وام را دریافت کنیم وگرنه مشخص نیست سود سپرده‌گذار را باید چطور پرداخت کنیم. آیا خود  شما اگر به فردی پولی قرض دهید حاضرید از جریمه دیرکرد آن بگذرید؟ آن هم با این تورم. به لحاظ منطقی ارزش‌افزوده باید حفظ شود.