مجلس ایران؛ گام اول مناظره های کاندیداهای ریاست جمهوری یازدهم، پایه گذار مدلی جدید در صلاحیت سنجی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری بود. مدلی که می تواند تحولی اساسی در نگاه مردم به یک رئیس جمهور خوب ایجاد کند. تحولی که متولی آن «رسانه» است. رسانه ای که در جمهوری اسلامی در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان قدرت است تا از قافله رسانه ای جهان عقب نمانده باشد.

قدم آغازین این تحول بزرگ، درس های مهمی داشت که مرور آن ها از همین ابتدا برای جلوگیری از ابتر ماندن این تلاش مبارک حائز اهمیت است:

وقت شما تمام شد

به نظر نگارنده حتی اگر فرصت کافی داشتیم و تعداد کاندیداها هم کم بود نباید زمانی بیش از پنج دقیقه به هر کاندیدا داده می شد. دنیای امروز – خوب یا بد – دنیای سرعت هاست. و رئیس جمهور خوب کسی است که نه تنها در انتقال مطلب، سرعت عمل داشته باشد، بلکه در تحرک و اقدام به موقع هم بتواند سریع عمل کند. البته نا گفته نماند که سریع العمل بودن یک رئیس جمهور خوب برای روز است و وقتی به نتیجه خوب هم می رسد که با توقف و تفکر و ذکر شب همراه باشد.

رازهایی که سوال و جواب مرسوم برملا نمی کند

یکی از چالش های مناظره اول، اعتراض برخی کاندیداها به ساختار برنامه بود به خصوص وقتی که قرار شد به سوالات، پاسخ یک کلمه ای بدهند و درباره یک عکس توضیح بدهند. علاوه بر این که سوال و جواب مرسوم برنامه های گفتگو محور برای بسیاری از مردم جذابیت ندارد، اما از حیث محتوایی نیز توضیح درباره یک عکس یا پاسخ یک کلمه ای به یک سوال به شرطی که عکس ها و سوالات با یک منطق قوی انتخاب شده باشند می توانند نکاتی را درباره کاندیداها برملا کنند که از عهده سوال و جواب مرسوم برنمی آید. توضیح درباره یک عکس نیاز به قدرت و فهم بصری بالا و اطلاعات عمومی خوب دارد و میزانی از ذکاوت فرد را بازگو می کند. به نظر می رسد بخش دوم مناظره اول یکی از نقاط قوت این مناظره ها خواهد بود.

اندر شئونات یک رئیس جمهور

شاید بتوان به جرئت گفت یکی از اصلی ترین مسائلی که منجر به تفکیک گروه های سیاسی در جمهوری اسلامی شده مسئله نگاه به شأن مدیران است. عده ای از مدیران که امروزه عموما در اطراف هاشمی رفسنجانی قرار گرفته اند – و البته رگه هایی هم در جریان اصولگرا دارند – برای مدیران شأنی بیش از شأن مردم عادی قائلند. چنین نگاهی است که پاسخ تک کلمه ای به سوالات و توضیح در مورد یک عکس را در شأن خود نمی بیند و به آن اعتراض می کند. البته اگر اثرات این نگاه به همین جا ختم می شد مسئله ای نبود. اما مشکل آن جاست که ادامه تاثیرات این نگاه را باید در اطرافیان و خانواده و خانه و محله و مسافرت ها و ... این مدیران دید.

در مناظره اول، افرادی نظیر محسن رضایی، محمدرضا عارف و حسن روحانی شیوه اجرای برنامه را در شأن خود ندانستند. فکر می کنید قبل از برنامه نمی شد حدس زد چه کسانی این نوع مناظره را توهین تلقی می کنند؟ حتما می شد.

یک لحظه به حضور هاشمی در مناظره فکر کن

یکی دیگر از اعتراضاتی که تقریبا از اواسط برنامه شروع شد، مربوط بود به جناب آقای مهندس غرضی و به نظر می رسید به کمبود انرژی برای حضور در یک برنامه چهار ساعته مربوط می شد. مناظره دیروز مدلی مینیاتوری از شرایط حاکم بر یک رئیس جمهور بود. و ثابت کرد نامزدی که نسبت به سایرین کمی بیشتر گرد پیری بر چهره اش نشسته توان مقاومت در این عرصه را ندارد. با این مقدمه، خواننده محترم مجاز است در خیالش حضور هاشمی رفسنجانی را در مناظره تصور کند. آیا هاشمی توان این را داشت که همپای سایرین تا پایان برنامه صحبت که نه حتی بر جایش بنشیند؟

مصایب سعدآباد نشینی و گردشگری در معادن!

در بخش توضیح کاندیداها درباره تصاویر، به نظر نگارنده عکس مربوط به معدن درس های متمایزی نسبت به باقی تصاویر داشت. جدای از این که هیچ یک از کاندیداها نتوانستند تشخیص دهند که این معدن در یوتای آمریکا واقع شده و از حیث برداشت، یکی از پرمحصول ترین معادن جهان است، اما یکی از نامزدها حتی نتوانست تشخیص دهد که عکس مذکور، مربوط به یک معدن است و او کسی نبود جز محمدرضا عارف. از این که فردی با هشت سال سابقه حضور در دولت در سمت هایی نظیر معاون اول و ریاست سازمان مدیریت، در عمرش یک معدن ندیده زیاد تعجب نکنید. تعجب بیشتر را بگذارید برای شعارهای او که مدام از درد مردم می گوید. بالاخره دولتی که رئیسش در کاخ سعدآباد منزل کند و دغدغه های اصلی اش در بیرون مرزهای کشور باشد انتظاری جز این نیست.  

گنجی نایاب که در مناظره اول دیده شد

یکی از اولین مفاهیمی که متاسفانه با شنیدن نام مناظره به ذهن متبادر می شود، ضایع کردن رقیب و رد استدلال او به گونه ای است که دیگر نتواند سر بلند کند و این ارمغانی است که دنیای غرب به عالم مباحثه اسلامی هدیه کرده است. در حالی که در تراث شیعی، مناظراتی نظیر مناظره امام رضا علیه السلام را داریم که طبق آن اگر تنها چند جمله تا شکست رقیب فاصله داشتی و وقت نماز شد مناظره را رها کنی و به واجبت برسی. پس ضایع کردن رقیب، جایی در مناظره اسلامی ندارد.

در مناظره دیروز، برخی کاندیداها ناراحتی خود را از چالشی نبودن ساختار برنامه چند بار ابراز کردند و وقتی به در بسته خوردند مدام در پی فرصتی بودند برای ضایع کردن رقبا. به یاد بیاورید بحث معماری اسلامی را و نیز پاسخ محسن رضایی را که سعی کرد تمام تقصیر کوتاهی در معماری اسلامی را به گردن حدادعادل بیاندازد. و نیز به یاد بیاورید پاسخ مطایبه آمیز و همراه خنده حدادعادل به رضایی را که نشانی از غضب در آن نبود. و در ادامه نیز –برخلاف معمول انسان ها- مشاهده نشد که حداد به دنبال مقابله به مثل بر آید. در این وانفسای شاخ و شانه کشیدن برای کسب قدرت، سعه صدر و خالی بودن حدادعادل از طمع قدرت گنج گرانبهایی است.