سردرد ناراحتی بسیار شایعی است که اکثر ما آن را بارها تجربه کرده‌ایم. سردرد به سن، نژاد و جنسیت خاصی محدود نمی‌شود. سردرد گاهی نشانه استرس یا اضطراب عاطفی است و گاهی پی‌آمد ابتلا به اختلال‌هایی چون میگرن، فشار خون بالا، اضطراب یا افسردگی محسوب می‌شود.

سردرد مشکلات دیگری را نیز به دنبال دارد. برای مثال بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی مزمن در انجام وظایف شغلی یا تحصیلی خود به مشکل برمی‎خورند. پزشکان درمان‌های متعددی را برای سردرد توصیه می‌کنند که از آن جمله می‌توان به مصرف مسکن و ایجاد تغییراتی مفید در سبک زندگی مانند نوشیدن آب کافی یا بهبود کیفیت خواب اشاره کرد.

چه سردرد هایی نیاز به مراجعه به متخصص مغز و اعصاب و انجام تصویر برداری از مغز دارد؟

• بدترین و شدیدترین سردرد که به طور ناگهانی در طول عمر خود تجربه کرده اید
• سردرد در سنین بالای ۵۰ سال
• تغییر ماهیت و شدت و محل سردرد نسبت به سردرد های قبلی که تحربه داشته اید
• سردردی که با تغییر وضیت بدن ایجاد و یا تشدید شود ( با ایستادن یا نشستن بدتر شده و با خوابیدن بهتر شود)
• سردرد به همراه حرکات غیر عادی بدن و یا تشنج
• سردردی که با بیماری زمینه و یا با تب ایجاد شود
• صدای ضرباندار یا صدای هم همه و یا گردباد همرا با سردرد شنیده شود
• سردرد بعد از ضربه به سر
• سردردی که با فعالیت ورزشی یا رابطه جنسی یا سرفه یا عطسه و یا بعد از حمام ایجاد شود
• سردرد همراه با علائمی همچون کاهش سطح هوشیاری یا اختلال تکلم یا اختلال تعادل یا ضعف و بیحالی
• سردرد در بیماران مبتلا به ایدز یا سرطان
• سردردی که به داروهای مسکن معمولی پاسخ ندهد
• در صورتی که شما نسبت به سردرد خود به طور کلی نگران هستید و یا ترس از بیماری دارید.

سردرد شدید

پژوهش‌های پزشکی نشان داده است که بیش از ۷۰ % از سردردها از مشکلات مربوط به مناسبات میان‌فردی، برای مثال اختلال در روابط شغلی نشأت می‌گیرد. افسردگی و از دست دادن حافظه کوتاه مدت که بهره‌روی و شادابی بیمار را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد، از جمله مشکلاتی است که در میان افراد دچار سردردهای مکرر شیوع بالایی دارد.

از آنجایی که سردرد می‌تواند علامت عارضه‌ای جدی باشد، و چنانچه از سردرد شدید، مداوم یا مکرر رنج می‌برید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. اگر سردردهایتان دردناک‌تر و آزاردهنده‌تر از سر دردهای قبلی گردید و پس از مصرف مسکن بهبود نیافت یا با علائمی مانند گیجی و منگی، تب، تغییرات حسی و گرفتگی و کج شدن گردن همراه شد، به سرعت با پزشک تماس بگیرید.

متخصصین مغز و اعصاب می‌توانند علت‌های سردرد را از جمله عفونت، سکته و یا استرس به خوبی تشخیص داده و درمان‌های مناسب با نوع بیماری را تجویز نمایند.

سردرد چیست؟

دردی را که از سر یا بخش بالایی گردن شروع می‌شود، سردرد گویند. منشأ درد بافت‌ها و ساختارهایی است که جمجمه یا مغز را دربر می‌گیرد؛ چرا که خود مغز هیچ عصبی ندارد که باعث ایجاد حس درد (فیبرهای درد) شود.

لایه بافتی نازکی، موسوم به پریوستئوم، که در اطراف استخوان‌ها وجود دارد، عضلات دربرگیرنده جمجمه، سینوس‌ها، چشم‌ها و بافت‌های نازک پوشاننده سطح مغز و نخاع (مننژها)، سرخرگ‌ها، سیاهرگ‌ها و عصب‌ها همگی ممکن است ملتهب یا تحریک شوند و به سر درد دامن بزنند. درد می‌تواند سنگین، تیز، ضربان‌دار، مداوم، دوره‌ای، خفیف یا شدید باشد.

بیشتر بدانیم: علل، علائم و درمان تورم عصب صفحه بینایی

علل سردرد

1. علل عصب‌شناختی
   • نورالژی اکسی‌پیتال: دو عصب اکسی‌پیتال در ستون فقرات بالای گردن وجود دارد که از عضله‌های جمجمه عبور می‌کند. تحریک یکی از این عصب‌ها دردی ناگهانی مانند شوک الکتریکی و همراه با سوزش را در پی دارد. این درد غالباً فقط در یک سمت سر حس می‌شود.
   • آرتریت گیجگاهی: در این عارضه شریان‌هایی که خون را به سر و مغز می‌رساند، ملتهب شده و آسیب دیده است. این فشار به علائم دیگری چون اختلال دید، درد شانه یا مفصل ران، درد فک و کاهش وزن نیز دامن می‌زند.
   • نورالژی عصب سه قلو: این عارضه مزمن عصب‌هایی را درگیر می‌کند که پیام‌های حسی صورت را به مغز منتقل می‌کنند. کوچکترین تحریک صورت انفجار درد را در پی خواهد داشت.

دلایل جدی‌تر سر درد که باعث بروز درد در یک سمت سر می‌شود، عبارت است از:

• وارد شدن ضربه به سر
• آنوریسم
• تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم و سرطانی

1.  عامل‌های مرتبط با سبک زندگی
   • سر درد در اکثر موارد از عامل‌های زیر نشأت می‌گیرد:
     1. استرس
     2. خستگی مزمن
     3. گرسنگی
     4. ناراحتی‌های عضلات گردن
     5. عوارض جانبی داروها: برای مثال مصرف درازمدت داروهای مسکن غیرتجویزی
2.  عفونت و آلرژی

آلرژی‌ها و عفونت‌های سینوسی نیز باعث سردرد می‌شود. سردردهای ناشی از عفونت‌های سینوسی نتیجه التهاب است که به فشار و درد پشت استخوان‌های گونه و پیشانی منجر می‌شود.

1.  زیاده‌روی در مصرف دارو

مصرف بیش از حد دارو برای درمان سردرد، خود باعث سر درد می‌شود. این نوع سردرد دومین اختلال شایع سردرد ثانویه با میزان شیوع ۵ % است. اثر مصرف خودسرانه دارو معمولاً پس از بیدار شدن از خواب بیشترین شدت را دارد.

بیشتر بدانیم: سردرد پیشانی و شقیقه ای

درمان سردرد

اگرچه هیچ راهی برای مداوای قطعی سردرد وجود ندارد، اما روش‌های مختلفی (درمان سردرد با دستگاه) برای تسکین درد پیشنهاد می‌شود که شامل تجویز دارو و روش‌های دیگری مانند درمان‌ه  ای مکمل می‌شود. همواره قبل از شروع هر نوع درمان با پزشک معالج خود مشورت کنید. از مصرف خودسرانه داروهای زیر بپرهیزید:

• مسکن یا ضددردهایی مانند آسپرین و پاراستامول (پانادول)
• مسکن یا ضددردهای دارای کدئین (پانادئین)
• مسکن یا ضددردهای حاوی آرام‌بخش (مرسیندول، فیورینال)
• داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (نوروفن)

به خاطر داشته باشید که مصرف فراورده‌های دارویی فوق تحت نظر پزشک یا مطابق دستور مصرف ایمن و موثر خواهد بود.

درمان پیشگیری

داروی مخصوص درمان پیشگیری باید، حتی در صورت نداشتن سردرد، هر روز مصرف شود تا احتمال بروز سر دردهای شدید یا مکرر کاهش یابد. بعضی از داروهای پیشگیری کننده از سردرد عبارت‌اند از:

• پیزوتیفن (ساندومیگران): این دارو پرکاربردترین داروی پیشگیری است که اکثر پزشکان آن را تجویز می‌کنند.
• مسدود کننده‌های بتا (بتالاک، لوپرسور، ایندرال، درالین): گیرنده‌های بتا یعنی گیرنده‌هایی را مسدود می‌کند که آدرنالین از طریق آنها اثر خود را بر سیستم عصبی و عروق خونی به جا می‌گذارد.
• والپروات (اپیلیم) تعدیل کننده‌ای عصبی است که اثر آن در مقابله با اکثر سردردها اثبات شده است.
• آمی‌تریپتیلین و ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای مشابه (تریپتانول و اقلام مشابه) جدا از اثر ضدافسردگی سردرد را نیز تسکین می‌دهند.
• متی‌سرژید (دسریل)
• عصاره گیاهی گل مینا که اثر آن در پیشگیری از میگرن به اثبات رسیده است.

درمان‌های خانگی

درمان‌های خانگی زیر نیز به تسکین سر درد کمک می‌کند:

• نعناع: چای نعناع بنوشید.
• منیزیم: قرص منیزیم مصرف کنید.
• کمپرس سرد: از کمپرس‌های سردی مانند کیسه یخ استفاده کنید.
• دوش آب داغ: دوش آب داغ می‌تواند درد را تسکین دهد.