«نماینده»/هادی دیباوند*: انتخاب شعار سال از سوی مقام معظم رهبری (حفظه الله) بمعنای ضرورت جهت گیری سیاست گذاری ها و فعالیت های کلان کشور بر مسیر واحد می باشد تا از قِبل هم افزائی بین همه نقش آفرینان، تحقق اهداف سریعتر و سهل تر گردد. این انتخاب نیز مبتنی بر نگاه دقیق به ظرفیت ها و نقاط قوت کشور و همچنین رصد تحولات محیطی صورت می گیرد. با توجه به وضعیت کنونی کشور و سیر تحولات جهانی باید اذعان نمود که انتخاب شعار "جهش تولید" برای سال 1399 انتخابی هوشمندانه و عالمانه است. آنچه در ادامه می آید، اشاراتی به زمینه های تحقق " جهش تولید" در سال کنونی می باشد.

سال 1398 سالی پرحادثه برای ایران اسلامی بود. مجموعه رخدادها و توالی آنها چنان بود که موضوع شعار سال یعنی "رونق تولید" را تاحدی به حاشیه برد. همزمان، توسعه دامنه تحریم ها و عدم واکنش برخی دول اروپائی در برابر زیاده خواهی آمریکا به خوبی نشان داد که توجه به مقوله هائی نظیر درونزائی، خودکفائی و خوداتکائی و تلاش جهت رونق تولید همچنان از مهمترین   راه های برون رفت کشور از بن بست های فرارو در حوزه اقتصاد می باشد.

آخرین مورد از حوادث سال 98 که دامنه اثرات آن به سال جدید نیز کشیده شده بحران بیماری کرونا است. شیوع بیماری کرونا که به اذعان برخی کشورها بی سابقه ترین چالش پس از جنگ دوم جهانی است زنگ های بحران در اقتصاد بین الملل را به صدا و بنیانهای اقتصاد شکننده نظام سرمایه داری را به لرزه درآورده و اثرات دومینوئی آن در بازارهای مالی و سرمایه در شبکه نظام سرمایه داری بین المللی آشکار شده است. ضعف در تامین ساده ترین ملزومات و نیازهای شهروندان و سوء مدیریت در بخش بهداشت و درمان در این بحران، ضمن شکست هیمنه خیالی قدرت اقتصادی برخی دول غربی موجب تحیّر و عبرت دلدادگان به غرب شده است. از دیگر اثرات شیوع این بیماری، کاهش انتظاری تقاضای نفت در نیم کره شمالی است - حدود 50 درصد از واردات نفت در بخش حمل و نقل مصرف می شود- که این امر مزید بر عدم توافق اعضاء اوپک و غیر اوپک بر کاهش سطح تولید شده و در نتیجه افت شدید و کم سابقه قیمت نفت را بهمراه داشته است، بنحویکه با تداوم شرایط فعلی بازگشت قیمت نفت به سطوح قبلی را حداقل تا یکسال آینده نمی توان انتظار داشت. شیوع این بیماری در اقتصاد ایران نیز آثار رکودی داشته است. صنعت توریسم و هتل داری، مشاغل خرده فروشی، بخش حمل و نقل جاده ای، ریلی و هوائی و ... همگی با افت درآمدی شدیدی مواجه شده اند. در زمینه افت تقاضای جهانی نفت نیز باید به این نکته اشاره شود که تحریم های فروش نفت کشور در سالهای اخیر، وابستگی تاریخی بودجه و بازار ارز به دلارهای نفتی را به حداقل رسانده و از اینرو ایران برخلاف اکثر کشورهای صادرکننده نفت کمترین آسیب را از تحولات بازار نفت خواهد دید. امید است با همکاری مردم به سرعت از این وضعیت خارج شویم. بی شک تداوم تعطیلی مشاغل و کسب و کارها منجر به تحمیل هزینه های هنگفت به اقتصاد کشور شده و احیاء مجدد آنها را دشوارتر خواهد نمود.

با رصد شرایط محیطی می توان ادعا کرد که اکنون فرصتی تاریخی برای قوی شدن در عرصه اقتصادی در برابر کشور قرار دارد. در این راستا تولید نقشی اساسی دارد. هنگامیکه صحبت از جهش در تولید می شود، بدان معناست که کشور توانسته کم و بیش  سرمایه های مادی و معنوی خود را برای رونق تولید بسیج نماید و اکنون فرصت ثمردهی این سرمایه ها فرا رسیده است. مهمترین دلایلی که می توان برای رسیدن کشور به مرحله ثمردهی و جهش در تولید اشاره کرد عبارتند از:

بوجود آمدن وفاق عمومی در بین مسئولان مبنی بر اینکه راه حل مشکلات اقتصادی نه در میز مذاکره، نه در خام فروشی نفت و نه در ورود سرمایه خارجی است، بلکه باید از درون قوی شد.

ایجاد ذخیره معنوی و سرمایه اجتماعی بسیار ارزشمند ناشی از فرصت های برآمده از ابتلائات سال 98 که یادآور خیزش جهادگونه عموم مردم در دوره جنگ تحمیلی است.

برداشته شدن گام های اساسی برای درمان مشکلات مزمن اقتصادی نظیر مدیریت بازار ارز از طریق درآمدهای ارزی غیرنفتی، تمرکز بر توسعه درآمدهای مالیاتی و اصلاحات ساختاری در بودجه، نظارت عمیق تر بر عملکرد گمرک و کاهش قاچاق

وجود ظرفیت های خالی و نیمه فعال در بسیاری از زیر بخش های صنعت و کشاورزی کشور که با بسته های سیاستی متناسب با هر مورد، براحتی به مدار تولید حداکثری باز می گردند.

روند روزافزون و چشمگیر رشد اقتصاد دانش بنیان و ایجاد ارتباط دو سویه بین نیازهای داخلی و تولیدات شرکت های دانش بنیان که ثمرات آن در بخش های دفاع و نفت قابل مشاهده است.

آغاز طرح ملی ساخت مسکن اجتماعی با فعال سازی زنجیره گسترده ای از بخش های تولیدی مرتبط با ساختمان

جهش در تولید باید با لحاظ اولویت های کشور تحقق یابد. اقلام عمده وارداتی کشور در طی سنوات اخیر شامل کالاهائی است که هم اکنون تولید آنها در داخل کشور انجام می شود و قابلیت توسعه آن در داخل وجود دارد. بطور مثال با برنامه ریزی درست براحتی می توان واردات اقلامی مانند ذرت دامی، برنج، قطعات خودرو و سایر اقلام عمده وارداتی ارزبر را به حداقل رساند. بنابراین کاهش واردات، اولویت راهبردی اول در جهش تولید خواهد بود. از طرفی دیگر فعال شدن ظرفیت های تولیدی راکد یا نیمه فعال کشور بمعنای عرضه عمده کالاها و ضرورت وجود بازار مصرف برای آن خواهد بود. بازار مستعد کشورهای مشترک المنافع و منطقه  غرب آسیا بویژه همسایگان، ظرفیت بسیار مناسبی را فراهم می آورد. حضور در این بازارها منوط به تلاش جهادی دستگاه دیپلماسی و بخش اقتصادی آن است. باید اتاق های مشترک بازرگانی در هماهنگی با دستگاه دیپلماسی بیش از پیش فعال گردند. حتی شایسته است سفرای ایران در کشورهای این منطقه از میان چهره های تجاری و بازرگانی معتمد و متعهد و با ماموریت های مشخص اقتصادی تعیین گردند. بنابراین گسترش تولید صادرات محور راهبرد دوم در جهش تولید می باشد.

البته مسئولیت نهائی جهش در تولید با تولید کنندگان است. تولیدکنندگان مجموعه ای از شرکت های تولیدی دولتی و افراد حقیقی و شرکت های تولیدی غیر دولتی می باشند. حل موانع و مشکلات تولیدکنندگان برای تحقق جهش در تولید صرفاً با سیاست گذاری های کلی و بخشنامه ای امکان پذیر نیست. باید تمامی تولیدکنندگان صنعتی و غیر صنعتی دارای ظرفیت نیمه فعال در طرحی ملی شناسائی شوند. آنگاه ضمن اولویت بندی مسائل و مشکلات آنها، مورد به مورد تصمیم گیری و اتخاذ راهکار کرد. تصور اینکه تخصیص حجم عظیمی از منابع نقدی به کسب و کارها منجر به جهش تولید و ایجاد اشتغال خواهد شد ناشی از عدم اشراف کامل برخی از مسئولان به موضوعات و مشکلات تولید کشور می باشد. اقدامات سازنده قوه قضائیه در دوره مدیریتی جدید، به خوبی نشان داده که تعداد زیادی از بخش های تولیدی غیرفعال را با تصمیم گیری های میدانی و موردی می توان مجدداً احیاء نمود.

البته اینگونه اقدامات موجب دلگرمی و انگیزه مردم برای حضور در صحنه خواهد شد. باید به این مهم اشاره کرد که بسیج آحاد مردم و به صحنه آوردن آنان در حوزه اقتصاد نیازمند سه اقدام اساسی است: حضور فرماندهان اقتصادی در کف میدان، رفع موانع دست و پاگیر و طراحی سیاست های تشویقی. در اینصورت می توان امیدوار بود که با خیزشی جهادگونه، جهش در عرصه تولید محقق خواهد شد. باید در این مسیر همواره به نصرت الهی خوشبین و امیدوار بود. اگر آنچه که بعنوان تکلیف برعهده مسئولان و مردم قرار دارد به درستی انجام گیرد، یقیناً وعده الهی در نصرت مومنین در موعد مقرر محقق شده و بهترین نتیجه ها رقم خواهد خورد. به یاد داریم که به پیش بینی اکثر کارشناسان و برنامه ریزان کلان، خشکسالی مهمترین چالش دارای تبعات امنیتی و اجتماعی گسترده برای ج.ا. ایران در سالهای منتهی به سال 1400 بود. اما گشایش و نصرت الهی در زمانی که بحران خشکسالی به اوج خود رسیده بود این کشور را دربرگرفت و تاحد بسیار زیادی از مرحله بحران آب عبور کرده ایم. تجربه تاریخی و سیر کنونی تحولات جهانی این نوید را می دهد که گشایش ها و نصرت های الهی به زودی یکی پس از دیگری بر این ملت وارد خواهد شد. ان شاالله.  وکانَ حَقَّاً عَلَینا نَصرُالمُومِنینَ.

*عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه جامع امام حسین(ع)