به گزارش «نماینده»،  این گزارش دو روز پیش از انتشار به‌همراه جداول برای عادل فردوسی‌پور فرستاده شد. با وجود اینکه قول پاسخگویی به سوالات را داده بود اما تا زمان بسته شدن صفحات روزنامه، جوابی از سوی ایشان دریافت نکردیم. تماس‌های مکرر با وی هم نتیجه نداد و درنهایت تصمیم به انتشار این گزارش بدون توضیحات وی گرفته شد. «فرهیختگان» همچنان آمادگی خود را برای انتشار پاسخ‌های سازمان صداوسیما و فردوسی‌پور اعلام می‌کند.

«از مبلغ «اس ام اس»‌های ٩٠ یک ریال هم به برنامه نمی‌رسد. برای ٩٠ از نظر مالی فرقی نمی‌کند یک‌نفر در نظرسنجی ٩٠ شرکت کند یا چند میلیون نفر. من همیشه حضور میلیونی مردم در نظرسنجی‌های ٩٠ را یک حمایت معنوی از برنامه دیده‌ام.» «اگر برنامه چهار ساعت هم طول بکشد بازهم صداوسیما برای نود 120 دقیقه برنامه لحاظ می‌کند که بابت این زمان هم هر دقیقه 62 هزار تومان دریافت می‌کند. در سال گذشته 37 برنامه داشته‌ایم که درمجموع  مبلغی حدود 261 میلیون تومان می‌شود.» «از این برنامه ماهیانه یک میلیون و 500 هزار تومان درآمد دارم و همه عوامل تنها به‌خاطر مردم و ارائه یک برنامه خوب با این شرایط کار می‌کنند.»

اینها جملاتی است که عادل فردوسی‌پور، مجری و تهیه‌کننده برنامه 90 در اوایل دهه 90 و در پاسخ به گزارش‌هایی مبنی‌بر درآمد یک میلیاردی‌اش از این برنامه گفته است. پاسخ‌هایی که نشان می‌داد او درآمد بالایی ندارد و به‌خاطر عشق به مردم و فوتبال کار می‌کند. البته همان‌موقع رضا رشیدپور، مجری تلویزیون با اشاره به حرف‌های فردوسی‌پور گفته بود: «این حرف عادل هم از آن حرف‌هاست! عادل فردوسی‌پور یک‌ونیم میلیون درآمد دارد؟ اگر قرار باشد آن‌طور که عادل حساب کرده، حساب کنیم درآمد من می‌شود 500 هزار تومان و حتی بدهکار هم هستم. نه به آن شایعه درآمد میلیاردی او و نه به درآمد یک‌ونیم میلیونی‌اش.» به‌هرحال رشیدپور در همان سیستم کار می‌کرد و تهیه‌کنندگی برخی از برنامه‌هایش را خودش برعهده داشت.

  چند سوال، چند ابهام

از سال جدید پخش این برنامه متوقف شده است، اما ابهامات و سوالات پیرامون این برنامه هنوز بین برخی از مخاطبان برنامه وجود دارد. مسائلی که وسط دعواهای سیاسی و دسته‌بندی‌ها مغفول ماند. بدیهی است که بین سازمان صداوسیما و هر برنامه‌ای، قراردادی بسته می‌شود و طبق قرارداد تمامی افزونه‌های یک برنامه اعم از سایت اینترنتی، اپلیکیشن و سامانه پیامکی نمی‌توانند به‌صورت منفک مشغول به‌کار باشند. برنامه 90 هم احتمالا از این قاعده مستثنی نبوده است. پیامک، سایت 90، اپلیکیشن و کانال تلگرامی 90 رسانه‌هایی بودند که با نام آن برنامه و به‌صورت گسترده فعالیت می‌کردند. مخاطب اولین سوال ما سازمان صداوسیماست. کسی پاسخ بدهد این رسانه‌های پیرامونی برنامه 90 زیر نظر سازمان فعالیت می‌کردند یا خیر؟ آیا سازمان بر هزینه‌ها و درآمدهای این رسانه‌ها نظارت داشته است یا خیر؟ ما در این گزارش با طرح سوالاتی قصد داریم همان چیزی را مطالبه کنیم که عادل فردوسی‌پور و برنامه‌اش پیگیرش بودند؛ شفافیت.

  سایت

بخش بزرگی از درآمدهای این سایت به تبلیغات اختصاص دارد. اینکه تعرفه‌های این تبلیغات بر چه اساسی محاسبه شده است، سوال دیگری است که مطرح می‌شود. طبق اطلاعاتی که وجود دارد سایت‌هایی شبیه به ۹۰ و با مختصات آن به‌طور متوسط درآمدشان در یک‌ماه حدود 200 میلیون تومان است. با توجه به اینکه راه‌اندازی سایت در سال‌های اخیر انجام شده، بازه زمانی پنج سال را برای آن درنظر می‌گیریم. پنج سال می‌شود 60 ماه و با ضرب در متوسط 200 میلیون تومان، عدد 12 میلیارد تومان به‌دست می‌آید. این عدد قطعا در طول پنج سال دچار نوساناتی هم بوده و البته همیشه رو به بالا است. بازهم مخاطبان سوال ما سازمان و عادل هستند. آیا سازمان از چنین رقمی با خبر بوده است؟ آیا به‌خاطر درآمدهایی که خودش از تبلیغات 90 داشته، حاضر به واگذاری تمامی زیرمجموعه‌های 90 با درآمدهایش بوده است؟ از فردوسی‌پور می‌پرسیم که این درآمدها درنهایت شفافیت به‌دست آمده است؟ آیا این امکان برای سایر برنامه‌ها هم فراهم بوده است؟

  اپلیکیشن و کانال

اگر فکر می‌کنید درآمدهای برنامه 90 به همین دو مورد ختم می‌شده است، اشتباه می‌کردید. اپلیکیشن 90 که توسط همان شرکت آتیه داده‌پرداز ساخته شده است، به‌طور متوسط بین 90 تا 120 میلیون تومان درآمد در ماه به‌دست می‌آورد. بررسی موارد مشابه چنین آماری را نشان می‌دهد. با فرض 100میلیون تومان و ضرب در ۴۸ماه (با توجه به نوپا بودن این اپلیکیشن) عدد ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان به‌دست می‌آید. سوال قبلی اینجا هم کاربرد دارد. این رقم کجا رفته است؟ اگر به حساب تهیه‌کننده 90 ریخته شده با رضایت و نظارت سازمان صداوسیما بوده است؟ کانال تلگرامی برنامه 90 هم برای خودش کسب درآمد می‌کرده است؛ البته نه به‌اندازه باقی بخش‌ها. این بخش تنها هفته‌ای پنج میلیون تومان آورده داشته و درمجموع یک‌سال به رقم 260 میلیون تومان می‌رسیده است. این‌بار هم همان فرض بازه زمانی پنج‌ساله را درنظر می‌گیریم. عددی که به‌دست می‌آید یک میلیارد و 300 میلیون تومان می‌شود. یعنی درآمد شش میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومانی برای اپلیکیشن و کانال در مدت پنج سال.

  مجموع درآمدها، سازمان و ما

این اعدادی که در گزارش آمد می‌تواند کمی بیشتر یا کمتر باشد، اما به‌صورت کلی درست است. حالا و با احتساب مجموع همه درآمدهای بخش‌های ذکر شده در بالا به همراه بخش پیامک‌ها، عدد ۲۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان به‌دست می‌آید. رقم کمی نیست. بخشی از آن در 10 سال و مابقی در حدود پنج سال به‌دست آمده است. آیا وقت آن نرسیده است که صداوسیما درمورد قراردادهایی که می‌بندد روشنگری کند؟ آیا وقت روشنگری چهره محبوب و مردمی نرسیده است؟ آنچه که او از درآمدهایش در ماه گفت مربوط به سال‌های ۹۰ و ۹۴ می‌شود. شاید بعد از این سال‌ها بخواهد آن عدد را اصلاح کند. ما آمادگی داریم تا مستندات و اسناد هر دو طرف را منتشر کرده و در این زمینه کمکی به روشنگری و شفافیت مالی کنیم. صداوسیما متعلق به مردم است و منطقی نیست که مسائل مالی‌اش از دید مردم یا نهادها مخفی بماند.

آتیه داده‌پرداز و 90

شرکت دانش‌بنیان «آتیه داده‌پرداز» مجری، طراح و توسعه‌دهنده اپلیکیشن رسمی موبایل برنامه 90 است. آن‌طور که در سایت این شرکت آمده است «آتیه داده‌پرداز» ۱۳ سال است که نظرسنجی‌های برنامه ۹۰ را با ارائه بستر پیام کوتاه برگزار می‌کند و در پاییز سال ۱۳۹۴ به درخواست تهیه‌کننده برنامه ۹۰، اپلیکیشنی طراحی شد تا مخاطبان خارج کشور امکان حضور در نظرسنجی‌ها را پیدا کنند. مخاطبان خارج ایران تا آن زمان قادر به شرکت درنظرسنجی‌های 90 از طریق پیامک نبودند. برای حل این مشکل و ایجاد زمینه لازم برای شرکت کاربران خارج از ایران در نظرسنجی‌ها، از سیستم پیام‌رسانی آنلاین آتیه داده‌پرداز به‌نام چابک در طراحی و پیاده‌سازی اپلیکیشن ۹۰ بهره گرفته شد.

پیام‌رسان چابک این امکان را فراهم ساخت تا مخاطبان خارج کشور بدون‌نیاز به بستر پیام‌کوتاه درنظرسنجی‌ها شرکت کنند. استقبال و نصب بالای اپلیکیشن نظرسنجی باعث شد تا مخاطبان داخلی نیز درخواست استفاده از این اپلیکیشن را داشته باشند. در ادامه با درخواست و اشتیاقی که کاربران داخلی برای فراهم‌شدن امکان استفاده آنها از اپلیکیشن۹۰ دیده شد، امکان استفاده از این اپلیکیشن برای کاربران داخل کشور نیز فراهم شد. استقبال کاربران داخل کشور به‌حدی بالا بود که آتیه داده‌پرداز برای ارتقای کیفیت سرویس‌های ارسالی و پاسخگویی به حجم بالای کاربران، اقدام به افزایش پهنای باند و منابع سخت‌افزاری پروژه ۹۰ کرد. ۳۰ هزار بازدید در دقیقه در روزهای نظرسنجی و پیش‌بینی لیگ، ۱۹۰ هزار کاربر هم‌زمان متصل در پایان بازی‌های مهم لیگ‌برتر، 7/5 میلیون پیش‌بینی برای هر هفته لیگ و بیش از ۱۵۰۰نفر درخواست در ثانیه در روزهای داغ هفته برای هر مسابقه؛ این اعداد را که خود شرکت آتیه داده‌پرداز در سایتش آورده است به‌خاطر بسپارید.

پیامک‌ها

«تمامی هزینه‌هایی که مردم به‌خاطر ارسال پیامک به ٩٠ پرداخت می‌کنند (حدود ۱۴ تومان) به همان اپراتورهای تلفن همراه می‌رسد. هزینه برگشت پیامک‌های ارسالی را نیز اسپانسر به شرکت مجری مسابقه پیامکی برنامه پرداخت می‌کند. درواقع در این بخش، ریالی سود نصیب ٩٠ نمی‌شود و تعداد پیامک‌ها هم تاثیری در این فرآیند ندارد.» این جملات هم متعلق به عادل است. نظرسنجی‌ها یکی از پرحاشیه‌ترین بخش‌های برنامه 90 بوده است. این بخش بارها مورد اتهام قرار گرفت که مهندسی می‌شود و نتیجه‌اش طوری می‌شود که مجری برنامه بخواهد. البته که این اتهام هیچ‌وقت ثابت نشد. بخش دیگری از اتهامات متوجه درآمدهای پیامک‌ها بود. جایی که اعداد میلیونی هفتگی مشارکت‌کنندگان، برای مخاطبان این سوال را ایجاد می‌کرد که این درآمدها به‌جیب چه‌کسی می‌رود؟ فردوسی‌پور همیشه می‌گفت ریالی از این درآمدها به‌حساب او نمی‌رود.

پیگیری‌های «فرهیختگان» نشان می‌دهد با احتساب تخفیف ۵۰ درصدی خرید پیامک انبوه، هر پیامک توسط شرکت «آتیه‌داده‌پرداز»، ۶۹ ریال از مخابرات خریداری شده و بین 130 تا 160 ریال هم به اسپانسر فروخته می‌شده است. اگر میانگین را 150 ریال فرض بگیریم، تفاوت این رقم به 80 ریال می‌رسد. با اینکه می‌دانیم تعداد شرکت‌کنندگان این برنامه حتی به پنج میلیون نفر هم می‌رسید، اما اینجا میانگین را حدود دومیلیون نفر درنظر می‌گیریم. حالا دو میلیون را در 80 ریال ضرب می‌کنیم. به عدد 16 میلیون تومان برای هر برنامه می‌رسیم. اگر فرض بگیریم که در سال حدود 40 برنامه 90 پخش می‌شده است و فقط 10 سال از عمر 90 را درنظر بگیریم 400 برنامه را باید ضرب ‌در 16 میلیون تومان کنیم. نفس عمیق بکشید. 6 میلیارد و 400 میلیون تومان در این 10 سال و 400 برنامه معلوم نیست که به جیب چه‌کسی رفته است. هزینه برگشت پیامک‌های ارسالی چقدر بوده، به جیب چه‌کسی می‌رفته و چه نظارتی روی آن بوده است؟

این‌بار مخاطبان سوال ما هم سازمان و هم عادل فردوسی‌پور هستند. بد نیست بدانیم مسئول راه‌اندازی سامانه پیامکی 90 و حتی اپلیکیشن 90 شرکتی به‌نام «آتیه داده‌پرداز» است.